محمد گەناوی : کەی شەڕی داعش تەواو ئەبێت ؟ .
دوای ئەنفالکردنی یەزیدیەکان و شکانی هێزە حزبیەکانی کورد لەشەنگال لەبەرامبەر داعش و , ئەمجار کردارە ناڕەواکانی داعش بەرامبەر خەڵکی مەدەنی وەک سەربڕین و فرۆشتنی ژنان و کچانی کوردی یەزیدی لەبازاڕەکانی موسڵ و شارەکانی سوریا وە هەوڵدانی داعش بۆ گرتنی هەولێر ، ئەمریکا ناچار بوو بەلێدانی داعش و دوورخستنەوەیان لەناوچەکانی هەرێمی کوردستان.
لەدرێژەی ڕوداو و کردار و هەوڵەکانی داعش بۆ فراوان کردنی ناوچەکانی نفوزی خۆی لەسوریا و عێراق و هەتا لوبنان ، بەهەر مەرامێکی سیاسی و بەرژەوەندی ناوخۆیی یان جیهانی بێ وڵاتانی ڕۆژئاوا بەتایبەت فەرەنسا هەڵسا بەسازدانی گردبوونەوەیەکی جیهانی لەپاریس لە 15/ 9/ 2014 بۆ دروستکردنی هاوپەیمانیەکی جیهانی دژی داعش کە لەیەکەم هەنگاودا بەدڵنایی بەکرداری سەربازی و هێرشکردنە سەر داعش دەست پێ ئەکات . وەکو خۆیان ئەڵێن : ئەم شەڕە دژی داعش (3) ساڵ ئەخایەنێت .
هەمومان هەمان هاوپەیمانی جیهانیمان بینی و ئەبینین دژی قاعیدە لەئەفغانستان تا ئەگاتە یەمەن و سۆماڵ کەوا 13 ساڵە شەڕ لەگەڵ قاعیدە بەردەوامە ، واتە ئێستا دوو جەنگی جیهانی دژی ڕێکخراوەکانی قاعیدە و داعش لەدوو شوێنی دنیا بوونی هەیە ، یەکێکیان چەقەکەی لەئەفغانستانە و ئەمەی تریان لەسوریا . ئەشێ جەنگێکی جیهانی تر دژی داعش و قاعیدە یان ڕێکخراوێکی تری هاوشێوەی ئەمان لەلیبیا یان میسر یان شوێنی تر لەباکوری ئەفرقیا بەرپاببێ.
ئەم شەڕە کە بەڕێگاوەیە دژی داعش ئەشێ گورزی کوشندە لەم ڕێکخراوە بدات چۆن شەڕی دژی قاعیدە توانی تواناکانی قاعیدە سنوردار بکات و زۆربەی سەرکردەکانیان لەناو بەرێت بەبن لادنیشەوە، بەڵام نەتوانرا قاعیدە بنبڕبکات.
لەرووی سەربازیەوە تێک شکاندن و بەزاندنی داعش ئاسانترین کارە بۆ ئەمریکاو ڕۆژئاوا چونکە ڕێکخراوێک ناتوانێ روبەڕوی تەکنۆلۆجیای سەربازی ڕۆژئاوا ببێتەوە ، بۆیە لەم شەڕەدا هاوپەیمانی جیهانی ئەتوانن سەرکەوتن مسۆگەر بکەن چونکە داعش دوو خاڵی لاوازی هەیە .
1- لەڕوی سەربازیەوە تواناکانی سنوردارەو بێ کاریگەرە ناتوانێ رووبەرووی هێزی ئەمریکاو ڕۆژئاوا ببێتەوە بەتایبەت بەرامبەر هێرشی هەوایی .
2- کردارە توندڕەویەکانی داعش و مامەڵەی توندوتیژی و کوشتن و بڕینی خەڵک و ڕەفتارە ناگونجاوەکانیان لەڕووی کۆمەڵایەتیەوە ، وای کردووە کەخەڵکی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتیان بێزاربن و هەتا زۆری گروپە ئیسلامیەکانی ناوچەش کردارو ڕەفتاری داعش قبوڵ ناکەن . بەڵام لەگەڵ ئەم ڕاستیەدا جەنگ دژی داعش تەنها بەلەناو بردن و قەڵاچۆکردنی یەک بەیەکی چەکدارو سەرکردەکانیان تەواو نابێ ئەگەر ژینگەی سەرهەڵدانی توندوتیژی بنەبڕ نەکرێ ، چونکە لەناوبردنی ئەمانە وەک بڕینەوەی گیایە کە دوایی دیسان سەرهەڵ ئەدەنەوە ، بەهۆی ژینگەی شیاوی ئابوری ، سیاسی ، کۆمەڵایەتی ، و فەرهەنگی لەوڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی بۆ سەرهەڵدانی چەندەها گروپی وەکو داعش بەپێی ڕاپۆرتەکانی UN وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی بەشێوەیەکی گشتی لەپێشەوەی وڵاتانی دنیان لەزیادبونی ڕێژەی دانیشتوان کە لە 3% لەساڵێکدا ، وەهەروەها زۆری ڕێژەی لاوان کە لەزۆری وڵاتی ئیسلامی و عەرەبی لە 60% یان زیاترە.
