دکتۆر کەمال میراودەلی : کێشەکە مالکی نییەو شەخسیی نییە .
* دەبێ مەسعود بارزانی و نێچیروان بارزانی لە بەردەم پەرلەمان ئامادەبن و وەلامی هەموو پرسیارەکانی خەلک و مێژوو بدەنەوە .
* تا ئێستا ئالا تاڵەبانی چەندجار باسی لە تێوەگلانی کاربەدەستانی پارتی لە بەغدا لە گەندەلی گەورە گەورە کردووە تا پارتی بە هەڕەشەی تێکدانی ‘ عەرش و قورشی ‘ تالەبانی ، زمانی بەست .
* سەفیری پێشووی هیندستان لە تورکیاو پاکستان و ئەلمانیاو زۆر ولاتی تریش کە دیپلۆماتێکی زۆر ئاگادار و شارەزایە ، بە ئاشکرا نووسیوێتی کە تورکیا و ئەمریکا بارزانی وەک وەرەقەیەک بەکاردێنن و سیاسەتی کێسنجەر بەرامبەر کورد دووبارە دەکەنەوە .
ئەم بابەتەم دوو ساڵ لەمەوبەر هەر لەگەل هەڵدانی کێشەی نێوان بارزانی و مالکی بڵاو کردەوە ، هەموو حەقیقەتەکانی بە روونی تێدا روونکراونەوە ، ئێستا ئاکامەکان دەردەکەون؟ ئەو کات جەختم لە سەر ئەوە کردووە کە : هاوکێشەی سیاسی عێراقیش پێوەندییەکی نزیکی بە کێشەی سوریاو ئێران و دەورو تەمای ئیسرائیل و تورکیاو ئەمریکا لە رۆژهەلاتی نێوەنداو تەواوی ئالۆگٶرەکانی هاوسەنگییەکانی هێزی ئابووریی و سیاسی لە ئاستی جیهانیدا هەیە. ؛؛؛. خوێندنەوەی کێشەی عێراق وەک کەسێتی مالکی بەدەر لەم هۆکارو دامێنە ناوچەیی و جیهانییانە بۆچوونێکی ساوێلکەی خێڵەکییانەیە.
مالکی رەنگە نیازی خراپ بێ بەلام چ گەرەنتییەک هەیە کە شەهرستانی یان هەر کەسێک لە حیزبەکەی بێتە جێگەی باشتر دەبێت ؟ ئەو تەمسیلی سیاسەتی حیزبەکەی دەکا نەک خۆی . بە لادانی مالکی سیاسەتی حیزبەکەی بەرامبەر کورد نەک هەر باشتر نابێ بەلکو گرێیەکی سایکۆ – سیاسی خەتەرناک دروست دەبێ و بە حیسابی ‘رۆژان رۆژی لە دوایە ‘ ئەم گەمەیە بە چەندین شیوەی تٶڵە لە داهاتوودا یەخەی کورد دەگرێتەوە
ئەمە تەواوی واترەکەی دوو ساڵ لەمەوبەرە
بەراست سەندنەوەی متمانە لە مالکی چ دەگەیەنێ و دەبێ چ بکەین؟
هەوڵ دەدەم لێرەدا یەکەمجار خوێندنەوەیەکی بابەتی بۆ ئەو پرسە بەردەوامەی لابردنی مالکی بکەم ئەوسا ئەنجامگیری لە پرۆسەکە بکەم .
