دکتۆر ئارام ڕه‌فعه‌ت : ئەنجومەنی پاراستنی ژینگە و مافە گشتییەکان .
به‌شی یه‌که‌م
رۆژی ( ٢٧/٧/٢٠١٣ ) ، لەبەیاننامەیەکدا رێکخراوێکی ناحکومی بەناوی « ئەنجومەنی پاراستنی ژینگە و مافە گشتیەکان » لە قەزای رانیە دامەزراندنی خۆی راگەیاند . بایەخی ئەنجومەنەکە لەوەدایە یەکەم گروپی فشاری رێکخراوە لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان کە کار بۆ سیاسەتێکی نەوتی تەندروست‌و دابینکردنی ماف‌و پشکی خەڵک بکات . بۆ تێگەییشتن لە کاریگەری ئەو ئەنجومەنە لەسەر سیاسەتی نەوتی هەرێم خاڵە بەهێزەکانی ئەنجومەنەکە دەخەینە پێشچاو .
خاڵێکی بەهێزی ئەو ئەنجومەنە کات‌و ساتی دامەزراندنی ئەنجومەنەکەیە . پرۆسەی پشکنین‌و دەرهێنانی نەوت لەکوردستان هێشتا لەقۆناغی سەرەتادایە و سیاسەتی نەوتی هەرێم هێشتا تەواو جێگیرو جێکەوتە نەبوە .
بونی گروپێکی فشار لەم قۆناغە سەرەتاییەدا بواری ئەوە دەڕەخسێنێت کە حکومەتی هەرێم ناچاربێت سیاسەتێکی نەوتی شەفافترو دادپەروەرانەتر پەیڕەوبکات . ئەو کۆمەڵگایانەی کەمتر ئامادەی چاودێریکردنی سیاسەتی نەوتی وڵاتەکانیان‌و فشار دروستکردنن بۆ سەر حکومەتەکانیان بون ، سامانی نەوت بۆتە سەرچاوەی کێشە و گرفتەکانیان . لەم روانگەیەوە « ئەنجومەنی پاراستنی ژینگە و مافە گشتیەکان » هەنگاوێکی ئومێد بەخشە .
دوەم خاڵی بەهێزی ئەو ئەنجومەنە پێکهاتەی ئەنجومەنەکەیە . بەگوێرەی بەیاننامەکە دامەزرێنەران‌و سەرپەرشتیارانی ئەنجومەنەکە نوخبەیەکن لە پارێزەران ، خەڵکانی یاسایی ، چالاکوانی مەدەنی ، رۆژنامەنوسان‌و نوێنەری چین و توێژە جیاجیاکانی دەڤەرەکە و هەندێک ئەکادیمی. دامەزراندنی ئەنجومەنەکە بەم پێکهاتەیەوە دوو ئاماژەی گرنگ دەبەخشێت : یەک ، کۆبونەوەی نوخبەیەک لەدەوری ئامانجێک کە راستەوخۆ پەیوەندی هەیە بە چارەنوسی سامانە سروشتیەکان‌و چۆنیەتی ئیدارەکردنی ئەم سامانە لەپێناو بەرژەوەندی گشتیدا ئاماژەیەکی ئومێدبەخشە بۆ زیندویه‌تی و کاریگەری نوخبەی کوردستانی . دوو ، هەنگاونانی ئەم نوخبە خەمخۆرو چالاکە بەئاراستەی پێکهێنانی رێکخراوەیەکی ناحکومی و بە ئامانجی تەوزیفکردنی سامانی نەوت بۆ بەرژەوەندی خەڵکی ئاماژەی رۆڵ‌و توانای ئەو نوخبەیەیە بۆدروستکردنی رۆشنبیریەکی گشتی و ئاراستەکردن‌و رابەرایەتیکردنی ناڕەزایەتی و داواکاریەکانی کۆمەڵگای کوردستانی .
