شەماڵ عادل سەلیم : جاران نەوت بەرامبەر خۆراک بوو ، ئێستا نەوت بەرامبەر بێ موچەییە ؟!
لە ئایاری سـاڵی ١٩٩٦ حکومەتی پێشوی عێراقی لەگەڵ نەتەوە یەکگرتووەکان ڕێککەوت لەسەر پرۆگرامی ( نەوت بەرامبەر بە خۆراک / نبخ ) , و ڕێژەی ١٣%ی بڕی نەوتەکە بۆ هەرێمی کوردستان بوو ، بە ھاتنی ساڵی ٢٠٠٣و ئازادکردنی عێراق لەلایەن ئەمریکاوە ، پڕۆگرامەکە ٨.٣٥ ملیار دۆلاری لە کوردستاندا خەرج کردبوو . ئاسایشی خۆراکی کوردستانی عێراق وایکرد کە زۆرینەی داھاتەکان لە پڕۆژەی گەشەسەندن دا سەرف بکرێن وەک لە ناوچەکانی تری عێراق . بە کۆتاییھاتنی پڕۆگرامەکە لە کۆتایی ٢٠٠٣ساڵی دا ، ٤ ملیار دۆلار لە داھاتی نەوت بە خۆراکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان بە خەرجنەکراوی مابووەوە .
جێگای ئاماژەیە کە پرۆگرامی نەوت بەرامبەر خۆراک ( نبخ ) بەشێوەیەکی بەرچاو ئابوری هەرێمی کوردستانی بوژاندەوە ، سەرەتا هەرسێ مانگ جارێک ١٣٠-١٥٠ ملیۆن دۆلار کۆمەک دەهاتە هەرێم و لە ساڵی (١٩٨٨)یش بەدواوە زیادی کرد بۆ (٣٤٠-٣٩٠ ) ملیۆن دۆلار، تا وای لێهات لە ساڵی ( ٢٠٠٣ ) پشکی هەرێم لە (نبخ) بوو بە نزیکەی ( ٩ )ملیۆن دۆلار .
لــە ئایاری ســاڵی ٢٠٠٧ دا ھێزە کوردیەکان ئاسایشی ھەرسێ پارێزگای ( دھۆک , ھەولێر، سلێمانی ) یان لە ھێزە ھاوپەیمانەکان وەرگرتەوە، ئەوەبوو ئەو ئارامییەی ھەرێم رێی دا حکومەتی ھەرێمی چەند گرێبەستێکی وەبەرھێنان لەگەڵ کۆمپانیا بیانییەکاندا مۆر بکات ، لە هەمان ساڵدا یەکەم بیرە نەوت لە ھەرێمی کوردستان لێدرا لەلایەن کۆمپانیایەکی وزەی نەرویجییەوە بەناوی “دی. ئێن. ئۆ”. لە سەرەتادا وا دەرکەوت کە کێڵگە نەوتییەکە لانی کەم ١٠٠ ملیۆن بەرمیل نەوتی تیا بێت‌و لە سەرەتای ٢٠٠٧ دا رۆژانە ٥٠٠٠ بەرمیل نەوتی لێ دەربھێنرێت ، ئەوەش وایکرد حکومەتی ھەرێمی کوردستان رێکەوتننامەی گەڕان مۆربکات لەگەڵ دوو کۆمپانیای تری نەوت دا،کە ئەوانیش “وێسترن ئۆیەڵ ساندس”ی کەنەدی‌و “ستێرلین ئینرجی” بریتانی بوو ،لــە حوزەیرانی ســاڵی ٢٠٠٩ حکومەتی ھەرێمی کوردستان نەوتی ھەناردەی بازاڕەکانی دەرەوە کرد , بڕی ٩٠,٠٠٠ بۆ ١٠٠,٠٠٠ بەرمیل لە ڕۆژێکدا لەکێڵگەکانی کوردستانەوە بەرەو تورکیا ڕاوانەدەکرا ،
بەڵام ناشه‌فافی ئیداره‌دانی ئەو کەرتە لەماوەکانی رابردو و ئێستادا، گومانی خستەتە سەر سەرجەم هه‌نگاوه‌كان لەو بوارەدا. لەوەش زیاتر بەم دواییە هەنارەدەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێگای بۆرییەوە بۆ تورکیا ئاوێتەی بابەتی شەخسی و ململانێ و موزایەداتی سیاسی کراو بوە هۆی دواکەوتنی پەسەندکردنی بودجەی گشتیی ،کەئەمەش كاریگەریی دروستكرد لەسەر نەمانی پارە لەبانكەكانی هەرێم و دواكەوتنی موچەی فەرمانبەران و جاڕدانی تەقەشف .
