دکتۆر محمد گەناوی : داعش هێڵەکانی بەیەک گەیشتن ئەبڕێ .
تێبینی / کوژراوەکە بەبەردەم منداڵەکەیەوە سەردەبڕێت و ، داعشێک پاشان دەستی منداڵەکە دەگرێت و دوری دەخاتەوە لە باوکی .
ئەگەر بەماناکەی وە مێژووەکەی شاری نەینەوا شوێنی بەیەک گەیشتنی هێڵەبازرگانی و کۆمەڵایەتی و هەتا فەرهەنگی و سیاسی و شارستانی بێ بەهۆی هەڵکەوتەی شوێنی جگرافی کە لەلایەک وڵاتانی شام و عێراقی عەرەبی و کوردستان و ئیران ، وەلەلایەکی ترەوە تورکیاو هەتا یونان و وڵاتانی قەفقاسی بەیەک ئەگەیان ، ئەوا دوای دەست بەسەراگرتنی لەلایەن داعش و هاوپشتیوانانی بۆتە بڕینی هێڵەکان بەجیاوازی ئەوەی کەلەمێژودا هێڵەکان ناوچەیین ، وە لە سنورێکی دیاریکراودا بوون وەک ئاماژەمان پێی دا ، بەڵام ئەمڕۆ هێڵەکان نەک هەر ناوچەیین ، بەڵکو جیهانین کەداعش هەندێکی بڕین وە ئەگەر بتوانێ لەنەینەوا بمێنێتەوە ئەوا هێڵەکانی تریشیان ئەبڕی یان لاواز ئەکات .
دوای گەڕانەوەی دورگەی کریم لەئۆکرانیاوە بۆ روسیا ، دەست بەسەراگرتنی نەینەوا لەلایەن داعشەوە وە گروپەکانی ترەوە بەدووەم روداوی ناوچەیی دائەنرێ لەمێژوی تازە کە رەهەندی جیهانی لەخۆ بگرێ وەبتوانێ کاریگەری لەسەر رەهەندە جیهانیەکان هەبێ لەسەر ئاستی ئابوری ، سیاسی ، جێو سیاسی و ستراتیجی وە هەروەها دیموگرافی و نەژادی و ئاینی .
ڕوداوی دەستبەسەراگرتنی نەینەوا لەلایەن داعشەوە درێژکراوەی ڕوداوەکانی ئۆکرانیایە ، وەئەشێ لەشوێنی تر ، وە کاتی تر ، هەمان روداوی ئۆکرانیا وە نەینەوا دوبارە ببێتەوە بەسیناریۆی تازە وە یاریکەری تازەوە.
لەسەر ئاستی ناوخۆیی و عێراق ، داعش بەداگیرکردنی نەیەوا توانی هێڵی پەیوەندی گروپەکانی شیعەو سونە کەلەسەرەتاوە لاواز بون ببڕێ . وە جەنگی فتواکانی پیاوە ئاینیەکانی شیعەو سونە دژ بەیەک بەڵگەیەنێت بۆ ئەمە . وە هەروەها هێڵی سیاسی بەدەر لەهێڵی ئاینی شیعەو سونەی بڕی کەدوبارە راگەیاندنەکانی پیاوانی سیاسی سونەو شیعە دژ بەیەک بەڵگەی زیندووە.
لەسەر ئاستی کوردستان داگیرکردنی نەینەو دوورا وە دوو هێڵی جیاوازی دروستکرد ، کە ئەبوو یەک را وە یەک هێڵ بوایە ، ئەمەی ئێستا هەیە . یەکێکیان دژ بە داعش ، وەئەوی تریان بەبێ دەنگی کرداری داعشی لاپەسەندە . ئەم دوو را جیاوازە ، وە هێڵی جیاوازە هەتا لەناو تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان ڕەنگ ئەداتەوەو ئەبینرێ .
لەسەر ئاستی ئاسایشی کوردی ، بزاڤی رزگاریخوازانەی کوردی وەیەکێتی کوردی ، یەکێ لەئامانجەکانی بەکارهێنانی روداوی نەینەوا ئەوەیە کەهێڵی پەیوەندی نێوان کوردانی باکورو ڕۆژئاوا وە قەندیل و ڕۆژئاوا ببڕێ .
دیسان ئەگەر ڕوداوەکانی نەینەوا ، وە ئەمجار فراوان بونی داعش بۆ ناوچەکانی تری عێراق لەوانە بەغدا ، کەئەگەری حتمی هەیە بەردەوام و فراوان بێ ، ترس وەزەمینە زۆرە بۆ برینی هێڵی کوردی لەناوخۆی عێراق ، کە بەمە کورد بەسەر دوو لایەنی دژ بەیەک دابەش ئەبێ ، ئەمەش بۆ خۆی کارەسات ئەبێ لەسەر بزافی رزگاری خوازی و خەونی دێرینی گەلی کوردستان بۆ دروستبونی قەوارەی ئازادو سەربەخۆی کوردی .
لەبەرئەوە هیوادارم هەموو ئەو بەڕێزانەی کەبەرپرسیاریەتی سیاسی ، میدیایی وەهەر بەرپرسیاریەتێکی تریان هەبێ بچوک یان گەورە ، کاربکەن بۆ ئەوەی ئەم هەلە مێژوییەی لەدەست نەڕوات ، بۆ ئەوەی نەوەکانی داهاتوو ئەم تاڵی و کارەساتانە نەبینەوە کەئێمەو باپیرانی ئێمە بینیویانە وەهەر درێخی کردنی لەم ئەرکە مێژووییە ، نەوەکانی داهاتوو رەحممان پێ ناکەن .
