دەبێت ئێوە لەبیرى بێکاریدا بن ” بەڕێز فەرەیدون عبدولقادر .. ئاکۆ ئیبراهیم ..
ئەم نوسینەم وەڵامێکە بۆ نوسینێکى بەڕێز فەرەیدون عبدالقادر کەلەرۆژنامەى کوردستانى نوێدا بڵاویکردەوە ، منیش ئەم وەڵامەى خوارەوەم لا گەڵاڵە بوو ، ناردم بۆ رۆژنامەى ناوبراو ، بەڵام بەداخەوە پاش چاوەڕوانیەکى زۆر هیچ ئەسەر و وەڵامێکى نەبوو ، بۆیە لەبەر گرنگى باسەکەو هەستیارى وپەیوەست بوونى بە رۆژگارى ئەمڕۆ و بارو گوزەرانى هاوڵاتیانەوە ئەم چەند دێڕەم نووسى و پەنام هێنایە بەر ئەم ماڵپەڕە بەڕێزە ، بەوهیوایەى لاى ئەوان شانسى بڵاوکردنەوەى هەبێت .
بەرێز کاک فەرەیدون عبدالقادر لە رۆژنامەى کوردستانى نوێ ژمارە (5913) گۆشەى کڵاورۆژنە دا بابەتێکى لەژێر ناوى( لەبیرى بێکاریدابن ) نوسیوە تیایدا باس لە بەرزبونەوەى ئاستى زانستى و زۆرى دەرچوانى قوناغەکانى زانکۆو پەیمانگاکان کردوە کە ئەمەش رێژەى زۆرى بێکارى زیاد کردوە ، و تیایدا داوادەکات کە لەرێگەى دامەزراندنەوە ئەو دیاردە ى بێکاریە چارەسەر بکەن . من بۆخۆم ساڵانێکى زۆر وەکو فەرمانبەر لەبەرێوەبەرایەتى بەکارخستن وراهێنانى پیشەیى فەرمانبەر بووم لەو بوارەدا کارم کردوە و هەندێک ئەزمون و شارەزایم دەست کەوتوە ، هەروەها زۆر بابەت و نوسینیشم لەسەر ئەو دیاردەیە نوسیوە کەدیارترینیان نوسینێک بوو بەناوى ( چۆن سەرت نابێت بەباگردێن ) لەکوردستانى نوێدا دابەزیوە ، پێم خۆشە لێرەدا هەندێک رونکردنەوە و بەرچاو روونى بدەم بەکاک فەرەیدون و لایەنى بەرپرس و خەمخۆر تا بەپیێ کار و بەرنامەى خۆیان دیراسەى بکەن و هەوڵى کەمکردنەوەى ئەو رێژە زۆرەدا بدەن وسنوردارى بکەن .
سەرەتا بەکاک فەرەیدون دەڵێم زۆربەى کێشەو گرفت و ناڕێکى کارەکانمان لە بێ بەرنامەیى و بێ پلانى سەرچاوەى گرتوە ، ئەوەتا وەک بەڕێزت ئاماژەت پێدا کەزۆربوونى زانکۆو پەیمانگاکان کارێکى باش و شیاوە و نیشانەى پێشکەوتن وبەرەوەپێش چوونى ئاستى زانست و زانیاریە ، بەڵام من بەپێچەوانەى بەڕێزتەوە دەڵێم زۆرى کێشەکە لەوەوە سەرچاوەى گرتوە تۆ بڕوانە نەک شار بگرە شارۆچکەش نەماوە زانکۆ یان پەیمانگاى تیا نەبێت ، بەڵام پێداویستى زانکۆ و جێگا ورێگاو پسپۆرى تایبەت و وانەبێژى لەئاستى زانکۆدا نیە هەندێکیان هەر سیماى قوتابخانەشیان پیوە نیە نەک زانکۆ وخوێندنى باڵا ، هەروەها ئەو خوێندکارانەشى ساڵانە خوێندن تەواو دەکەن لەگەڵ رێزم بۆ یان لەدواى چوارساڵ خوێندن و ماندوبوون هیچ شتێکى تازەیان دەست ناکەوێت و گەنجینەى زانیارى و زانستیان یەک زەڕەڕِە ناچێتە پێش تەنها ئەوەندە نەبێت لەبرى ئەو هاتوچۆو ماندوبونەى کەچوار ساڵ دەیکەن بڕوانامەیەکیان دەدرێتێ ئەوبڕوانامەیە دەبێتە پێوەر و ناسنامەى .وەک بەڕێزت دەڵێیت ساڵانە 27 هەزار کەس لەبوارە جیاجیاکاندا دەرەدەچن ، بەڵام لە و رێژەیە نزیکەى 25 هەزاریشى سودیان لێ نابینرێت ، کە من لام باشترە بۆ ئەوەى ئاستى زانست و زانیارى و سەنگ و بەهاى زانکۆکان وەکو جارانى لێ بێتەوە تا بتوانرێت هەوڵ بدرێت ژمارەى زانکۆکان کەم بکرێتەوە و کۆمەڵیک کادر و پسپۆڕى کەم و پوخت بخرێنە ناو کارو وەزیفەوە زۆر باشترە لە دەیان هەزارى بێ ئەزموون و نابەڵەد ، ئەمە سەرەتاى کێشەکەیە .
