دکتۆر کەمال میروادەلیی : دەستوورێکی بێ دەست و زمان و زامن .
سەرنجێکی رەخنەیی لە رەشکراوەکەی بە ناو دەستووری هەرێمی کوردستان
بەشی دووەم
نەبوونی میتۆد و بابەتسازیی.
نەبوونی میتۆدو بەرنامەیی و جیاکردنەوەو دابەشکردنی وردو بابەتیی برگەکان و دووبارەکردنەوە و تیکەڵکردنی پرینسیپ و بەهاو ماف و جۆری مافەکان و ئازادییەکان و بازدان لە مەبەستێکەوە بۆ مەبەستێکی تر و تێکەڵکردنیان، وای لێدەکات ئاڵۆزو قورس بێت بۆ خوێندنەوە و لێحالیبوونیی .
بۆ نموونە ئەم بڕگە نابێت ئاوابە تێکەلوپێکەلیی بنووسرێت دەبێ برگە بە برگە جیا بکرێنەوە تا بوارو سنوورو چەشنی مافەکان دیار بێت :
ماددەی بیستودوو :
دووه‌م : نابێ هیچ كه‌سێك ده‌ستبه‌سه‌ر بكرێ و گرتن, به‌ندكردن یان زیندانیكردن، ته‌نیا به پێی یاسا وبه‌بریارێك كه لایه‌نێكی دادوه‌ریی تایبه‌تمه‌ند ده‌ریكردبێ ره‌وایه. پێویسته كه‌سی ده‌سته‌به‌سركراو ده‌ستبه‌جێ به زمانی خۆی له‌م تۆمه‌ته ئاگادار بكرێ كه دراوه‌ته پاڵی . تۆمه‌تبار بۆی هه‌یه كۆمه‌ك له پارێزه‌رێك وه‌ربگرێ ئه‌گه‌ر تۆمه‌تباره‌كه‌ش بۆ خۆی پارێزه‌رێكی نه‌بوو داكۆكی لێ بكات ، ده‌بێ دادگا له‌سه‌ر خه‌رجیی حكومه‌ت و له هه‌ردوو قۆناغی لێكۆڵینه‌وه ودادگاییكردندا, پارێزه‌رێك بگرێ بۆ به‌رگریكردن له‌و كه‌سه‌ی تۆمه‌تی تاوان ، یان كه‌تنێكی دراوه‌ته پاڵ .
ئەم خاڵە بە بەراورد لەگەڵ ئەو میتۆد و دابەشکردنەی لە دەستوورنامەکەی خۆمدا کردوومە باشتر دەردەکەوێت.
٦ – خڕکردنەوەو وەرگێڕانی بێسەروبەر
زۆربەی ئەم رەشنووسە بریتییە لە وەرگرتن لە سەرچاوەی عەرەبی جیاوەو تەرجەمەی سەقەت و کۆکردنەوەی سەقەتتر و نارێكی بەشە وەرگیراوەکان لەگەڵ یەکتر بە بێ بەستنەوەیان بەئامانجی سەرەکیی نووسینی گرنگترین و پێویستترین یاسای بنچینەیی بە کوردیی و بۆ گەل و ولاتی کوردستان و لە چوارچێوەی پێویستییە مێژووییەکانی بەدیهێننانی مافی چارەنووس لە لایەکەوەو دامەزراندبی چوارچیوەو دامەزراەوکانی دمۆکراتی حوکمرانی سەربەخۆی گەلی هەرێمی کوردستان و بنسازیی دیمۆکراتی ماف وئازادییەکانی خەلک، لەلایەکی ترەوە.
٧. نووسینی دەستوور لە روانگەی دەسەلاتەوە: لە جیاتی ئەوەی دەستوورەکە بۆ گەل و لە روانگەی سەروەریی گەل و ماف و ئازادییەکانی هاولاتییانەوە نووسرابێت و جەخت لە سەر ئەو ماف و ئازادییانە بکات ، لە روانگەی دەسەلاتەوە نووسراوە وەک بەخشەری بە منەتی ئازادیی و مافەکان بە دەستێک و لێسەندنەوەیان بە دەستێکی تر، واتە لە جیاتی ئەوەی دەستوورەکە دەسەلات بەرپرسیار بکات بەرامبەر گەل ، خەلک بەرپرسیار دەکات بەرامبەر دەسەلات و ماف وئازادیی بە مەرجیی بۆ دادەندرێت .
بڕگه‌ی ده‌یه‌م له‌ماده‌ی (19)ی ئه‌م ده‌ستووره ده‌ڵێت: (هه‌موو كه‌س مافی ئازادی راده‌ربڕینی هه‌یه‌و پێویسته ئازادی رۆژنامه‌نوسی‌و هۆیه‌كانی راده‌ربڕین‌و راگه‌یاندن‌و فره‌لایه‌نیان مسۆگه‌ر بكرێ، به‌ڵام ئه‌م مافه توانج‌و ته‌شه‌ره‌و ده‌ست درێژی بۆ سه‌ر مافی خه‌ڵكی دیكه‌و سوكایه‌تی به‌پیرۆزییه ئاینییه‌كان‌و هاندان بۆ توندوتیژی‌و بره‌وپێدانی رق‌و كینه له‌نێو پێكهاته‌كانی گه‌لی كوردستان- عیراقدا ناگرێته‌وه).
ئایا لە دەستووریی هیچ ولاتێکدا شتی وا هەیە ؟ ئازادیی رادەربرین و راگەیاندن بنەمایەکی گرنگی دەستوورە و تەواو ..
لە کاتێکدا ئەم بنەمایە بە یەک رستەی گشتیی دەربڕدراوە ، حەوت رێگریی بۆ حەرامکردنی دانراون :
توانج، تەشەر، دەستدرێژیی بۆ سەر مافی خەڵکی دیکە، سوکایەتی بە پیرۆزە ئاینییەکان ، هاندان بۆ توندوتیژیی ، برەوپێدانی رق و کینە …..
بە بێ ئەوەی پێناسەیان بکات و روونی بکاتەوە چ دەسەلاتێک بە پێی دەستوور رێگەپێدراوە تەفسیری ئەم وشانە بکات و دژی ئازادیی بیرو را بەکاریان بێنێت . دیارە ئەمە گەمارۆدان و سنووردارکردنی ئازادییە نەک سەلماندنی .
بۆ خوێندنەوەی تەواوی بابەتەکە کلیک بکەرە سەر .. دەستوورێکی بێ دەست و زمان و زامن بەشی دووەم
1,544 جار بینــراوە لەڕەهێڵپۆست