سێیەم‌و گرنگترین خاڵی بەهێزی ئەو ئەنجومەنە ئەو ئامانج و خواستانەیە کە ئەنجومەنەکە بۆی دامەزراوە . بەگوێرەی بەیاننامەکە ئامانجی سەرەکی ئەو ئەنجومەنە بریتیە لە بەدەستهێنانی کۆمەڵێک ماف و ئیلتیزامکردنی هەریەک لە حکومەت و کۆمپانیای ئێکسۆن مۆبیل ( کە گرێبەستەکانی لە سنووری قەزای رانیەدایە) لەبوارەکانی ژینگەپارێزی ، شەفافیەت ، قەرەبوی زیانلێکەوتوان ، موڵکایەتی ، بەکارنەهێنان‌و بەهەدەرنەدانی ئاوی شیرین لەلایەن کۆمپانیاکانی نەوتەوە ، پاراستنی شوێنەوارە مێژوییەکان ، پشکی دەڤەرەکە لەشیرینی نەوت ، پەترۆدۆلار و رۆیالتی ( پشکی سەر داهات ) و دامەزراندنی پاڵاوگەیەکی نەوت لە ناوچەکەدا .
یەک بەیەکی ئەم خواستانەی لە کارنامەی ئەنجومەنەکە دیاریکراون راستەوخۆ پەیوەندییان بەو پرسەوە هەیە ئایا نەوت هۆکاری خۆشبەختی یان سەرچاوەی نەفرەتە بۆ گەلان. بۆ نمونە ، بەرهەمهێنانی نەوت لەوڵاتێکدا دەکرێت ببێتە سەرچاوەی وێرانکردنی ژینگە، لە رێگای زیادکردنی دوەم ئۆکسیدی کاربۆن‌و غازە ژەهراویەکان‌و پیسکردنی ئاوی سەرزەوی و ژێرزەوی ، لەهەمانکاتدا دەکرێت داهاتی نەوت وەک هۆکارێک بۆ ژینگەپارێزی بەکاربهێنرێت و لە رێگای پەیڕەوکردنی ستانداردەکانی جیهانی بۆ ژینگەپارێزی و تەوزیفکردنی بەشێک لەداهاتی نەوت بۆ دروستکردنی بەنداوو زیادکردنی روبەری سەوزایی . نمونەیەکی تر نەبونی شەفافیەت‌و ناعەدالەتی لەدابەشکردنی داهاتی نەوتدا رێگە بۆ کۆمەڵێک گرفتی سیاسی و کۆمەڵایەتی خۆشدەکات ، لەوانەش بەهەدەردانی سامانی گشتی ، عەسکەرتاریەت ، گەندەڵی ، دیکتاتۆریەت ، فراوانبوونی کەلێنی نێوان هەژاران‌و دەوڵەمەندان … هتد . بەپێچێەوانەوه‌ش ، سیاسەتێکی شەفافانە و دادپەروەرانە بوار بۆ بونیادنانی ژێرخانی ئابوری بەهێز و باشترکردنی ئاستی گوزەرانی خەڵک‌و سنوردارکردنی هەژاری و نەخوێندەواری دەڕەخسێنێت .
بەکورتی ، هەرچەند دامەزراندنی ئەو ئەنجومەنە هێشتا لەقۆناغی سەرەتادایە تەواو سەرپێ نەکەوتوە ، بەڵام دەکرێت بەدەسپێشخەریەکی رچەشکێن‌و بە هەنگاوێکی گرنگ بەئاراستەیەکی دروستدا لەقەڵەمبدرێت . ئەگەر ئەو رێکخراوەیە پشتیوانی بکرێت‌و کارو چالاکیەکانی فراوان بکرێت بۆ ناوچەکانی تری کوردستان دەتوانێت کاریگەری راستەوخۆ لەسەر سیاسەتی نەوتی هەرێم‌و لە بەرژەوەندی خەڵکی کوردستان دابنێت .