لە دواترین هەڵوێستی بەغداش له‌باره‌ی هه‌نارده‌ی نه‌وتی هه‌رێم، حسێن شه‌هرستانی، جێگری سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ کاروبازی وزە، جه‌ختی لەسەر ئەوە کردەوە ، کە هیچ لایه‌ك ناتوانێت به‌ته‌نیا نه‌وت به‌رهه‌م بهێنێت و ره‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ی بكات و وتیشی بۆ ناردنه ده‌ره‌وه‌ی نه‌وتی هه‌رێم سێ مه‌رجمان هه‌یه ئه‌وانیش: ( ١ ) دیاریكردنی بڕی هه‌نارده‌كراو،( ٢) فرۆشتنی به‌نرخی جیهانی ،( ٣ ) داهاته‌كه‌شی له سندوقی گه‌شه‌پێدانی عێراق له نیویۆرك هه‌ڵبگیرێت.
بەوتەی شەهرستانی ، هەناردە كردنی نەوت لە رێی دیكە وجگە لەبۆرییە رەسمیەكانی ناوەند، هەلی بردن و ناڕوونی لە دۆسیەی هەناردەی نەوتدا دێنێتە ئاراوە ، داواشیكرد، بەرپرسانی هەرێمی كوردستان پەیوەست بن بەناردنی نەوت لەڕێی كۆمپانیای سۆمۆوە .
بەڵێ …بەهۆی كێشەكانی هەرێم و بەغدا لەبارەی دۆسیەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێگای بۆرییەوە بۆ تورکیا و ناشەفافی پرۆسەکە بەگشتی، هەروەها نادیاری داهاتی نەوت و مانەوەی ئەم دۆسیە لە چنگی ئەڵقەیەکی کەمی دو هێزە دەسەڵاتدارەکەی هەرێمی کوردستان بۆته گرێكوێره لای تاکی کوردو و ته‌نانه‌ت لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانی حكومه‌تی ناوه‌ندی عێراق به گومانه‌وه ده‌ڕواننه ئه‌م گرێبه‌ستانه کە ئەمەش وایکرد دەنگدان لەسەر بودجەی گشتیی دوابخرێت و هاوکات پرۆگرامی (نەوت بەرامبەر بە خۆراک (نبخ ) بۆ نەوت بەرامبەر بێ موچەیی (نبب) بگۆردرێت و سیاسەتی تەقەشفیش جاڕ بدرێت . لەکۆتایدا ئەوەندەماوە کە بڵێین: پڕۆسەی نەوت‌و گاز لە هەرێمی كوردستان لەسەر خاك‌و ژینگە‌و داهاتی هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستان بەڕێوەدەچێت، بەڵام بەداخەوەو تا ئەمرۆ ئەوپرۆسەیە نەبۆتە مایەی خۆشگوزەرانی و ژیانێکی باشتربۆ خەڵكی كوردستان ،بەڵكوبەپێچەوانەوە بۆتە مایەی بەدبەختی ونەهامەتی و موچەبرین و دەردەسەری و هەژاری ، سودمەندی سەرەكیش لەم پرۆسەیە كۆمپانیا نەوتیەكان‌و هەردو حیزبی باڵادەستی هەرێمە، كە قۆڵیان لێ هەڵماڵیوەو بەتەواوەتی پاوانخواز و قۆرخیان کردوەو بەکەیفی خۆیان بازرگانی پێوەدەكەن و خەڵیکیش لەبی موچەیی و هەژاری دەناڵێنێ ، ئەوەش ئەو راستیەمان بۆ دەسەلمێنێ کە کێشە سەرەکییەکانی نێوان هەرێم و بەغدا لە خاک و گەڕاندنەوەی ناوچە تەعریب کراوودابڕێندراوەکانی کوردستان وپەسەندکردنی بودجەی پێسمەرگە و چەندین بابەتی گرنگی تر ، گۆڕاوە بۆ نەوت بەرامبەر بێ موچەیی (نبب) و گیرفان پڕکردن ،کە بەداخەوە وا دیارە ئەوگیرفانانە هەرچەندی تێ بکرێ قەد پرنابێت …..!!
