هیشام غەسیب : ڕەخنە و ئەنتۆلۆجیای بوونی کۆمەڵایەتی .
لە عەرەیبەیەوە : جیهاد موحەمەد
سەرچاوە: حوار موتەمەدن
پێشەکی( لە ئبستمۆلۆجیاوە بۆ ئەنتۆلۆجیا ) :
لە پرسیارەکەی ( کانت) ەوە دەستپێدەکەین : ئایا زانستی کۆمەڵایەتی( سۆسیۆلۆگی) ڕێییتێدەچێت( دەگونجێت ) ؟ ئەگەر دەشێت و دەگونجێت چۆن ؟
ئێمە ، بۆ چارەسەری ئەم پرسیارە و وەڵامدانەوەی رێگایەکی ئەنتۆلۆجیانە دەگرینە بەر، وەک کانت ئەبستمۆلۆجیانە چارەسەری ناکەین . هەرچەندە پرسیارەکە لە ڕووکەشیدا بە تەواوی ئبستمۆلۆجیانە دەردەکەوێت ، بەڵام لە ناوەڕۆکیدا ئاڵۆزییەکی ئەنتۆلۆجی بناغەیەتی . ئەم دوورایی و ئاڵۆزییەش بە ئاشکرا دەردەکەوێت ئەگەر پرسیارەکەی كانت بەم جۆرە دابڕێژینەوە : چۆن پێویستە لە ستراکتوری ئەنتۆلۆجی کۆمەڵگایەکی مرۆیی بڕاوانیین بۆ ئەوەی زانستیانە بیناسین ؟ ئەم پرسیارە، پرسیارێک بوو کە لەم سی ساڵی دواییەدا فەیلەسوفی بەریتانی، ڕوي باسکار ناوبانگی پێدەرکرد .
ئەم باسەی ئێمەش هەوڵێکە بۆ درێژەدان بە وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە. ئەنتۆلۆجیا وەڵام و چارەسەری پێییە ، بەڵام بەو شێوەیە نا کە ئەم چارەسەرییە هەموو ئەگەرەکانی تری وەلانانێت . لە تێڕوانینی ئەنتۆلۆجیاییەوە بۆ زانستی کۆمەڵناسی( سۆسیۆلۆجی) ئەم بەشە ڕەخنەیەکی باڵا و لە ڕادەبەدەر لە خۆدەگرێت .
بەڵام بەشی دوەم ، پێوندی ڕەخنەی شۆرشگێرانە بە ئەنتۆلۆجی ستراکتوری کۆمەڵەیتیەوە چارەسەردەکات لە لایەک و ، لە لایەکیتر پڕۆسەی زانستی کۆمەڵناسی ، ئەمیش بە پێیی ڕەخنەی تیۆریای لە پێوەندی نێوان فەلسەفە و زانست و ململانێی چینایەتی بە خوێندنەوەی ئەلتوسیر .
لە ئەنتۆلۆجیاوە بۆ ئبستمۆلۆجیا :
لەم دواییانەدا و لە سەردەمی نوێدا چەندین تێڕوانین و دیدگای جیاواز درووستبوو دەربارەی گونجان و شیاویی زانستی کۆمەڵناسی( سۆسیۆلۆجی) و سروشتەکەی . دەتوانیین بەم جۆرە پۆلێنی بکەین :
(١) هەندێک وا سەیری کۆمەڵگا دەکەن کە پێکهاتەیەکە لە کۆمەڵە کەسێک ، واتا هەموو دەرکەوتە کۆمەڵایەتیەکان دەرکەوتگەلێکی زرنگی و زانین و ڕەفتارگەلێکی تاکەکانە . ئەم دیدگایە تاک بە گەوهەرێکی ڕۆحی ئازاد ویست دادەنێت لە بنەڕەتدا( مەحکومە بە ئازادی ، وەک جان پۆل سارتەر دەڵێت ) ، لەگەڵ ئەوەشدا ناکەوێتە ژێر کاریگەری یاساکانی سروشتەوە ، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە کۆمەڵگا خۆی لە خۆیدا بوونێکی پێدراوە و مەحکومە بە ویست و ئارەزووی تاک و لە ژێر کاریگەری باری دەروونی تاکەکانییدایە ، واتا کۆمەڵگا هیچ نییە جگە لە کۆمەڵێک لە ویست و ئارەزوو و کارلێکراوە دەروونیەکانی تاکەکان . بە پێی ئەم لێکدانەوە و خوێندنەوەیە بۆ کۆمەڵگا و تاکەکان ، بوونی زانستی کۆمەڵناسی ( سۆسیۆلۆجی ) نەگونجاو و نەشیاوە چوونکە ئەم زانستە کەوتوەتە ژێر کاریگەریی و ئارەزوو و ویستی تاکەکانەوە بۆیە جێبەجێکردنی ئەم زانستە مەحاڵە ، لە لایەکیتریش زانستی کۆمەڵناسی خۆی لە خۆیدا دەکەوێتە ژێر حوکمی زانستی دەروونیەوە چوونکە زانستی دەرونی زاسنتێکی جێبەجێکراوە بەسەر کۆمەڵگادا. ئەم دیدگایەش لەلای بوونگەراییەکان بە ئاشکرا دیارە وەک ( کیرگور ، هایدگەر ، یاسیبرز ، سارتر ) و کارل یونگ کە زانایەکی دەرونناسی ناسراوە. ئەم فەلسەفەو فەیلەسوفانە وا دەڕواننە تاک کە بوونێکی ڕەهایە و هەموو ماناکان و وێنەکان و هەڵسەنگاندنەکان و بەهاکان لە بوونی تاکەکان و ڕەهایی ئازادی تاکەکانەوەیەو ، مەحاڵە لە هێچ شتێکی ترەوە بێت . ئەوە خاڵی دەستپێکی ڕەهاییە .
بۆ خوێندنەوەی تەواوی بابەتەکە کلیک بکەرە سەر … ڕەخنە و ئەنتۆلۆجیای بوونی کۆمەڵایەتی