لەبەرامبەر زیادبونی زۆری دانیشتوان لەوڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی کەلەکۆنترۆڵ دەرچووە ، چەندەها قەیرانی نیشتەجێ بوون ، ئابوری ، کۆمەڵایەتی ، سیاسی ، ژینگەیی لەگەڵ خۆیدا هێناوە ، هەروەها زۆری ڕێژەی لاو کەبەشی هەرە زۆریان بێ کارن ، هیچ ئومێدو ئایندەیەکیان نیە ، هیچ سیاسەت و حوکمڕانیەکی رەشیدیش نیە کەبتوانێ چارەسەری قەیرانە کەڵەبوەکان بکات.
بۆیە ئەبینین سەدان ملیۆن لاوی موسڵمان و عەرەب لەپەراوێزی ژیان و کۆمەڵدا ئەژین ، لەهەژاری و بێ کاری و نائومێدی دا ژیان بەسەر ئەبەن . دەسەڵاتدارە خۆسەپێن و نەخوێندەوارەکانی عەرەبی و ئیسلامی ئەمەی کەبیری لێ ناکەنەوە ژیان و کەرامەتی تاکەکانی کۆمەڵگاکانیانە ، هیچ وڵاتێکی عەرەبی و ئیسلامی نیە کە دەسەڵاتدارەکانی دیکتاتۆر ، ستەمگەر ، گەندەڵ پاوان خواز نەبێ و سامان و داهاتی وڵات بۆ خۆی و نخبەی گەندەڵی دەسەڵاتدار لوش نەدات.
دیکتاتۆریەت ، گەندەڵی وە نەبونی دادپەروەری کۆمەڵگای ئیسلامی و عەرەبیەکانی کردوە بەدوو چینی تەواو جیاواز لەروی توانای مادی و فۆرمی ژیان و هەتا فەرهەنگی خۆراک و جل و بەرگ و وەرزش و سەفەر و … هتد ، ئەگەر بەلێ تێگەیشتنی زمان بزانی ئەم دوو چینە لەیەک میللەتن ئەگەر نا تەواو جیاوازن ، هەتا زمانیشیان جیاوازە بەڵام بە هەندێ بنەمای زمان ئەزانرێ کە لەیەک میللەتن .
بەشی هەرە زۆری گەلانی عەرەبی و ئیسلامی na mafi burian haya baway ka bahrmanda bn la samanu dahati walatu kam tren zianaeke sharafmandanayan bo farham krabe وە نە مافی سیاسیان هەیە بەوەی کە بەشداربن لە بریاری سیاسی و کۆمەڵایەتی خۆیان ، لەبەر ئەوە بەراستی هاوڵاتی بون لەم وڵاتانە یەکسانە بە کۆیلەبون .
بۆ ڕزگار بون لەم کۆیلەبونە ، لاوانی عەرەب و موسڵمان بۆ خەبات دژی فەرمانڕەوا دیکتاتۆرو گەندەکانیان پەنا ئەبەنە بەر توندڕەوترین گروپە ئیسلامیەکان بۆ تۆڵەکردنەوە لەدەسەڵاتدارەکانیان وە وا ئەزانن لەڕێی ئەم گروپانەوە مافی ئابوری و سیاسی و بەهای کەسایەتی تێکشکاو ئەتککراویان بۆ ئەگەڕێتەوە.
ئەم گروپە ئیسلامیانە توانیان کەڵک لەڕوخانی کۆمۆنزم وەربگرن و لەڕوی ئایدۆلۆجیەوە بتوانن ئەم بۆشاییە فکریە پڕ بکەنەوە کە pash haras henani bloki rozhalat دروست بوو . وە بیری ئیسلامخوازی بوو بەجێگرەوەی بیری سوسیالیزم ، ئەمجار فەرمان ڕەوایانی عەرەبی و ئیسلامی لەترسی لەدەست دانی دەسەڵاتی رەهای خۆیان هەموو جۆرە بیرێکی دیموکراسی و لیبڕالیانە یاساغ کرد ، کەئەنجامەکەی ئەمەیە کە لەهەر وڵاتێ ئەیبینین لەتراژیدیای ئینسانی و وێرانی و هەژاری و چارەڕەشی زیاتر هیچ بۆ خەڵک نەماوەتەوە .
بۆیە ، تاژینگەی ئابوری و سیاسی و فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی گونجاو بێ بۆ گەشەی بیری داعش شەڕ دژی داعشەکان و هاوشێوەکانیان بەردەوام ئەبێ ، بەکوشتنیان کاریگەریان کەم ئەبێ بەڵام جەنگ تەواو نابێ .
لەبەر ئەمە پێویستە جیهانی بەرپرس کەڕۆژئاوایە ، ئەگەر حەز بکەن لەشەڕی داعش سەرکەوتن بەدەست بهێنن پێویستە شەڕ دژی ژینگەی گەشەی توندڕەوی بکەن کەستەم و نادادپەروەری و گەندەڵی فەرمانڕەوایانی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامیە واتە ئەگەر پێیان وابێ شەڕ دژی داعش گرنگ بێ بۆ پاراستنی ژیان و ئاسایش و ئاشتی گەلان ، ئەوا بەهەمان ئەندازەش شەڕ دژی گەندەڵی و ستەمی سیاسی و ئابوری و پاوانخوازی دەسەڵات و دیکتاتۆریەت پێویستە بۆ ئەوەی ژینگەی گەشەی تۆوی توندو تیژی و ترۆر نەمێنێ .