١. بۆچی بەستنەوەی كیشەکان بە مالکی یەوە لۆجیکی نییە ؟
١.١عێراق خاوەنی مێژوویەکی دوورو درێژی ستمەگەریی دەوڵەت و دیکتاتۆریەت و خوێنڕێژییە ، ئەمریکاو ئێران بەربەرەکانی تایەفیشیان بۆ بەرژەوەندی خۆیان ژیاندەوە . ئەمە کێشەیەکی مێژوویی ناوچەیی تایەفی جیهانیی قووڵەو پێوەندی بە کەسانەوە نییە ، پێوەندی بە نەبوونی مێژوو- و کۆنەواری ( ترادیسیۆنی) سسیستمی دەستووریی دیمۆکراسی و نەبوونی میکانیزمی یاسایی و دادوەریی سەربەخۆو بوونی کۆمەڵگای مەدەنی کاریگەرو رای گشتی وهوشیاری سیاسیی تاکەکەسەوە هەیە . لە لایەکی تریشەوە هیچ کام لە ئەوانەی پێیان دەوترێ سەرکردەو بەرپرس لە عێراق و کوردستاندا سەربەخۆ نین . وابەستەی خواست و بەرژەوەندی ولاتانی دەرەوەن بە تایبەتی ئێران و تورکیا و خەلیج و ئەمریکا . هەروەک چۆن کێشەی سوریا لە هاوکێشەی بەربەرەکانی بەرژەوەندییە جیهانییەکانەوە گلاوەو خەلکی بێتاوانی سوریا بەردەوام دەبنە قوربانی ، هاوکێشەی سیاسی عێراقیش پێوەندییەکی نزیکی بە کێشەی سوریاو ئێران و دەورو تەمای ئیسرائیل و تورکیاو ئەمریکا لە رۆژهەلاتی نێوەنداو تەواوی ئالۆگۆرەکانی هاوسەنگییەکانی هێزی ئابووریی و سیاسی لە ئاستی جیهانیدا هەیە . لەم سەفەرەی دوایی سەرۆکی روسی پۆتین بۆ چین سوریاو ئێران و عێراقیش ، هەروەها ئەفغانستان و پاکستان و دەوری ئەمریکا لە ئاسیا ، تەوەری سەرەکی باسەکانیان بوون . خوێندنەوەی کێشەی عێراق وەک کەسێتی مالکی بەدەر لەم هۆکارو دامێنە ناوچەیی و جیهانییەکان بۆچوونێکی ساوێلکەی خێڵەکییانەیە .
١.٢مالکی رەنگە نیازی خراپ بێ بەلام چ گەرەنتییەک هەیە کە شەهرستانی یان هەر کەسێک لە حیزبەکەی بێتە جێگەی باشتر دەبێت ؟ ئەو تەمسیلی سیاسەتی حیزبەکەی دەکا نەک خۆی . بە لادانی مالکی سیاسەتی حیزبەکەی بەرامبەر کورد نەک هەر باشتر نابێ بەلکو گرێیەکی سایکۆ – سیاسی خەتەرناک دروست دەبێ و بە حیسابی ‘ رۆژان رۆژی لە دوایە ‘ ئەم گەمەیە بە چەندین شیوەی تۆڵە لە داهاتوودا یەخەی کورد دەگرێتەوە .
.
١.٣ مالکی تاکەکەسێک نییە ئەو نوێنەری حیزبێکی شیعی سەرەکی عێراقە کە هاوپەیمانییەکەی زۆرترین دەنگی هێناوە . حیزبەکەی ئەوی بە سەرۆکی خۆی هەڵبژاردووە . چۆن حیزبێکی تر دەتوانێ حیزبێک ناچار بکا نوێنەرێک هەڵبژێرێ کە لایەنەکانی تر رازی بکا بەلام جەماوەری حیزبەکەی خۆی تووڕە بکات ؟
١.٤ نە مالکی خۆی نە حیزبەکەی ئەوی بە زۆرەملێ یان بە تەزویر وەک سەرۆک وەزیران سەپاندووە . ئەمە یەکەم / بەپێی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن و دووەم / بەپێی ئەوەی پێێ دەوترێ سیاسەتی تەوافوق بە پێی رێکەوتننامەکەی هەولێر ئەنجامدراوە و لە بەرئەوە ئەو ناتوانێ بە بێ کۆدیتا بە سەر دامەزراوەو پرۆسە دەستوورییەکاندا ببێ بە دیکتاۆر . مانەوەی ئەو بە بڕیاری حیزبەکەی خۆی و ماتماتیکی دەنگەکانی پەرلەمان و میکانیزمی تەوافوقەوە بەندە . بە هەر یەکێ لەمانە دەشێ لاببرێ بەلام هەم هاوکێشە سیاسییەکە و هەم پرۆسە سیاسییەکە زەبرێکی گەورەی بەردەکەوێ کە ئەنجامەکانی دیار نین..
٤.٢ مالکی سەرۆکی یەکیک لە دەسەلاتەکانە کە سەرۆکایەتی وەزیرانە بەلام لە پاڵ ئەوەدا دوو سەرۆکایەتی تر هەن کە کوردو سوننە وەریان گرتوون و ئەرک و دەورێکی دەستووریی و تەنفیزیی گرنگیان هەیە کە سەرۆکایەتی کۆمارو سەرۆکایەتی پەرلەمانن .
