عیماد عەلی : لە رزگارکردنی موسڵ مەرجی پێشوەختی کورد پێویستە .
قسەوباسی زۆر دەکرێت لەسەر بەشداری کردنی کورد لە رزگارکردنی موسڵ و کۆتاییهێنان بە بونی داعش لەو ناوچەیە . بە درێژایی مێژوو و تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت ، کورد سوودی لە لەباربونی بارودۆخی بابەتی وەرنەگرتووە و پراگماتیانە رەفتاری نەکردووە . هەمیشە لە روداوە گەورە و بچوکەکانیشدا بە دەست بەتاڵ لێی دەرچووە و هەندێک جار کە دەیتوانی لە پێناو پرسەکەی خۆی روداوگەلێک بەکار بێنێت، بەڵام ئەگەر لە نەزانین بوبێت یان ساویلکەیی یان دڵپاکی و مامەڵەی مرۆڤدۆستانە هەمیشە لەگەڵ حەقدا بووە و بۆچون و رەفتارەکانی ئەگەر لەزەرەری دوورمەودای خۆیشی بوبێت بێ سڵەمینەوە پیادەی کردووە و دواجار دوژمنانی رەحمی پێ نەکردون، بە زەرەر لێی دەرچووە .
ئەمرۆ، باس و خواسی زۆر لە سەر خاڵی یەکلاکەرەوەی کۆتایی ئەم قۆناغە دەکرێت ، کە لە رزگارکردنی موسل لە دەستی داعش خۆی دەبینێتەوە ، بۆ ئەم مەبەستەش ئامادەکاری و لێدوان و تەنانەت ململانێی پێشوەختیش لە نێوان لایەنە پەیوەندی دارەکانی دەرەکی و ناوەکیش بە روونی دیارە . هەریەکە و بە ئەجێندای تایبەتی خۆیەوە ئامادەباشە بۆ مەبەستی تایبەتی خۆی هەموو رێگەکانی گرتووەتە بەر . تورکیا؛ مەرامێکی تایبەتی خۆی هەیەی و دەیەوێت زامنی مانەوەی پەیوەستبونی موسڵ بە خۆیەوە بکات بەهەر شێوەیەک بێت، ئەگەر لە توانایشیدا نەبێت لەم کاتەدا بیخاتە سەر خۆی کە دەیان ساڵە بێ ئومید نەبووە لەم شارە و بە موڵکی خۆی دەزانێت، بەڵام دەیەوێت هەر رەفتار و کردەوەیەک لەم ناوچەیە پیادەبکرێت لە سنوری قازانجەکانی ئەو دەرنەچێت. ئەگەر پلانێکی بۆدانابێت کە قۆناغ بە قۆناغ بیخاتەوە ژێر رکێڤی خۆی کە بە رەفتار و لێدوان و جموجوڵەکانیەوە زۆر بە زەقی دیارە و بە هیچ شێوەیەک وەک رومادی و تکریت مامەڵەی لە گەڵدا ناکات، لەبەر ئەوەی بە ستراتیژیەتی ئاسایشی نەتەوەیی خۆی دەزانێت و بە خەتی سووری دادەنێت . لەو نێوەندەشدا پشتگیری لەو گروپانە دەکات کە مەیلیان بەرەو تورکیایە نەک ناوەندی عیراق لە لایەک و، بەهیچ شێوەیەک ناهێڵێت دەسترۆیشتوی ئێران یگاتە ناوەندێک کە خەتەر بۆ وڵاتەکەیان دروست بکات و لە ململانێی تەوەری سونە و شیعە خاڵێکی گەورە بداتە دەست ئێرانەوە . بۆیە پاش نەمانی داعش، وەزعی ئەو سێ پارێزگا عیراقیەی دەست داعشی ئێستا وەک خۆی نامێنێتەوە و گۆڕانی هەمەچەشنی دیموگرافی و سیاسی بەسەردا دێت و، هێزە میلیەکانی عیراقی سەربە ئێران جێگیر دەبن و، ئێران بە تەواوی دەیەوێت هەمان سیاسەتی پارێزگا گەرمەکانی وڵاتەکەی خۆی پاش شۆرشی ئیسلامی لە عێراقدا پیادەبکات و، چۆن پاسداران رۆڵی یەکلاکەرەوەیان بینی لەو ناوچانەی خۆی، حەشدی شەعبی و زۆرێک لەو پێکهاتە ئیستخباراتی و عەسکەریانەی سەر بەئەون رۆڵی چەند ساڵەی کاریگەر ببینن لە یەکلا کردنەوەی زامنکردنی قوڵایی ستراتیجی خۆی لە عیراق و خەتەری سونە لە سەر شوێنە شیعەنشینەکان و سنوری خۆی بە یەکجاری دوور بخاتەوە .
