دکتۆر کەمال میراودەلی : دەربارەی هیچ و پووچی حکومەتی هەرێم .
كوا حکومەت ؟
چاوپێکەوتنی گۆڤاری رۆژی وڵات لەگەڵ دکتۆر کەمال میراودەلی
ئەم چاوپێکەوتنە بەدووبەش بلاوکراوەتەوە .
بەشی یەکەم – تەوەری یەکەم :
** لە عێراق تا ئێستا ٤ سەرۆک کۆمارو چوار سەرۆک وەزیران گۆڕاون لە کاتێکدا لە هەرێمی بێ دەستوورو شەرعییەتدا هەمان دەموچاوە سی-چل ساڵییە ژەنگاوییەکانی شاخن .
** ئەم حکومەتە وەک سەیارەیەک لە سەر بۆش دەڕوا، یان وەک ئاشی نەزان خودا یان راستتر قەزاو قەدەرو کارەساتی چاوەڕوانکراوو چاوەڕواننەکراو دەیگێڕێت .
** ئەوە ئەمریکا بوو لە لایەکەوەو ئێران لە لایەکی ترەوە کە نەیهێشت داعش لە ماوەی نیوسەعاتی تردا بگاتە هەولێر و ئاشبەتاڵ وەک کارەساتێکی درامی نەتەوەیی گەورە دووبارە ىێتەوە. گەرچی ئاشبەتالی سیاسیی و ئەخلاقیی بە تەواویی روویداوە.
** بتوانە لەم حکومەتە بۆشەی ٢٣ ساڵەدا ناوی یەک دوو دەوڵەتمەدارو دادوەرو جەنەراڵ و تەکنۆکرات و بیرۆکرات و دیپلۆمات و ستراتیجیست و پلاندانەرو ئابووریناس و زاناو باسکارو پسپۆری دارایی و سەرکردەی سەربازیی و رێبەری مەدەنیی و کەسێتیی کۆمەلایەتیی و دینیی و پەروەردەیی… هتد بڵێ .
** ئەوەی پێی دەلێن حکومەت هاوپەیمانییەکی لاوازی ساختەچییانەی هەلپەرستانەی مافیایی یانەی نێوان حیزبە شڕە شاخییەکانە تا ئێستا پارتی و یەکێتی بوون، یان راستتر بنەمالەی بارزانی و بنەمالەی تاڵەبانی، ئەم سیستمی مافیایی حیزبییەیانان بە ناوی حکومەتەوە قۆرخ کردبوو .. ئێستا هێزیكی تری وەچەی سێیەمی پارتی و یەکێتی ، بەڵام لە وان ساختەتر، فشە تر ، بێ ناوەرۆک تر، … هاتۆتە ناوەوە کە پێی دەوترێ بزوتنەوەی گۆڕان .
رۆژی وڵات : بەگۆڕینی ماسکەکانی بەغدا چ خزمەتێک بەگەلانی عراق و بەتایبەت بۆکورد دەکرێت؟ . ئاخۆ كێشەكانی كورد و حكومەتی ناوەند بەچ میكانیزمێك چارەسەر دەكرێن؟ . بۆ ئەوەی جارێكی تر شەقامی كوردی لەنێوان پرۆپاگەندەی راگەیاندنی و پرۆژە و پلانی چارەسەری نەهێڵدرێتەوە؟ .