لەو نوسینەتاندا تەنها باسى دەرچوى زانکۆو پەیمانگاتان کردوە هیچ ئاوڕێکتان لە دەرچوەکانى دیکەى وەکو ئامادەیى و بێ بڕوانامەکان نەداوەتەوە کە ئەوانیش مروڤن وئەندامى ئەم کۆمەڵەن ئەوانیش مافیان هەیە کە ئیش و کارێکیان دەست بکەوێت ، من زیاتر تەرکیز دەکەمە سەر ئەمانە ئەمانن کە بەڕاستى کارکەرن و خاوەن هێز وبازوون لە بیناسازى پیشەسازى میکانیکى و ئەلکترۆنى و زۆر پیشەى تردا رۆڵیان هەیە و وڵات دەبوژێننەوە نەک دەرچوى زانکۆ وپەیمانگا ، چونکە لێرە هەموو پیشە و کارێک ئەبێت لەکەل کەسێتى و بڕوانامەو پایەى کۆمەڵایەیتیدا بگونجێت ، ئەستەمە خاوەن بڕوانامەیەک ببینیت بەکارێکى وەکو دارتاشى یان ئاسنگەرى یان میکانیکى یان چاپەمەنى یان بیناسازى یان هەر کارێکى نزمتر لەبڕوانامەکەى رازى بێت ، ئەوان تەنها کار و وەزیفەى سەر مێز و کورسیان دەوێت ، کەواتە ئەو لایەنە بە بەتاڵى دەمێنێتەوە ! کێ پڕى دەکاتەو پارسەنگى دەداتەوە ؟! بێگومان کەسانى دەرچووى ئامادەیى یە پیشەیەکان و بڕوانامە نزمەکان ، بۆیە پێویستە بۆ بوژاندنەوەى بوارەکانى ژیان و ژێرخانى ئابوورى ئەوان وەکو هێز وسەرچاوەى کارى ژیان سەیر بکرێن نەک بخرێنە پەراوێزەوە .
