دکتۆر ئارام ڕه‌فعه‌ت : ئەنجومەنی پاراستنی ژینگە و مافە گشتییەکان .
به‌شی دووه‌م
گرفتەکانی بەردەم ئەنجومەنی پاراستنی ژینگە و مافە گشتییەکان
لە ( ٢٧/٧/٢٠١٣ )دا ئەنجومەنی پاراستنی ژینگەو مافە گشتییەکان لەلایەن کۆمەڵێک چالاکوانی شاری رانیە دامەزرا. ئەنجومەنەکە راستەوخۆ دوای هاتنی کۆمپانیای ئێکسۆن مۆبیل بۆ ناوچەکەو دەستکردنی ئەو کۆمپانیایە بەگەڕان‌و پشکنین بەدوای نەوتدا لەناحیەی سەرکەپکانی سەر بە قەزای دەستی بەچالاکیەکان کرد. هەندێک لە ئامانجە سەرەکیەکانی ئەو ئەنجومەنە بریتین لەژینگەپارێزی، شەفافیەت، قەرەبوی زیان لێکەوتوان، کێشەی موڵکایەتی، بەکار نەهێنانی ئاوی شیرین لەلایەن کۆمپانیاکانی نەوتەوە، پاراستنی شوێنەوارە مێژویەکان، بەشی دەڤەرەکە لەشیرینی نەوت، پەترۆدۆلارو رۆیالتی (پشکی سەر داهات) و دامەزراندنی پاڵاوگەیەکی نەوت لەناوچەکەدا. لەڕاستیدا ئەم ئامانجانە تەنها پەیوەست نیە بەخەڵکی ناوچەیەکی دیاری کراوی کوردستان، بەڵکو خواستی سەرەکی زۆرینەی خەڵکی کوردستانە. بەڵام تا چەند ئەو ئەنجومەنە دەتوانێت فشار لەسەر دەسەڵات و کۆمپانیاکان دابنێت بۆ دابینکردنی ئەو ماف‌و خواستانە پەیوەستە بەوەی چەندە ئەنجومەنەکە دەتوانێت خۆی لەو گرفت و بەربەستانە دەرباز بکات کە خاڵی لاوازی ئەو رێکخراوەن.
یەکێک لەو خاڵە لاوازانەی کە پێویستە ئەو ئەنجومەنە خۆی لێ دەرباز بکات بەرتەسک بون‌و ناوچەیی بونی سنوری چالاکیەکانیەتی. سنوری چالاکیەکانی ئەنجومەنەکە نەک هەر لەقەزای رانیە تێپەڕ ناکات، بەڵکو هێشتا نەگەیشتۆتە سەرجەم ناوچەکانی سەر بەو قەزایە. ئەنجومەنەکە بەدیاری کراوی تەرکیزی لەسەر چالاکیەکانی کۆمپانیای ئێکسۆن مۆبێلە کە لەدۆڵی شاورێی سەر بەناحیەی سەرکەپکان کاردەکات. جگە لەناحیەی سەرکەپکان ئێستا کۆمپانیا نەوتیەکان لەهەردوو ناحیەی بێتواتەو خدرانی سەر بەڕانیە کار دەکەن.
ئەگەر ئەنجومەنی پاراستنی ژینگەو مافە گشتیەکان نەتوانێت سنوری چالاکیەکانی فراوانتر بکات بۆ ناوچەکانی تری کوردستان رەنگە وەک رێکخراوێکی پاسیف و کەم کاریگەر بمێنێتەوە. قەتیس مانی فشارو چالاکیەکانی ئەو ئەنجومەنە لەناوچەیەکی بەرتەسک‌و کارکردنی تەنها لەسەر یەک موقاتەعەی نەوتیدا رەنگە کەمتر کاریگەری لەسەر دەسەڵاتی هەرێم هەبێت.لەئێستادا ٥٧ موقاتەعەی نەوتی لەکوردستاندا هەیە کە پرۆسەی پشکنین و هەڵکەندن و دەرهێنانی نەوتی تێدا ئەنجام دەدرێت‌و لەهەندێک لەو موقاتەعانەدا ساڵانێکە نەوت بەرهەم دەهێنرێت. بۆیە دەسەڵاتدارانی هەرێم کەمتر ناچار دەبن کە گوێ لەنارەزایەتی‌و خواستەکانی ئەو ئەنجومەنە بگرن. جگە لەوە، سنورداربونی کارو چالاکیەکانی ئەنجومەنەکە لەناوچەیەکی بەرتەسکدا زەمینە بۆ دەسەڵات دەرەخسێنێت کە ئاسانتر ئەو ئەنجومەنە کۆنترۆڵ بکات. چەندە سنوری چالاکیەکانی ئەو ئەنجومەنە فراوانتر بێت‌و پشتیوانی‌و ئەندام لەناوچە جیاجیاکانی تری کوردستان پەیدا بکات هێندە زیاتر شانسی مانەوەو فشاردانانی لەسەر دەسەڵات دەبێت.
خاڵێکی لاوازی تری ئەو ئەنجومەنە ئەوەیە ئەنجومەنەکە وا دەردەکەوێت کە دژی پرۆسەی دەرهێنانی نەوت‌و هاتنی کۆمپانیا بیانیەکانە بۆ ناوچەکە نەک سیاسەتی نەوتی هەرێم. لەڕاستیدا گرفتی سەرەکی خەڵکی کوردستان هاتنی کۆمپانیا نەوتیەکان نیە، بەڵکو کێشەکە سیاسەتی نەوتی حکومەتی هەرێم‌و یاسای نەوت‌و غازی هەرێمە کە کۆمپانیاکان لەچوارچێوەیەدا کاردەکەن.
لاوازییەکی تری ئەو رێکخراوە کەم ئەزمونی رێکخراوەکەیە. ئەنجومەنەکە لەبری ئەوەی سەرەتا بێت کار لەسەر وشیارکردنەوەی خەڵک بکات‌و مەترسیەکانی سیاسەتی نەوتی هەرێم لەسەر ژینگەو پێشێلکردنی مافی خەڵک بکات، راستەوخۆ دەست بۆ چالاکی مەیدانی دەبات. ئەم حاڵەتەش رەنگە ببێتە هۆی بەدحاڵیبونی خەڵک‌و لایەنی دەسەڵاتدار لەکارو ئامانجەکانی.
سەرەڕای ئەو لاوازی‌و گرفتانە، دەکرێت دامەزراندنی ئەنجومەنێکی لەو شێوەیە بەهەنگاوێکی رێچەشکێن‌و پێویست لەقەڵەم بدرێت. ئەگەر ئەم رێکخراوە پەلوپۆ باوێت بۆ ناوچە جۆراوجۆرەکانی کوردستان، رەنگە بتوانێت دەسکەوتی گرنگ لەبواری ژینگە پارێزی‌و دابینکردنی هەندێک لەمافە سەرەتاییەکانی خەڵک، لەوانەش سودمەندبون لەشیرینی گرێبەستە نەوتیەکان‌و پەترۆدۆلار، بەدەست بێنێت .