تورکیاش لای خۆیەوە گرنگیەکی تایبەتی بە موسڵ دەدات و بەهیچ شێوەیەک ناهێڵێت دەستی ئێران بەسەر ئەم شارەدا ( موسڵ و دەوروبەری ) بە تایبەتی زاڵ بێت . لەم رووەشەوە هێزە عەرەبە موسڵاویەکانی بەدەستەوەیە و بە شێوەیەکی گوماناویش لەوانەیە لە مەودای نزیکیشدا پشت بە کورد ببەستێت . هێزی عەسکەری و سیاسی خۆی ئامادەیە و سڵ لە دەستێوەردان ناکاتەوە .
چۆن کورد قازانج لەم بارەوە بکات و بۆ یەکەمین جار پراگماتیانە بیر بکاتەوە و لەم ئاڵۆزیەی قۆناغەکە بە سەرکەوتویی دەربچێت و چۆن رەفتار بکات ؟
یەکەم : پێش هەر رێککەوتن و جموجوڵێک، پێویستە مەرجەکانی خۆی دیاری بکات چ بە بەشداریەک کە دڵنیا بێت قازانجی لێ دەکات، یان بەشداری نەکردن و نەهێشتنی جێبەجێ کردنی مەرامی لایەنەکان و لەوبارەوە پێویستە ئامادەی عەسکەری و سیاسی و ئیستخباری هەبێت بۆ هەر کردەوەیەکی تایبەت ئەگەر دژ بە رەفتاری سەرجەم لایەنەکانیش بێت، کە لە قازانجی کورد دا بێت .
دووەم : وەک چۆن ئێستا بەسەر هەردوو تەوەری سونە و شیعەدا دابەشبووە ، قازانج لەم بارە وەربگرێت و لەنێوان هەردوولادا یاری خۆی بکات و باڵانسی پەیوەندیەکانی را بگرێت و نەهێڵێت لایەکیان بەسەر ئەویتردا لە هەندێک خاڵ کە پەیوەندی بە ستراتیژی کوردەوە هەیەی زاڵ بێت، بۆ نمونە کەرکوک و پرسی حوکمدارێتی و مامەڵەکردنی لەگەل ناوەندی عیراقدا بە شێوەیەکی یەکلایەنە رەفتار نەکات و لەگەڵ هیچ لایەکدا یەکلایی نەکاتەوە . واتە فەرزکردنی ئەمری واقعی ئەمرۆ و بە سەر بردنی کات و رێکخستنی باری نێوخۆی شارەکە بە جۆرێک کە زاڵبونی دەسەڵاتی کورد بە تۆکمەیی بەرجەستە بێت، یەکێکە لە ئامانجە هەرە گەورەکانی رۆژگاری ئەمرۆی کورد و بە سیاسەتی رۆژ دەتوانێت ئامانجەکانی بسەپێنێت .