ئەمڕۆ بەهۆى کۆچى پێچەوانەى خەڵکانى لادێ وشارۆچکەکان بۆ ناوشارەکان لەدوو لاوە زیانى گەیاندوە لەسەرێک ئەوانە بەلێشاو هاتونەتە ناوشار و هیچ کارو پیشەو دەست رەنگینیەک نازانن ، یان دەبنە چەکدار یان پاسەوان و فەرمانبەرى بچووک و خزمەتگوزار ، لەسەرێکى دیکەوە کەرتى کشتوکاڵى و ئاودێرى وئاژەڵدارى کە بڕبڕەى پشتى ژیانە پەک دەخەن و بەهەتیوى دەمێنێتەوە ، ئەوەتا بۆخۆتان دەبینن تاکە یەک سەوزەومیوەو بەرهەمى کشتوکاڵى وسپیایى چیە بەرهەمى خۆمان نیە هەمووى ئێرانى وسورى و تورکین ، من بە بەڕێزِتان دەڵێم کە بۆخۆتان ساڵانێک لە حکومەتدا باڵادەست بوون و ئێستاش قسەتان دەڕوات ، بۆچى هەوڵ و تەقەلا نادەن ئەو دیاردەیە کەم بکەنەوە ، یەکەمیان : بەڕێگاى بوژاندنەوەى گوندەکان و فەراهەمکردنى سەرجەم پێداویستى یەکانى ژیان و گەیاندنى پڕۆژەى خزمەتگوزارى ئاو وکارەبا ورێگا وبان و قوتابخانەو بنکەى تەندروستى و .. بۆیان و دابینکردنى کەرەستە و پێداویستى کشتوکاڵى و ئاژەڵدارى و هەروەها هاندانى دەوڵەمەند وسەرمایەدارەکان بەکردنەوەى کارگەى بچوکى وەکو دۆشاو و میوە و شیرەمەنى لەقووتونان و … لە نزیک ئەوشوێنانە تا بەرهەمەکانیان بەزیادە نەچێت و خەسار نەبێت ، ئەوانیش سودى لێ ببین و بەمەش سەدان کەس کارى چنگ دەکەوێت چەندین خێزان دەبوژێنەوە . دووەم: رێگرى کردن لە هاتنى خەڵکانى لادێ و گوندەکان بۆناو شار و ناچارکردنیان بە گەڕانەوە بۆ لادێ ، چونکە من دەیان کەسم پێ شک دێت خۆى خاوەنى سەدان دۆنم زەویە لەلادێ کەچى دێت لێرە حەماڵى و دەست فرۆشى دەکات ، هەروەها هەڵوەشاندنەوەى سەرجەم ئەو کڕین و فرۆشتنانەى بەوزەویە کشتوکاڵیانەوە کراون و ئێستا بونەتە ڤێلا و باخ و شوراکراون ، بەمەش لەسەدا پەنجاى زەوى کشتوکاڵى بون بەقوربانى کەسانى بەرپرس و دەست رۆیشتو . گەورەترین هەڵەیەک کەحکومەت ساڵانە دەیکات و زیاتر رێژەى بێکارى داپۆشراو ( بطالە مقنعە) زیاد دەکات ، دوو هۆکارە .
یەکەمیان : پێدانى بیمەى بێکاریە بەوخاوەن بڕوانامانەى کە دانەمەزراون ، بەمەش دەرچوەکە بێخەم دەکات کە داهاتێکى هەیە تا چەند ساڵ مسۆگەرە،کە دەکرا لەبرى ئەوە بیر لەشتى دیکە بکرایەتەوە ، لەسەنتەرە پیشەیەکاندا ئەو دەرچوانە لەسەر کارو پیشەیەک رابهێنرانایە و بۆماوەیەک راهێنان و خولیان ببینایە ئەوجا لەبرى هاتوچۆ و نانخواردن وەک دەرماڵە ئەو بیمەیەشیان پێبدانایەو پاشان کە لەخولەکە دەردەچوون بەپیێ داواکارى و خواستى بازار بخرانایەتە ناو کەرتى تایبەتەوە .