بەدڵنیاییەوە دەڵێم ، ئەو هەوڵ و پێداگرتن و هێزو توانایەی ئەوڕۆ هەردوو حیزبی باڵا دەستی هەرێمی بەتەمای خوا بۆ راكێشانی هیڵی دوه‌می بۆری نه‌وت بۆ تورکیا وبۆ هەناردەکردنی نەوت با ئاشکراو بەدزی دەیدەن ، گەر بۆ جێبەجێکردنی مادەی( ١٤٠) و دابینکردنی ئازادی و پاراستنی کەرامەتی هاووڵاتیانی کوردستان بدرابا ، زۆر لەمێژ بوو کێشەی خاک و ناوچە دابڕێندروەکان وکێشە هەڵواسراوەکانی ترمان یەکلاببوەوە وبە کەناری ئارامی ئاشتی و ئازادی و ژیانێکی شایستەتر و پڕ سەربەرزی گەیشتبووین …..
کورت و پوخت ….حکومەتێک پارەی یەک مانگی موچەی کارمەندانی نەبێت و پلانی نیشتیمانی درێژخایه‌نی پشتگوێخستبێت وهەتا نووسینی ئەم وتارەش کاربەڕێکەربێت ، گازی هه‌رێم (به‌سێ جار) هه‌رزانتر له‌گازی وڵاتانی تر به‌دەوڵەتی توركیا بفرۆشێت وداهاتی نەوت نەهێنرێتە ناو بودجەی گشتی ساڵانەی هەرێمی کوردستان ، حکومەتێک هەست بە بەرپرسیاریەتی نەکات بەرامبەر پاراستنی بەرژەوەندییەکانی باڵای کوردستان و خۆی بە پارێزەری ئازادی و کەرامەتی هاووڵاتیانی کوردستان نەزانێت و یەکڕیزیی ناوماڵی کورد نەپارێزرێت ، چۆن شەرم ناکات لە ژێر ئاڵای کوردستان شانازی بە( شاری جوان) بکات کە بەدیزاینی گراندی جیهانی و بە نەخشەی بەریتانی دروستكراوە لە لایەن ملێۆنێرێک لەو ٢٠٠٠ ملیۆنێرەی شاری سلێمانی کە ( 260 ) ملیۆن دۆلاری تێچووە و یەکێک لە چێشخانەکانی کەوتۆتە کۆتایی هۆتێلەکە ولەماوەی یەك كاژێردا جارێك بەدەوری خۆیدا دەسوڕێتەوە ، رێک وەک ئەفەندیە خاوێن و تێروپۆشتەو گیرفانپرانەی حکومەتی هەرێمی بەتەمای خوا کە بەدەوری بۆرییە نەوتەکان دەسوڕینەوەو ماندوونابن و لەهەڕەشەش ناترسێن … !!