لە کاتێکدا لە کوردستاندا جیاکردنەوەی دەسەلاتەکان نییەو پەرلەمان بێ ددانەو سەرۆکی بێدەستوورو لێپرسینەوە هەموو شتێکە ، لە عێراقدا سەرۆکایەتییەکان دەوری دەستووری و سیاسی گرنگی خۆیان هەیە. ( کەچی سەرۆکی سوننەی پەرلەمان بە ئاشکرا شوێنەکەی خۆی بۆ ئامانجی تایەفی و حیزبیی بەکاردێنێ ) . لە پرۆسەی ئەم تەنگژە سیاسییەدا سەرۆکایەتی کۆماریش دەورێکی هاوسەنگی بریاردەرانەی گرنگی هەیە . دیسانەوە ئەمە وا دەکا بە دیکتاتۆربوونی مالکی لە مەیدانی کردەوەدا کارێکی سەخت و کەمتەمەن بێ .
٢. لابردنی مالکی چ دەگەیەنێ ؟
٢.١یانی سەپاندنی ئیرادەی کەسان و چەند گرۆیەک بە سەر حیزبی دەعوەدا لە شێوە گەلەکۆمەکییەکدا کە دامێنی سیاسی خەتەرناکی دەرەوەیی ناوچەیی و جیهانیی هەیە .
٢.٢ مانای هەڵوەشاندنەوەی بنەمای تەوافوق و رێکەوتنی هەولێرە کە هەر سێ سەرۆکایەتییەکەی : حکومەت، پەرلەمان و سەرۆکایەتی کۆماری گرتۆتەوە . هەلوەشاندنەوەی هەر پایەیەکی ئەم سێ پایەیە مانای هەلوەشاندنەوەی بنەماکانی پێکهتنی دەولەتی عێراقە و حەتمەن شیعەکان هەولی بنکۆڵکردنی دوو بنەماکەی تر دەدەن و عێراق دەکەوێتە گێژاوێکی تری ناکۆکی و شەڕی تایەفییەوە . بۆیە تالەبانی وریاتر توخنی ئەم کارە دەکەوێ . داواکردنی لابردنی مالکی لە لایەن تاڵەبانی یەوە ، وەک لە نووسینێکی پێشتردا وێنام کردبوو ، وەک بڕینەوەی لقەدارێک وایە کە خۆشی لە سەری وەستاوە . بەڵام دیارە بارزانی عەقلییەت و ئەجندا و مەبەستی تایبەتی خۆی هەیە و ، باکی بە بەربوونەوەی تالەبانی- ش نییە ، ئەمەش سەرەتای دەستپێکردنەوەی ناکۆکییەکانی یان وەک پارتییەکان دەلێن لیکترازانی دووحیزبە دەسەڵاتدارەکە پێکدێنێ. .
٢.٣ ئەمە وەک لە بەریتانیا باوە دەبێتە [ پێشینەی] تەقلیدی یاسایی . واتە سبەینێ شیعەکانیش دەتوانن بلێن ئەوان تەنیا بەو مەرجە لەگەڵ پارتی دادەنیشن کە مەسعود بارزانی وەک سەرۆکی هەرێم لابەرن یان یەکێتی لە جیاتی تالەبانی کەسێکی تر دابنێ . ئەوەی لە بەرامبەرەکەت داوای دەکەی دەبێ خۆشت ئامادەبیت هەمان هەلوێست و داوا قبوڵ بکەی . ئایا بارزانی و تاڵەبانی رازین حیزبەکانی عێراقی داوای ئاوایان لێ بکەن؟ گەر میکانیزمێکی حیزبیی ، دەسستووریی ، پەرلەمانی ، تەوافوقی بۆ نەهێشتنی بە دیکتاتۆربوونی مالکی و لابردنی هەیە ، ئەی چ میکانیزمێ بۆ لابردنی سەرۆکە دیکتاتۆر و خۆپەرست و گەندەڵە ئەبەدییەکانی کورد هەیە ؟
٢.٤ گەر خەلەلێک لەسیستمەکەدا هەیە بە لابردنی مالکی چاک نابێ باشترین رێگە هەلبژاردنی نوێیە بۆ پەرلەمان و دامەزراندنی حکومەتێکی نوێی زۆربەی دیمۆکراتی و هەبوونی ئۆپۆزیسیۆنێکی چالاک و کاریگەر و رزگاربوون لە سیاسەتی گەندەڵکاری و ئاژاوەی نیفاقی تەوافوق ..