لەسەر ئاستی ناوچەیی ، داعش توانی هێڵی پەیوەندی ایران- عێراق- سوریا ، کەبەهیلالی شیعی ناسراوە ببڕێ ، کە ئەمەش یەکێکە لەئامانجەکانی روادوی نەینەوا . وە ئیتر لێرەوە ئەگەری مەترسی کاردانەوەی ناوچەیی ، جەنگی ئاینی و تایفەگەری ، شەری ناوخۆی عێراق وەئەمجار شەڕی ناوچەیی نێوان وڵاتانی لێ ئەکەوێتەوە. ئەگەر ئەمەش روبدات کۆنترۆڵ کردنی لە داهاتویەکی نزیک ئەستەم ئەبێ ، وە هەموو گەلانی ناوچە ، کەم یان زۆر زیانیان پێ ئەگات تا ئەندازەی کارەسات .
لەسەر ئاستی جیهانی دوای روداوی کرم ، روسیا ناتوانێ بۆ هەمو پێویستیەک لەوانە سەربازی کەڵک لەبەندەری مەرمەرەی تورکیا وەربگرێ بۆ گەیشتن بەدەریای سپی ناوەڕاست ، هەر بۆیەش روسیا پاڵپشتی سوریا ئەکا وەکو شوێنێکی جیوستراتیجی ، لەبەرئەوە بۆ بەهێزکردنی ئەم شوێنە ستراتیجیە یارمەتی دانی ئێران لەلایەن روسیاوە گرنگیەکی تایبەتی هەیە بۆ ئەوەی لەڕێگەی ئێران و عێراق و هێڵی نەینەواوە بتوانێ وزەی مانەوەی زیاتر بدات بەڕژێمی ئەسەد . بەبڕینی ئەم هێڵە ، دوبارە بەرەی دژیەکی ناوچەیی و جیهانی روبەروی یەک ئەکاتەوە کەدورنیە وەئەشێ کاردانەوەو کاریگەریەکانی فراوان بێ و بەمەش کاریگەری جیهانی لێ بکەوێتەوە هەتا ئەگەر ئێستاش ئەبێتە هۆی جەنگێکی گەرمی ناوچەیی ، ئەمجار جیهانی . بەدڵنیاییەوە ئەبێتە کێشەیەکی ئابوری لەسەرئاستی هێڵی نەوت ، کە دووبارە ئەمە ئەگەری جەنگ لەداهاتودا زیاتر ئەکات .
بونی داعش لەنەینەوا ، بەدڵنیایی ئاراستەی هێڵەکانی نەوت ئەگۆڕێ بەم ئاراستەیەی خۆیان مەبەستیانە لەوانە هێڵی نەوتی کوردستان ، ئەمەش دیسان بەرژەوەندی دژبەیەک دروست ئەکات لەنێوان روسیاو ناوچە ، بەکوردستانیشەوە لەسەر بازاڕی نەوتی جیهان . ئەمەشیان دیسان ئەشێ کاردانەوەی ترسناکی لێ بکەوێتەوە بۆ ناوچەو جیهان . لەکاری خەباتدا بۆ هەر مەبەستێ وە سیاسی و دبلۆماسی ، لەگەڵ برینی هەر هێڵێکی پەیوەندی زۆر جاران یان هەمیشە لەگەڵ برین و گرێدانی هێڵەکانی پەیوەندی لایەنی دژ لەگەڵی دروست ئەبێ ، کە بەرژەوەندی لەسەر ئاستی تاک ، کۆمەڵ ، میللی و نیشتمانی ئەبێت و بەرەکان دیاری ئەکات.
لەبەرئەوەیە پێویستە بەرژەوەندی نیشتمانی راستەقینە لەکاتی ئێستادا بریاردەری بریار بێ لەسەر هەڵبژرادنی هەر بەرەیەک . هیچ کام لەم دو بەرەیەی کەئێستا لەمەیداندا شەڕی مان و نەمان ئەکەن دوای روداوی نەینەوا هیچ مژدەیەکی خۆشیان بۆ کورد پێ نیە زیاتر بێ لەوەی کەئێستا کورد هەیەتی بەڵکو ئەبنە هەڕەشەش بۆ حاڵی ئێستای کورد . لەبەرئەوە ئێستا ئەبێ سیاسەت و بریاری کورد ئەوەبێ بەهەمو تواناوە هەوڵ بدات شوێنە مێژوییەکانی خۆی کۆنترۆڵ بکات لەنەینەواوە تا خانەقین وەک بەشێک لەکوردستان . وەکورد نابێ بەشداری شەڕێک بکات کەشەڕی کورد نیە ، چونکە مادام شەرەکە هی کورد نیە ، لەئەنجامدا خێریشی بۆ کورد نابێت ، جگە لەشەڕو کارەسات . وە بەداخەوە مێژوی تازەو کۆنمان پڕە لەبەڵگەی زیندو بۆ ئەم کارەساتانە . بەهەر نرخێك بێت ، نابێت ئەمجارە چەند بارە ببێتەوە .