کەمال میراودەلی : هی بەغدا گۆڕینی ماسک نییە ، پرۆسەیەکی دەستوورییە لە ئەنجامی هەڵبژاردنە دەستوورییەکان دروست دەبێ ، بۆیە لە عێراق تا ئێستا ٤ سەرۆک کۆمارو چوار سەرۆک وەزیران گۆڕاون لە کاتێکدا لە هەرێمی بێ دەستوورو شەرعییەتدا هەمان دەموچاوە سی-چل ساڵییە ژەنگاوییەکانی شاخن لە مەیدانەکانی خیانەت و گەندەلیی و بەرەڵاییدا تەڕاتێن دەکەن. مالکی راستە کەسێتییەکی بەهێزو راستگۆو ئازاو عەنید بوو، مەیلی دیکتاتۆریەتی مەرکەزیی هەبوو، بەلام مالکی شەخس نەبوو، حیزبی دەعوە بوو کە خاوەنی ئایدیۆلۆجی و ستراتیجییەت و سیاسەتی خۆیەتی . بۆیە بە گۆڕینی مالکی نە مالكی بێ هێز دەبێت نە حیزبەکەی . میدیای حیزبیی داوەشاوی کوردییش تەنیا لە روانگەی شەخساندنێکی بەتاڵ و مناڵانەوە مالکی کردبووە کاریکاتیر . ئەو ئامادە بوو دوو جار یان دەیان جار لەگەڵ میدیای کوردیی دانیشێ و کێشەکان هەر نەبێ لە روانگەی خۆیەوە روون کاتەوە ، حەفتانە بیرورای خۆی ئاشکرا بۆ خەڵک دەردەبڕێ .. نەمان بینیوە شەمشەمەکوێرەکانی ژوورە تاریکەکانی دەسەلاتی کوردی رۆژێک بێنە بەر خۆر . بەشەکەی تری پرسیارەکەی بەڕیزتان سێ تەوەری گرتۆتە خۆی :
کورد و بەرژەوەندی کورد
گۆڕانەکانی عێراق و حکومەتی عێراقی و کرد
میکانیزمی چارەسەری کێشەکان
هەوڵ دەدەم وەلامیان بدەمەوە،
تۆ دەڵیی کورد،
کام کورد؟ کام داخوازیی کوردیی؟
كێ نوێنەرایەتی دەکا؟ کام شەقامی کوردیی؟
کورد کێیە ؟
کاتێ دەڵێی کورد دەبێ لات روون ىێ کورد کێیە؟
بۆ ئەوەی وەڵامەکان یان پێناسەکان ئاسانتر بکەین با مەودای فراوانی مانای کورد یان پێناسەی کورد لە پرسیارەکەتدا کەموت [ کەم و کورت] بکەینەوە :
١. دیارە تۆ مەبەستت هەموو کوردی کوردستانی مەزن نییە کە ئەمە مانا و چەمکی راستەقینەی کوردە، مەبەستت کوردی باشوورە.
٢. مەبەست هەموو کوردی باشوور نییە [ ناوچەکانی دەرەوەی هەرێم یش]، مەبەست هەرێمی کوردستانە
٣. لە هەرێمی کوردستانیش مەبەست خەڵک یان دانیشتووانی هەرێمی کوردستان ، هاو- وڵاتان یان دەنگدەران نییە مەبەست ئەو شتەیە کە پێی دەوترێ حکومەتی هەرێمی کوردستان . حکومەتی بێ سیستم لە جیهاندا نییە .
٤. گەر زیاتر بیربکەیتەوەو بپرسی بە ئاسانی دەزانی کە ئەوەی پێی دەوترێ حکومەتی هەرێمی کوردستان وەک سیستم ، وەک دەزگا، وەک دەستوور ، وەک یاسا ، وەک میکانیزمەکانی چاودێریی و لێپرسینەوە ، وەک بەرنامەو بووجە، لە هەمووی گرنگتر وەک سیاسەتیی دەرەوەیی هەرێم و هاوپەیمانیی لەگەڵ دەوڵەتاندا، حکومەت نییە و کەس نازانێت بەڕاستی کێ بەرێوەی دەبات، چۆن بەڕێوە دەچێت، سیاسەتەکانی چین کە هیچی دیار نین ، کێ دایان دەرێژێت، كێ بۆ ئامانجی خۆی هەڵیان دەسوڕێنێت و هیچ پەیمانەیەکی رەسمی یاسایی مۆرکراویشی لەگەڵ هیچ دەوڵەتێک نییە. هیچ پلەیەکی لە نەتەوە یەکگرتۆکاندا تەنانەت وەک چاودێریش نییە.. وەک دەستوور بە شێکە لە عێراق و لە پۆست و پارە و مووچەو بودجە بەولاوە خۆی بە عێراقیی نازانێت، لە واقیعدا تورکیی و کۆلۆنییەکی تورکیایی یەو هیچ پەیمان و تەنانەت یاداشتی لێکتێگەیشتنی ئآشکرای لە گەڵ تورکیا نییە.. کەچی لای ئاسایی یە چەند فەوجێکی تورکی چەندین ساڵە لە ناوجەرگەی هەرێم دایکوتن بەڵام دەیکاتە هەرا گەر سوپای عێراق کە هاوبەشی حوکمەکەیەتی و دەستوورەکەیەتی ، بڵێ دەچمە کەرکوک گەرچی لە فشەکاریی بەولاوە نە بەرامبەر