٣. ئایا کورد قازانج دەکا ؟
٣.١ شتێک نییە بە ناوی سیاسەت لای سەرانی کورد کە بە شێوەیەکی بابەتی لۆجیکی بتوانرێ خوێندنەوەی بۆ بکرێ . نە دەستوور هەیە کە رێوشوێنی سیاسەتکردن دیاریکا ، نە سەروەری یاسا ، نە بەرنامەی حکومەت ، نە پەیمانی نەتەوەیی ، نە ستراتیجی سیاسی ، نە سەرانی کورد خاوەنی هیچ وتارو قسەیەکی نەگۆڕی خۆیانن و … هتد . پێش سێ ساڵ ناحەزو دژە کورد نوجەیفی و مەتلەگ و کۆنەبەعسییەکانی عێراقییە بوون . ئێستا ئەوانە گێڕی گۆرینی ماشێنی دەولەتی عێراقیان بەدەستەو بارزانێش سوکانەکەی هەرێمی داوەتە دەست ئەوان و تورکیا و دەیەوێ هەموو هێزە کوردییەکان و کورد سواری ئەم ماشێنە بکاکە کەس نازانی روو لە کوێ دەکات .
٣.٢ لە لایەکی ترەوە ولاتان تەنیا ئەو کاتە بریارێکی ئاوا دەدەن کە ئەنجامی دەیان لێکٶڵینەوەی زانستییان لە بەردەستدا بێ . ئەم کێشە لە چییەوە سەری هەڵدا ؟ پێوەندییەکانی کوردو عێراق تا ئیستا لە سەر چ بنەمایەک بوون و چۆن رۆێشتوون ؟ کام حیزب و هێزی عێراقی زیاتر تێگەێشتنی بۆ خەم و خواستەکانی کورد هەیەو پشتگیرییان دەکا ؟ ئەم پشتگیرییە چۆن دەکڕێتە پەیمان و بریاری یاسایی نەگۆڕ؟ دامێنە ناوچەیی و جیهانییەکانی ئەم کێشە چین و چۆن کارمان تێدەکا ؟ هیچ دیراسەیەکی زانستی و بەدواداچوونێکی سیاسی مێژووییمان بۆ ئەمانە نییە . لای خۆی ئێمە زانکۆمان هەن کە بەشی مێژوو- و سیاسەت و یاساو … هتد ، یان هەیە . دەبوو ئێستا دەیان دکتۆرای زانستی مەرجەعیی و سەدان ماستەرمان لە سەر پرۆسەی سیاسی عێراق و دەوری کورد هەبایە . کوان ؟ فەرموون لە سەر بنەمایەکی زانستی و بەلگەدار پێمان بڵێن بۆ نوجەیفی و عەلاوی و مەتلەگ و سەدر لە مالکی و جەعفەری باشترن ؟ چ رێکەوتنێکی زامنکراوتان لەگەڵ ئەوان دەربارەی کەرکوک و نەوت و بودجەو پێشمەرگەو پاشەرۆژی کوردستان هەیە ؟ پێمان بلێن گەر مالکی رۆیشت چ دەبێ ؟ چۆن کێشەی کەرکوک و کوردستانی دەرەوەی هەرێم و نەوت و پێشمەرگەو بودجەو پێوەندی فیدرالی و مەرکەزییەت چارەسەر دەبێ ؟ فەرموون نەخشەرێگاکەتانمان نیشان بدەن ؟ ئەم نەتەوەیە لە ئاکامی کارەکانتان دڵنیا بکەن؟
٣.٣. بارزانی دەڵێ : ئەم مەسەلەیە ئەوەندە گرنگە کە جیاوازی تەحەممول ناکات . ئەمە بۆچوونێکی دیکتاتۆریانەی ناماقوڵ و هەڵەیە. چونکە ئەم مەسەلە پێوەندی بە ژیان و پاشەرۆژی خاک و نەتەوەو هەموو نەوەکانی داهاتوومانەوە هەیە ، بە قەدەر ژمارەی نفوسی تاکەکانی خەلکی کوردستان ئێمە پێویستیمان بە رای جیاواز هەیە . پێویستیمان بەوە هەیە هەموو تاکێکی کورد بە هوشیارییەوە تێبگا ، بیربکاتەوە ، باوەر بکا ، بریاردا کە پاشەرۆژی ئەو بەرەوکوێ دەبردرێ . دەبێ گەل جارێکێ تر وەک مێگەل بە دوای شوانی گومڕاو گوێڕایەلی فیکەی دەرەوە نەکەوێ. دەبێ پەرلەمان دەیان رۆژ بۆ باس و موناقەشەی ئەم پرسە گرنگە دابنێ . دەبێ مەسعود بارزانی و نێچیروان بارازنی لە بەردەم پەرلەمان ئامادەبن و وەلامی هەموو پرسیارەکانی خەلک و مێژوو بدەنەوە : ئەم کەین و بەینەیان لەگەڵ تورکیا بۆچییە و بۆ كێیەو ڕیکەوتن و زامنی یاسایی نێودەوڵەتی بۆ پاشەرۆژی کوردو لە دەستنەدانی کوردستانی دەرەوەی هەرێم چییە ؟
٣.٤ من چەندەها جار جەختم لەسەر ئەوە کردووە کە هەموو وتارو بڕیارو کردارێك دەبێ لەسەر چوار بنەمای پێکەوەبەستراو دابمەزرێن :
١- زانست : واتە داتاو توێژینەوەی زانستی ستراتیجی باوەرپێکراو .
