کامەران وریا قانع : ده‌وله‌ته تازه‌كه‌ى باشوری سودان دۆخی چۆنه ؟
هه‌تاكو فیله‌كانیش بێزار بوون له جه‌نگه به‌رده‌وامه‌كان
ئه‌مه قسه‌ی یه‌كێك له باشورییه‌كانه, كه گرنگى به ژینگه پارێزى ئه‌دات . ئه‌مرۆ له باشورى سودان نه‌ك ته‌نها مرۆڤه‌كان ئه‌كوژرێن به‌ڵكو ئه‌و هه‌موو ئاژه‌ڵه كێویانه‌ش ئه‌كوژرێن و ئه‌كرێن به خواردن بۆ شه‌ركه‌ره‌كانى حكومه‌تى جوبا له‌گه‌ڵ هه‌ڵگه‌راوه‌كان .
زۆر جار كه باسى ده‌وڵه‌تی تازه دروست بوو ئه‌كرێت , نموونه‌ى سودانى باشور ده‌هێنرێته‌وه . دروست بوونى ئه‌م ده‌وڵه‌ته زیاتر له‌سه‌ر دوو بنچینه‌ى سه‌ره‌كى بوو , یه‌كه‌م ئاینى جیاواز ( كه زۆربه‌ى باشورییه‌كان كریستیانن ، دووه‌م / له‌سه‌ر بنچینه‌ى بوونى نه‌وت ) ئه‌مه بێجگه له كۆمه‌ڵه هۆكارێكى تر كه ده‌وڵه‌تانى دراوسێ و زلهیزه‌كان ده‌ستیان تیا هه‌بوه .
به‌ڵام ئه‌وه‌ى ئاگادراى دۆخی ده‌وڵه‌ته‌كه بێـت دوای جیابوونه‌وه و سه‌ربه‌خۆیی له 9 ته‌مووزى 2011 تووشى نائومێدیه‌ك زۆر ئه‌بێت .
زۆربه‌ى هه‌واڵه‌كان له‌سه‌ر ئه‌وه كۆكن كه شه‌رێكى خوێناوى هه‌یه له‌ناو باشورییه‌كان له‌سه‌ر نه‌وت ، ئایا كێ خاوه‌نى ئه‌و نه‌وته‌یه ؟ چۆن به‌كار ده‌هێنرێت ( له مانگى 9 ئه‌یلولى 2013 هیچ برێكى به ده‌ره‌وه نه‌فرۆشراوه له‌به‌ر بوونى جه‌نگ !!). . ئێستا ده‌وڵه‌ته‌کە دابه‌ش بووه به‌سه‌ر چه‌ند گروپێكى چه‌كداردا ، كه هه‌ریه‌كه‌و كۆنترۆڵى ناوچه‌یه‌كى دیارى كراوى كردوه . سه‌رۆكی وڵات گروپى چه‌كدارى خۆیی هه‌یه و جێگره‌كه‌شى به هه‌مان شێوه .
شه‌ڕى ئه‌مجاره‌ى باشورییه‌كان له‌گه‌ڵ باكورى ئیسلامدا نیه ، به‌ڵكو له نێوان براكانى باشورن . له ناوه‌راستى كانونى یه‌كه‌مى 2013 شه‌قامه‌كانى جوبایی یایته‌خت بوونه سه‌نگه‌رى دوو گروپی چه‌كدار , گروپی سه‌رۆك كۆمار ( سلفا كیر میاردیت ) و جێگره‌كه‌ى پێشوى ( ریاك مشار ) كه تاكو ئێستا به‌رده‌وامه , كه به هه‌زاران كه‌س كوژراوه و دوو ملیۆن مرۆڤیش ئاواره بوون به گوێره‌ى راپۆرته‌كانى نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان . به جۆرێك كه یه‌كێتى وڵاتانى ئه‌فریقیايى رۆژهه‌لات هه‌ره‌شه‌ى كێشكردنى سوپایان كرد بۆ باشور ، ئه‌گه‌ر ئه‌و دوو لایه‌نه پایه‌ندى رێكه‌وتننامه‌ى 9 تشرینى دووه‌مى 2014 نەبن .
كێشه‌ى سه‌ره‌كى ئه‌م جه‌نگه‌ى ئێستا له‌وەدایه كه داواكارى سیاسى نیه ( وه‌كو په‌رێدانى دیموكراسى و مافی مرۆڤ و داد په‌روه‌ریی و … هتد ) ئه‌وه‌ى هه‌یه شه‌ڕه له‌سه‌ر سامانى نه‌وت و دابه‌شكردنیه‌تى , دۆخه‌كه به‌جۆرێك گه‌یشتووه كه سیسته‌مى فیدراڵیه‌ت ببێته چاره‌سه‌ر له ناوخوی وڵاتدا . دۆخه‌كه ئێستا به جۆرێك گۆراوه كه شه‌ڕه‌كه بووةته شه‌ڕى دوو بنه‌ماڵه‌ى ده‌ست رۆیشتو ، ئه‌م هۆكاراش وایكردوه كه كۆمه‌ڵگاى نێوده‌وڵه‌تى نه‌توانن كارێكى جدی بكه‌ن بۆ چاره‌سه‌ركردنى .
چاودێران ئه‌ڵێن : كێشه‌ى باشور ئه‌وه‌یه كه كێشه‌كانى پێش جیابوونه له‌گه‌ڵ باكور هه‌یان هه‌بوو , ئێستا هه‌مان كێشه دووباره له‌ناو خودى باشور سه‌ریى هه‌ڵداوه‌ته‌وه . به‌جۆرێك ئه‌گه‌ر جاران باشورییه‌كان هه‌موو خه‌تایه‌كیان ئه‌خسته سه‌ر ناوه‌ند و خه‌رتوم ، ئێستا هه‌مان كێشه له باشور , باشورییه‌كان به‌یه‌كى ده‌فرۆشنه‌وه .
هه‌روه‌ها چاودێران زیاتر له‌سه‌ر ئه‌م دۆخه ئه‌رۆن ئه‌ڵێن : ئه‌وه‌ى زیاتر باكور و باشورى وێرانکردووە ، بوونى چینێكى سیاسه‌تمه‌دارى گه‌نده‌ڵ و بێ كه‌ڵكە له هه‌ردوولا .
له كۆتاییدا ئه‌و نه‌وته‌ى باشورییه‌كان خه‌ونیان پێوه ده‌بینى ، كه ژیانێكى ئاسووده‌یان بۆ دابین بكات له وڵاتێكى فاشل و كۆمه‌ڵگاى له‌ت له‌تركراو هیچی تری بۆ جێنه‌هێشتنون . ئێستا زۆرترین په‌ناهه‌ندیى ئه‌فریقی له سودانییه‌كانى باشورن ، كه وڵات به‌جێده‌هێلن به‌گوێره‌ى كۆمیسۆنى باڵا بۆ ئاواره‌كان سه‌ر به نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان .
ده‌بێت ئه‌م ئه‌زمونه‌ى كوردیش له باشورى سودان بچێت دوایی سه‌ربه‌خۆ بوون ؟
هیوادارم بنه‌ماله‌ى نه‌وتى كورديى دروست نه‌بیت و ئه‌زموونى باشورى سودان دووباره نەبێته‌وه بەچاپی كوردى .