عێراق ، نە تورکیا ، نە داعش ، نە ماعش ، هیچی پێ ناکرێت و وەک خۆیان دانیان پێداهێنا ، ئەوان میلیشیان و بۆ شەری میلیشیاییی دروستبوون واتە شەڕی کوردکوژیی تەنانەت ئەویش بەبێ پاڵپشی و جاشێتی بۆ هێزیكی دەرەوەی دوژمنی گەلی خۆیان ناتوانن بیکەن وەک لە هێنانی پاسداران و هێنانی سەددام لە سیویەکی ئابدا و لە هێنانی تورکیادا دوای ئەوە بینیمان. لە شەڕی خیانەت و کوردکوژیی بەولاوە وەک دەرکەوت پاسی پاشی خۆشیان بۆ ناکرێت . ئەوە ئەمریکا بوو لە لایەکەوەو ئێران لە لایەکی ترەوە کە نەیهێشت داعش لە ماوەی نیوسەعاتی تردا بگاتە هەولێر و ئاشبەتاڵ وەک کارەساتێکی درامی نەتەوەیی گەورە دووبارە بێتەوە . گەرچی ئاشبەتالی سیاسیی و ئەخلاقیی بە تەواویی روویداوە. بۆیە ئەم حکومەتە وەک سەیارەیەک لە سەر بۆش دەڕوا ، یان وەک ئاشی نەزان خودا یان راستتر قەزاو قەدەرو کارەساتی چاوەڕوانکراوو چاوەڕواننەکراو دەیگێڕێت. ئەوەی لە دەرەوە دیارە دەسەڵاتیكی بنەمالەیی هاوپەیمان لەگەل ئەم یان ئەو داگیرکەر هەر رۆژە بە جۆڕێک و بە پێی رەوتی رەشەباکە وەک بەلەمێكی شەق و شڕ خۆی بە شەپۆلەکانی پیلانسازیی سیاسەتە جیهانییە شاراوەو ترسناکەکاندا دەدات. و هەموو حیزبە شڕەکانیش یەکێتی بێ یەکێتیی و گۆڕانی هیچ نەگۆڕی گۆڕین- کوژ و ئیسلامییە سەلامەتەکان خواخوایانە بێ پرسیارو گومان کونجێکیان لە ناو ئەم بەلە شڕەی خیانەت و گەندەڵی و وڵاتفرۆشییەدا بە نسیب بێت، بارزانی هەر گۆنگەڵ و باندواگٶنیك دروست بکات خێرا خۆی تێ فڕێ دەدەن .
رۆژی وڵات: بەلام حکومەت هەیەو نوێنەری هەموو حیزبەکانی بە پێی هەقی رێژەی هەڵبژاردن تێدایە لە چ روویەکەوە مەبەستت ئەوەیە کە حکومەت نییە؟ .
کەمال میراودەلی: ئەمە رواڵەتە شکلییەکەیە. ئەگینا گەر عەقڵکۆڵیی، واتە لێکۆڵێنەوە و بەدواداچوونی عەقلی بەکاربێنین، بێگومان ئەوەندە بەڵگە بەدەستەوەن کە بە ئاسانی دیاری بکات کێ مەکینەی ئەو شتە ساختەو نانەتەوەیی و بێناوەڕۆکە دەجوڵێنێت کە بە ناهەق و نادەستووریی ، چونکە ئەسڵەن دەستووری نییە، پێی دەوترێ حکومەتی هەرێم، لە کاتێکدا لە هیچ وڵاتێكی دنیادا حکومەتی بێ دەستوور نییە جا دەشێت دەستوورەکە کاتیی بێت یان هەمیشەیی بێت ..
حکومەت لە پێش هەموو شتێکدا سیستمە ئەو حکومەتە قەت وەک سیستم نەبووەو سیستمی نەبووە ، چونکە سیستم بە دەستوور دادەمە زرێ و دەستوور دایکی سیستم و یاساو دامەزراوەکانی دەوڵەتە ؛ لەمەوە دەیان دەزگاو دامەزراوەی حکومیی لەدایک دەبن کە دەیان و سەدان تەکنۆکرات و بیرۆکراتی شارەزاو کارامەو خاوەن ئەزموونی کەڵەکەبوو دروست دەکات کە دەبنە ژێرخانی ئیداریی دەولەت و بە رۆێشتن و نەمانی دەیان کەسیش سیستمەکە تێک ناچێت، بەلام ئێستا بتوانە لەم حکومەتە بۆشەی ٢٣ ساڵەدا ناوی یەک دوو دەوڵەتمەدارو دادوەرو جەنەراڵ و تەکنۆکرات و بیرۆکرات و دیپلۆمات و ستراتیجیست و پلاندانەرو ئابووریناس و زاناو باسکارو پسپۆری دارایی و سەرکردەی سەربازیی و رێبەری مەدەنیی و کەسێتیی کۆمەلایەتیی و دینیی و پەروەردەیی… هتد ، بڵێ . بزانە بە سڕبوونی تاڵەبانی یەکێتی چی بەسەرهات . ئەی بە ونبوونی مەسعود بارزانی ( کە وەک ونبوو وایەو زۆر جیاوازی لە تاڵەبانی نییە) پارتی چی لێ دێت و بە پەککەوتنی نەوشیروان مستەفا [ کە تەقریبەن کوولەکەی رۆحی تاڵەبانی یە ) گۆڕان دەبێتە چ بەزمێکی منداڵبازاڕیی؟ .