٢- دیمۆکراسی واتە گەڕانەوە بۆ مەرجەعییەتی پەرلەمان و پرۆسە دیمۆکراتییەکان و دەوری کۆمەلگای مەدەنی و رای گشتی .
٣- یاسا : واتە بەرجەستەکردنی هەموو پرینسیپ و پرۆسەو رێکەوتنەکان لەیاساداو کارکردن بەپێی شەرعییەتی یاسایی و دەستووریی .
٤- ئەخلاق واتە راستگۆیی لەگەل خەلک و روونکاریی و درۆو ساختەیی نەکردن و دوورکەوتنەوە لە بەرژەوەندی خۆیی لە سەر حیسابی بەرژەوەندی گشتی. هیج کام لەم چوار بنەمایانە لە میژوی ٢٠ ساڵەی دەسەلاتی کوردیدا ئەسەرێکیان نییە . هەرێمی کوردستان لە بۆشاییەکی زانستیی و دیمۆکراتی و یاسایی و ئەخلاقیی خەتەرناکدا بەرێوەدەبردرێ و هەرەسهێنانی بە کەمترین هۆکاری سیاسەتی نێگەتیڤی دەرەوە لە هەموو کاتێکدا ئەگەرێکی گەورەیە . بەدیلی دەسەلاتی حیزبی بنەمالەیی بۆ ئەم حاڵە وابەستەبوونی پترو پترە بەهێزەکانی دەرەوەو زیاترو زیاتر بە تالاندانی سەرچاوەو سامان و سەرمایەی کوردستانە بۆ بەهێزکردن و مانەوەی خۆیان لە سەر حیسابی ئازادی و ژیان و کەرامەت و پاشەرۆژی ولات و چارەنووسی نەوەکانمان.
٣.٥ ئەو دەورەی تا ئێستا کورد بە تایبەتی تاڵەبانی لە بەغدا یاری کردووە ئەوە بووە کە پێکهێنەری لایەنەکان بوون و وەک خۆیان زۆرجار وتوویانە بەشێکن لە چارەسەرییەکان نەک ناکۆکییەکان . دیارە گەرچی ئەمە لەسەر حیسابی زۆر تەنازول لە پرس و بەرژەوەندییە نەتەوەییەکان و پشتگوێخستنی ماددەی ١٤٠ و ناوچەکانی دەرەوەی هەرێم و بۆ ئامانجی شەخسی و حیزبیی بووە ، تا رادەیەک راستی تێدا بووە . کورد نەبۆتە تەرەفێکی لایەنگیر . ئێستا بارزانی بٶتە سووری بەرلەشکر بۆ لابردنی مالکی . ئەو سەرپەرشتی کۆکردنەوەی ئیمزاکان دەکاو ئیمزاکان پێش ئەوەی بدرێنە سەرۆککۆمار ، یان سەرۆکوەزیران ، یان سەرۆکپەرلەمانی عێراق ، دەدرێنە بارزانی ، گەر بەسیفەتی شەخسی بووایە ئەوە بە هەرحاڵ ، بەلام وەک سەرۆکی هەرێم ئایا ئەمە ئەرک و دەوری سەرۆکیکی هەرێمیی فیدرالییە لە هیچ وڵاتێکی دنیادا کە لە دەرەوەی بنەماو ستراکتوورە دەستووریی و یاساییەکان کارێکی گەلەکۆمەکییانەی ئاوادژی سەرۆکوەزیرانی ولاتەکەی بکات؟ ئەمە چ میراتێکی شەرەنگیزانە بۆ کورد بەجێدێڵێ ؟ بۆ تالەبانی بە تایبەتی ئەم هەنگاوە دەبێتە هەڵوەشاندنەوەی هەموو ئەو دەورو دەستکەوتانەی وەک سەرکردەیەکی بێلایەن و سوڵحخواز لە دروستبوونەوەی عێراقەوە تا ئێستا بنیاتی ناوە .