دووەمیان : بەلێشاو دامەزراندن وتەعین بوون زەنگێکى خەتەرناکە من وا گوماندەکەم ساڵیکى دیکە هەموو کورد ببێتە فەرمانبەر و موچە خۆرى جێگرى بێ بەرهەم ، ئێستاش بەهەزاران فەرمانبەر هەیە لە فەرمانگەکاندا موچەیەکى خەیاڵى وەردەگرێت بەڵام بارتەقاى ئەو موچەیە کار و ئیش ناکات ، بگرە زۆریشیان هەر زیادە و پێویست نین ، تۆ لەبرى ئەوەى پیاچونەوەیەک بەوانەدا بکەیت رێژەى ئەوانە کەم بکەیتەوە دێیت ژمارەکە کەڕەتى سێ و چوارى دەکەیت ، ئەمەش وایکردوە کە زۆربەى کەسەکان حەز و ئارەزویان بۆ کار و وەزیفەى حکومى بێت ، ناهەقیشیان نییە چونکە لەکەرتى تایبەتدا هیچ بیمە و دەستەبەرێک نیە ، کە زامنى پاشەرۆژى بکات ، من براى خۆم بەدرێژاى 15 ساڵ لە کەرتى تایبەت کاریدەکرد مانگانەش بیمەو رسوماتەکانیان لێ وەردەگرت ، بەڵام کاتێک وەفاتیکرد حسابى هیچیان بۆ نەکرد ، ئەمە گرفتەکە یە دەبێت هەڵوەستەى لەسەربکرێت ، بپرسێت لە بەڕێوەبەرایەتى کار و دەستەبەر هۆیەکەى چیە ؟ بۆچى ولەبەرچى ئێوە مانگانە بڕێکى زۆر پارەى خەیاڵى لەو شوێنانە وەردەگرن ئەدى بۆچى ، بۆ کاتى پێویست کە کرێکارەکە نەخۆش دەبێت یان ئەندامێکى جەستەى لەدەست دەدات یان دەمرێت ئەو پارەیە سەرف ناکەن یان وەکو کرێکار یان کارمەند بە موچەیەک خانەنشینى بۆ نابڕنەوە ، ئەى بۆ کەى هەڵیدەگرن؟؟ . خەڵک کە متمانەى بە کەرتى تایبەت نییە لەبەر ئەمەیە چونکە تائێستا یاسایەکى کارپێکراومان نیە لەبەرژەوەندى ئیشکەرانى کەرتى تایبەت بێت ، تازە وەزارتى کار خەریکى دارشتنى یاسا و رێسایە بۆ ئەوە .
خاڵیکى دیکە کە تایبەتە بە بەڕێزتان و کەسانى هاوشێوەتان ، ئێوە ئێستاکە خەریکى وەبەرهێنان و پڕۆژەى گەشتیارین و بۆ ئەوەش چەندین شوێن وجێگاتان هەیە کە ژمارەیەکى زۆر خەڵک لە زۆر بواردا کارى تێدا دەکەن ، بەڵام ئەوەندەى من هاتووم بۆ سەردان و شوێنەکانم بەسەر کردۆتەوە سەرنجم داوە بەشى زۆرى ستاف و کارمەندەکانتان کەسانى بیانى و غەیرى کوردن ، کەئەمەش رادەى بێکاریەکەى زیادکردوە و کرێ وهێزى کارى دابەزاندوە ، ئەدى بۆچى لەبرى ئەوانە کەسانى خۆمان ناخەنە جێگایان ؟ ئێوە دەتانەوێت بەکرێیەکى کەم و کارى زۆر کرێکاران و ئیشکارانى خۆمان هاوشێوەى بەنگلادیشى ونیپاڵى کارتان بۆ بکەن ئەوەش ئەستەم و نەگونجاوە ، چونکە بیانییەکە سەڵت وقوتە و نەخێزان نە مناڵ نەپێداویستى نە کرێ ى خانو و هاتوچۆى دەوێت ، شەو رۆژ وەک سەعات هەڵدەسوڕێت لەبەرامبەردا 250 و 300$ وەردەگرێت کێشەى خواردن و خەوتنیشى نیە ،ئەو ئەو پارەیە خەرج ناکات بەڵکو دەینێرێتەوە بۆ وڵاتى خۆى بۆ ئەویش پارەیەکى زۆرە ، لەبەرامبەردا ئەوەش بزانە ئەو کرێکارە سامان وداهاتێکى لەبن نەهاتوش لەوڵاتەکەى تۆ دەباتە دەرەوە زیانێکى مادى چاکیش بەسامانى نەتەوەیى دەگەیەنێت ، کە ساڵانە بەملێونان دۆلار مەزەندە دەکرێت ، بۆیە پێویستە بەڕێزتان وسەرجەم خاوەن کارەکان بیرێک لەو دیاردەیە بکەنەوە زیاتر هەل و دەرفەتى کار بۆ کەسانى خۆ وڵاتى برەخسێننن و رەچاوى بارى بژێوى ژیان وگرانى بازاڕ و زۆرى پێداویستى بکەن و لەسەر ئەو بنەمایە کار بە بێکاران بسپێرن ، ئەکەر هەریەکەو بەردەرگاى ماڵى خۆى خاوێن بکاتەو شار تەواو جوان خاوێن و رەونەقدار دەبێت .
3,570 جار بینــراوە لەڕەهێڵپۆست