هۆکاری ئەمە ئەوەیە کە ئەوەی پێێ دەوترێ هەڵبژاردن و پەرلەمان و حکومەت و کۆمەڵگای مەدەنی هەمووی بۆش و فشەو بی بناغەیە .. راستییەکەی ئەوەیە کە هێشتا سیستمی خێڵەکیی بێ ستراکتوری سروشتی و گرنگی خێڵمان هەیە ، خێلایەتییەک کە تەنیا لە سەرۆکی حیزبەخێڵدا یان خێڵەحیزبدا کۆبۆتەوە کە خۆی دەستوورە ، سیستمە ، ستراکتوورە ، سیاسەتە ، بڕیارە و موحاسیب و قاسەی حکومەتەو لە دەرەوەو سەرەوەی هەموو موحاسەبەو لێپرسینەوەیەکیشە. لە کاتیکدا لەگەڵ ئەم کولفیلکولییەی کوردستانیشیان ، راستییەکەی سەرخێڵەکان بۆشن و خاوەنی هیچ بریارێکی خۆیان نیین و دەبێ بە چرپەو پەنجەی تارماییە ئیستیخباراتییەکانی دەرەوە بڕیارە کورد- کوژییەکان بدەن. وەک لە دانانی سەرەک کۆماری عێراقدا بینیمان. لە لایەکی ترەوە حکومەت دەنگ و رەنگ و نوێنەرایەتی و سیاسەت و بەرنامەی یەکگرتووە، حکومەت دەنگ و داخوازیی یەکگرتووی خەڵکە ، کە مەگەر بۆ پۆست و پارە ، ئەگینا ئەمەشی قەت نەبووە .
سەیر کە لەم لەحزە ناسک و هەستیارانەدا هەر یەکە لە ئاوازیک دەخوێنێ، شاری بی ساحەب ، شەڕی بێ ستراتیج وئامانج ، میللەتی بێ رێبەر. لە بریی هەموو ئەمانەی سەرەوە کە پێناسەی حکومەت دیاری دەکەن ، ئەوەی پێی دەلێن حکومەت هاوپەیمانییەکی لاوازی ساختەچییانەی هەلپەرستانەی مافیایی یانەی نێوان حیزبە شڕە شاخییەکانە تا ئێستا پارتی و یەکێتی بوون ، یان راستتر بنەمالەی بارزانی و بنەمالەی تاڵەبانی، ئەم سیستمی مافیایی حیزبییەیانان بە ناوی حکومەتەوە قۆرخ کردبوو ..
ئێستا هێزیكی تری وەچەی سێیەمی پارتی و یەکێتی ، بەڵام لە وان ساختەتر ، فشە تر ، بێ ناوەرۆک تر ، دوژمن بە دەستوور و موئەسسسەسات و یاساو لێپرسینەوە ، هەلپەرستانە لەسەر ناکۆکییەکانی نێوان ئەو دوو هێزە بنەماڵەیی یە بۆ بەرژەوندی تەسکی حیزبیی تایبەت بەخۆی ، یاری دەکات کە ئەویش ئەو شتەیە کە پێی دەوترێ بزوتنەوەی گۆڕان . نە هیچ دەگۆڕێ و نە هیچی پێ دەگۆڕدرێ چونکە ئەسلەن خۆی لەسەر حسێبیی ساختەیی و کوشتنی هەموو بیرو وزەو خواست و هیوایەکی گۆڕان لەلایەن جەماوەرەوە لە دایک بووە . گۆڕان شەقامی کوردیی کوشت. کەواتە کە تۆ دەلێی ( کورد) ئەوە کورد نییە کە لە بەغدا یا لێرەو لەوێ بڕیار دەدا. ئەوە ئەو کۆمەڵە حیزبە کلاسیکییە شاخییە شلوشۆق و سواوەن کە نە فەلسەفەیان هەیە ، نە ستراتیج ، نە ستراکتور ، نە دەنگ و رەنگ و ئەجنداو بەرنامەی یەکگرتوو ، نە هیچ پێناسەیەکی زانستیی چەمکی حیزب دەیانگرێتەوە . نە هیچ پرینسیپێکی ئەخلاقیی رێنماییان دەکات . نە بەرامبەر هیچ دەزگاو دادگاو چاودێرییەک بەرپرسن. نە مانای کوردبوون دەزانن و دەیانەوێ بزانن .
سەرەتاو کۆتایی هەموو ئەخلاقیات و ئامانجێکیان لە بەشکردنی پۆست و پارەدا کۆ دەبێتەوە ..