٣.٦ بە هەمان شیوە دیسان لە سەر حیسابی بەرژەوەندی نەتەوەیی و کۆلۆنیالکردنی ناوخۆیی ، پارتی و یەکێتی توانیویانە هاوسەنگی لە نێوان دوو دراوسییە گرنگەکان ئێران و تورکیا بپارێزن . شکاندنەوەی هەرێم بەهەر لایەکدا گەورەترین کێشەی بێبڕانەوە بۆ کورد دروست دەکاو وەکو بەشەکانی تری عێراق ، سوریا ، لوبنان دەیکا بەمەیدانی یەکلایکردنەوەی بەربەرەکانییە ناوچەییەکان و شەری قۆچی قوربانی ( پرۆکسی) . ئەوەی کێشەکانیش بە هەردوو ئاقاردا دەجووڵێنێ دیارە دەستی دەرەوەیە . ئەوە نە ئازایەتی و دەستپێشخەری بارزانی یە کە داوای لابردنی مالکی دەکا : ئەوە پەمپی تورکیاو پلانی سونییەکانە : نە ئەوە حیکمەت و شارەزایی تاڵەبانی شە ، کە نامەکەی نانێرێ و قوڕەکە خەستتر ناکا ،[ کە بەدڵناییەوە خۆشێ بەراستی نازانی بینیرێ ] ، ئەوە نەقیزەی ئێرانە . لەو لاوە تورکیا فوو بە شێشلدانەکە دا دەکاو کەروێشک سەیری ئاوێنە دەکاو خۆی لابووە بە شێر . لەم لاوە ئێران سەرە دەرزییەک بە شیشڵدانەکەدا دەکاو شێر دەچێتەوە ناو پێستە ئاساییەکەی خۆیەوە . بەلام لەم پرۆسەدا کورد وەک نەتەوە دەکەوێتە ناو گەمەیەکی خەتەرناکەوە .
٣.٧ ئەوەی ئاشکرایە ئەم کێشەیە لەگەڵ مالکی بە تایبەتی لە لایەن بارزانی یەوە لە ئەنجامی هێچ ناکۆکییەکی بەرژەوەندی کوردییەوە دروست نەبوو . ئەو کێشەیە لەگەل دەرچوونی فەرمانی گرتن و دادگاییکردنی تارق هاشمی و هەڵاتنی بۆ کوردستان دەستیپێکرد . ئەو کاتە بارزانی پەرچەکردارێکی توندی نواندو وتی ئەمە قبوڵ ناکرێ .
گەر كێشەی هاشمی یاسایی بێ و بەراستی تاوانبار بێ بە و تۆمەتانەی دراونییە پاڵ ، ئەوا فەرمانی مالکی بۆ گرتنی کارێکی هەم یاسایی و هەم پێویست و جەریئانەیە کە بێگوێدانە پلەو پایەو تەوافوق و هاوکێشەی تایەفی دەیەوێ دەسەلاتی دەستووری دەولەت بەکاربێنێ . هیچ دەوڵەتێک بە بێ توانستی لە بەکارهێنانی دەستوورو یاسا بۆ سزادانی تاوانباران بە تایبەتی لە ئاستی سەرەوەدا دروست نابێ و هەر لە ناوەوە بنکۆل و گەندەڵ دەبێ . ئەوەی دەتوانین بە دڵنایییەوە بیڵێێن ئەوەیە کە ئەم هەنگاوەی مالکی بوو دژی هاشمی کە بووە زەنگی مەترسی و هوشیارکردنەوە بۆ بارزانی کە لە کوردستاندا ، بە پێچەوانەی مالکی یەوە کە حوکمەکەی لە بەغدا بە میکانیزمی سیاسی و دەستووریی و پەرلەمانییەوە بەندە ، ئەو خۆی و بنەماڵەکەی لە هەولێر وەک حاکمی قەرەقوشی موتڵەق بێ دەستوورو دادگاو یاساو هیچ جۆرە لێپرسینەوەیەک دەبەن و داگیردەکەن و دەبەشنەوەو دەفرۆشن و تاڵانفرۆشیی نەوت وگازو بەهەدەردانی سامان وسەرمایەی کوردستان دەکەن .