سێیەم : ناوچەدابراوەکانی سەر بە موسڵ خاڵی گرنگی مەرجەکانی کورد بێت لەهەر رێککەوتنێکی پێویستی پێشوەخت لەگەڵ هەر لایەکدا لە رزگارکردنی موسڵ دا. لەوبارەشەوە دەبێت قسەو باسی نهێنی لەگەڵ هەرچوارلا ئەمریکا و ئێران و تورکیا و ناوەندی عێراقیش بکرێت و، هەمیشە و پێش هەر شتێک و بە هەر شێوە و نرخێک بێت قازانجی خۆمان لەبەرچاو بگرین و، لەم قۆناغە یەکلاکەروەدا بە عاتیفەمامەڵە نەکەین، واتە مامەڵەی مرۆڤدۆستانە لەبەرامبەر دوژمن و تیرۆر زۆر جار زەرەری گەورەی دوور مەودای دەبێت و، زۆرجاریش رەفتاری رەش بۆ گەیشتن بە رۆژی سپی پێویستە .
چوارەم : لەهەموو گرنگتر، رێککەوتنی نهێنی لەگەڵ ئەمریکادا کە ئێستا لە حاڵەتی ناجێگیردایە لە ئاست ناوچەکە و گفتوگۆکانی لەسەر کورە ئەتۆمیەکانی ئێران بە هیچ بەرژەوەندیەکی تر نافرۆشێتەوە . بۆیە، پرسی موسڵ گفتوگۆی هەمەچەشن و لایەنی دەوێت و زیرەکی و هەنگاوی راست و دروستی هەر لایەکی ململانێکە لە چۆن کەوتنەوەی بارودۆخی ئەم ناوچەیەی پاش دەرکردنی داعش دەردەکەوێت .
پێنجەم : لە نێوان بۆچون و رەفتار و هەڵوێستی عیراق و تورکیا و ئەمریکا مەودای یاریکردنی سیاسی زۆر گەورەی بۆ کورد لە ئارادایە کە بتوانرێت بەرژەوەندیەکانی پاش دەرپەراندنی داعش بپارێزرێت، ئەگەر کورد بە خۆی لەم پرسەدا یەکگرتو بێت، لە دانان و دیراسەتکردنی مەرجەکان هاوبەش و یەک دەست بێت .
شەشەم : مەرجی کورد تەنها لە شاری موسڵ خۆی نەبینێتەوە و بەڵکو زۆرێک لەو مەرجە گرنگەی پەیوەستن بە پرسی کورد و دوارۆژەکەی ، دەتوانرێت لەم قۆناغەدا بسەپێنرێت . پیادەکردنی سیاسەتی پراگماتیانە لەهەر لایەکەوە بێت ، گوێ بە رەخنەی هەلپەرستانە نادات و گرنگ بەدیهێنانی ئامانجە دواکەوتوەکانە ، ئێمەش کە خۆمان بە نەازنین و مێژووش بە باوردۆخی بابەتی نالەبار غەدری لێ کردوین و، هەمیشە سۆز و عاتیفەی سیاسی لە خشتەی بردوین، با بکەوینە ژێر رەخنەی تەنانەت دۆست و دوژمنانەوە، گرنگ گەیشتن بە ئامانجەکانە .
دەکرێت بڵێین ئەم هەلە و لەم قۆناغە ئاڵۆزە دا سەرەرای ئەوەی بۆ وەزعی ئابووری ناوخۆ زەرەرێکی کاتی هەیە لەلایەکەوە ، بەڵام لەلایەکی ترەوە زۆر لەبارە بۆ بەدیهێنانی ئاواتەکانی کورد ئەگەر عاقڵانە و سیاسیانە مامەڵەی لەگەڵدا بکەین و لە تواناماندا بێت مەرجەکانی خۆمان بسەپێنین ، ئەگەر نا مانەوەی وەزعەکە بە ئاڵۆزی بۆ ماوەیەکی دورو درێژ لە قازانجی ئێمەدایە نەک بگاتە حاڵەتی چارەسەری زرەرەبەخش بە پرسەکەمان . بۆیە مەرجە هەمەجۆرە تایبەتیەکانی کورد لە رزگارکردنی کورد خاڵی یەکلاکەرەوەی چارەسەری پرسی کوردە لە کوردستانی باشور بە تایبەتی و لە ناوچەکەدا بە گشتی .