گەر مالکی بتوانێ جێگری سەرۆک کۆماری عێراق بداتە داداگا و فەرمانی گرتنی بۆ دەرکا ، ئەی چۆن بەرامبەر بە گەندەڵ و توماتبارانی هاوپلە یان کەمتر رێوشوێنی یاسایی وا توند ناگرێتە بەر ؟ تا ئێستا ئالا تاڵەبانی چەندجار باسی لە تێوەگلانی کاربەدەستانی پارتی لە بەغدا لە گەندەلی گەورە گەورە کردووە تا پارتی بە هەڕەشەی تێکدانی ‘ عەرش و قورشی ‘ تالەبانی ، زمانی بەست . ئەمە بوو زەنگی دەستپێکی زۆرانبازیی بارزانی- مالکی و خەلکی کوردستان بە زۆر وەک تەماشاچی ناحەز راکێشراونە ناو حەلبەکەوە کە وەک حەلبەی شەڕێکی نەتەوایەتی وێنا دەکرێ بەلام پەمپەکەی و ناوەرۆکەکەی شتێکی ترە .
٤. گۆڕینی مالکی چۆن و لە پێناوی چیدا ؟
٤.١ من لای خۆم هەر هەنگاوو میکانیزمێک بۆ گۆرێنی دەموچاوی دەسەڵات و سەرۆکە دزو و دیکتاتۆرەکان یان فاشیل و ئێکسپایەرەکان بە پێویست و چاک و ئیجابی دەزانم و یەکجار گرنگە ئەم میکانیزمە دەستووریی و یاساییانە لە کوردستانیشدا لە کاردابن. لە ولاتانی دیمۆکراتیدا موئەسسەسەی دیمۆکراتی حوکم دەکا نەک کەس و سەرکردەو بنەماڵەو خێڵ. دەیان دەموچاوی ناسراو وەک دەرپێ و پێڵاو دەگۆڕدرێن بە بێ ئەوەی سەرو لەش و قاچی سیستمی دەسەلات کەمترین زیانی لێ بکەوێ . گەر لە ولاتە دیکتاتۆرەکاندا میللەت بتوانێ بە میکانیزمی سیاسیی دەستووری و یاسایی سەرۆکە دیکتاتۆرو دزو خۆپەرستەکان بگۆڕێ ئەمە پێشکەوتنێکە بەرەو دیمۆکراسی و پشتگیریکردنی بە هەموو شێوەیەک پێویستە . بەلام گرنگ ئەوەیە ئەم ئاڵوگۆڕە لە پێویستییەکانی ناوەوەوەی ولات و سیستمەکەوە هاتبێ ، نەک لە پەمپدانی دەرەوە . پێویستە دەستووریی و دیمۆکراتی و دامەزراوەیی بێ و بەدیلی باشترو سیستمی کاراترو سەقامگیرتر بخولقێنێ بە تایبەتی لە رووی زامنکردنی دەستووریی پتەوتری پاشەرۆژیی کوردستانییانەی ناوچە کوردییەکانی دەرەوەی هەرێم و چارەسەری پێشەکی کێشە هەلواسراوەکان بە قازانجی هاوبەشی کوردو عێراق بە گشتی و بە پێی رێکەوتننامەی یاسایی نووسراو بە بەشداری نەتەوە یەکگرتۆکان . تا ئێستا هاوپەیمانەکانی بارزانی ئەو کۆنە بەعسییە سونییانەن کە سەدان ساڵە بە خوێن و جێنۆساید حوکمی عێراق و کوردستانیان کردووەو ئێستاش دەستێکیان وەرەقەی دیمۆکراتیییە و دەستەکەی تریان بۆمب و کرداری رەشبکوژییە . لە گەڵ بەردەوامی ئەم تەنگژەیەدا ، کارە تێرۆریستییەکان لە بەغدا و شوێنەکانی تری عێراق بەردەوامن . هەروەها باڵی سەدر توندرەەوترین و توندوتیژترین و شەخسپەرستترین و ئێرانییترین بالی هێزەکانی شیعە یە . هەردوو لایەنەکەش بە ئاشکراو بە توندی جەخت لە سەر عێراقیبوونی کەرکوک و ناوچەکانی دی دەکەنەوە کە عێراقیبوون لای ئەوان عەرەببوون دەگەیەنێ. پێویستە بارزانی بێتە پەرلەمان و بەم خەلکە بلێ لە سەر چ بنەماو ڕێکەوتنێکی یاسایی هاوپەیمانی لەگەڵ ئەو هێزانەدا بۆ گۆڕینی مالکی هەیە ؟
٤.٢ . سەفیری پێشووی هیندستان لە تورکیاو پاکستان و ئەلمانیاو زۆر ولاتی تریش کە دیپلۆماتێکی زۆر ئاگادار و شارەزایە ، بە ئاشکرا نووسیوێتی کە تورکیا و ئەمریکا بارزانی وەک وەرەقەیەک بەکاردێنن و سیاسەتی کێسنجەر بەرامبەر کورد دووبارە دەکەنەوە . [بڕوانە :
http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/ND24Ak02.html
سەدان جار وتوومە لەم سەردەمی گەردوونیبوونی زانیاریدا شاراوەیی و نهێنکاری خیانەت و تاوانە . مادام تورکیا و لە پشتییەوە ئەمریکا بەشێکن لە کاراکتەرەکانی هەولی بەرپاکردنی گۆڕینی سیاسی لە سوریاو عێراق و کورد ‘ دەورێکی ‘ لەم پرۆسەدا لەسوریاش و لە عیراقێیشدادەبێ ، ئێستا کاتی ئەوەیە تاوان وهەڵخەڵەتاندنەکان و خیانەتەکانی مێژوو دووبارەنەبنەوە . نا ، لەم پرۆسە خەتەرناک و چارەنووسسازییەدا ئێمە پێویستیمان بەتاقە یەک راو خەیاڵی تورکشێرییانەی سەرۆک و کەین و بەینی بازرگانییانەی برازاکەی نییە . ئێمە پێویستیمان بەدەنگو رەنگ و رای جیاوازە لە دەوری ئامانجێکی نەتەوەیی دیمۆکراتی یەکگرتوودا کە پەرلەمان بڕیاری بدا ، پێویستیمان بە بەشداری هەموو خەلکە لە دایەلۆگێکی دیمۆکراتی کراوەدا ، پێویستیمان بە دڵنیایی لەسەدا سەدە ، دەربارەی پاشەرۆژی بێ مەترسی و سەرکەوتوویی نەوەکانمان.
٤.٣ هەروەها نابێ گوتاری نەتەوەیی بۆش و بەهانەی دوژمنی دەرەوە بۆ بەردەوامی دیکتاۆریەت و مافیاچێتی و سیاسەتی دزیی و داگیرکاری ناوخۆو بەهەدەردانی سامانی نەوت و گازوسەرمایە وڵات و دزینی بودجەو رووخاندنی کۆمەڵگا بە کار بێت . پێویستە بە یاسا شەخس و بنەماڵەو حیزب لە کاری حکومەت و ژیانی گەل دوور بخرێنەوەو سەروەریی پەرلەمانی گەل و ستراکتورو دەزگاکانی حکومەتی دیمۆکراتی و کۆمەلگای مەدەنی و حوکمی یاسا بەیەکجاری لە سیستمێکی داپەروەری یەکسانیخوازیی کارادا بچەسپێننین و بەکار بخەین و یەکسانی دەرفەت بۆ هەموو هاولاتییانمان زامن بکەین و سامان و ملکوماڵی دزراوو داگیرکراوی میللەت بۆ بودجەیەکی نەتەوەیی بگیڕینەوە وگەندەڵی بنبڕ بکەین و نەخشەیەکی پێشکەوتنی ئابووری ستراتیجی دەساڵەیی دابنێین .
پێویستە بەر لەوەی بەرد بگرینە ماڵی خەلک ، دڵنیا بین مالی خۆمان بناغەو دیوارەکانی پتەون و تەنیا سەری تەپیو و شووشەی رزیو نییە .
