ڕیکەوتنە 50 ساڵەکەی نێوان پارتی و تورکیا ، کەکورد ئاگای لێی نییە .
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە
حكومه‌تێكی كاربه‌ڕێكه‌ر بۆی نیه په‌نجا ساڵ هه‌رێم پابه‌ندبكات به‌رێكه‌وتنێكه‌وه
هێشتا په‌رله‌مان بێئاگایه له‌ورده‌كاریی ئه‌و گرێبه‌سته‌ی حكومه‌تی هه‌رێم له‌گه‌ڵ توركیا بۆ ماوه‌ی 50 ساڵ له‌بواری وزه‌دا كردویه‌تی ، له‌كاتێكیشدا ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه ئیمزاكراوه كه حكومه‌تی هه‌رێم كاربه‌ڕێكه‌ر بوه ، به‌وته‌ی په‌رله‌مانتارانیش “حكومه‌تی كاربه‌ڕێكه‌ر مافی ئه‌وه‌ی نیه ” ، ئاوێنه‌ش پوخته‌ی ئه‌و رێككه‌وتنه بڵاوده‌كاته‌وه .
ئامادەکردنی : هاوكار حسێن
ئه‌و رێككه‌وتنه‌ی كه هه‌رێمی كوردستان كردویه‌تی بۆ ماوه‌ی په‌نجا ساڵ له‌گه‌ڵ توركیا ، هاوشێوه‌ی هه‌مان ئه‌و رێككه‌وتنه‌یه كه به‌غدا له‌گه‌ڵ هه‌مان وڵات كردویه‌تی بۆ ماوه‌ی 70 ساڵ . به‌ڵام له‌كاتی ئیمزاكردنی رێكه‌وتنه‌كه‌دا ، حكومه‌ته‌كه‌ی هه‌رێم كاربه‌رێكه‌ر بوه‌و ئه‌مه‌ش بوه‌ته خاڵی لاواز له‌م گرێبه‌سته‌دا .
له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌ته‌وه ئاوێنه پوخته‌ی ئه‌و رێككه‌وتنه‌ی به‌رده‌ست كه‌وتوه ، كه تێیدا ئاماژه به‌وه كراوه ، ” بۆ ماوه‌ی په‌نجا ساڵ حكومه‌تی توركیا پابه‌ند ده‌كرێت به‌وه‌ی كه رێگه‌بدات به‌گواستنه‌وه‌ی نه‌وتی به‌رهه‌مهێنراوی هه‌رێمی كوردستان به‌ناو زه‌وییه‌كانیداو وه‌رگرتنی ئه‌م نه‌وته له‌به‌نده‌ره‌كانی‌‌و فرۆشتنی به‌كڕیاره‌كان “.
رۆژی 4 ی حوزه‌یرانی 2014 ، په‌رله‌مانی كوردستان ، نێچیرڤانی بارزانی وه‌ك سه‌رۆكی حكومه‌تێكی كاربه‌ڕێكه‌ر له‌گه‌ڵ چه‌ند وه‌زیرێك بانگێهێشتی په‌رله‌مان كران بۆ گفتوگۆكردن له‌باره‌ی پرسی وزه له‌هه‌رێمی كوردستان ، چه‌ند رۆژێك پێش ئه‌و كۆبونه‌وه‌یه نێچیرڤان بارزانی رێكه‌وتنه په‌نجا ساڵیه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ توركیا ئیمزاكردبو، هه‌ر له‌وێش بۆ یه‌كه‌مجار زانیاری له‌سه‌ر رێككه‌وتنه‌كه دركاند .
رۆژی 1ی ئازاری 2015، بۆ دوه‌مین جار نێچیرڤان بارزانی ، به‌ڵام ئه‌مجاره‌یان به‌سیفه‌تی سه‌رۆكی كابینه‌ی هه‌شته‌م ، له‌گه‌ڵ لیژنه‌ی پیشه‌سازیی‌‌و وزه‌ی په‌رله‌مان كۆبوه‌وه‌و جارێكی دیكه باسی ئه‌و گرێبه‌سته په‌نجا ساڵییه هاته‌وه به‌رباس ، به‌ڵام پاش ئه‌و هه‌مو ماوه‌یه هێشتا ئه‌ندامانی په‌رله‌مان ته‌نها له‌شێوه‌ی گێڕانه‌وه‌ی چیرۆكدا زانیاریان بیستوه له‌باره‌ی گرێبه‌سته‌كه‌وه‌و هێشتا ناوه‌رۆكه‌كه‌یان نه‌بینیوه .
شێركۆ جه‌وده‌ت ، سه‌رۆكی لیژنه‌ی پیشه‌سازی‌و وزه‌و سه‌رچاوه سروشتیه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستان ، به‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند، ” داوامانكردوه به‌ڵام وه‌كو نوسراوو ورده‌كاریی لامان نیه، ده‌بێت لای ئێمه هه‌بێت “.
به‌وته‌ی شێركۆ ” ئیشی په‌رله‌مان ئه‌وه نیه بچێته ورده‌كارییه‌كانه‌وه ، ئه‌و رێككه‌وتنه‌ش له‌كاتێكدا بوه كه په‌رله‌مان ده‌ستبه‌كارنه‌بوه “.
جه‌وده‌ت ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات كه له‌حاڵه‌تی ئاشكرابونی ورده‌كاریی رێككه‌وتنه‌كه‌و بونی هه‌ر خاڵێك كه له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌رێمدا نه‌بێت ، ” لایه‌نی به‌رپرسیار بانگده‌كرێت‌و لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت ، ده‌بێت بڕیاربدرێت بۆ راستكردنه‌وه‌ی هه‌ر كه‌موكوڕییه‌ك كه هه‌بێت “.
هاوكات عیزه‌ت سابر ، ئه‌ندامی هه‌مان لیژنه‌ی په‌رله‌مان ، به‌هه‌مانشێوه ئاگاداری ناوه‌ڕۆكی ئه‌و گرێبه‌سته نیهو ده‌ڵێت ، ” نه‌خێر ئاگادار نین ، به‌ڵام ئێمه داوامان كرد وێنه‌یه‌كمان بده‌نێ “.
ئه‌و ده‌ڵێت ، ” حكومه‌تی كاربه‌ڕێكه‌ر مافی ئه‌وه‌ی نیهو نه‌ده‌بو ئه‌وان بیكه‌ن ، ده‌بو بیانهێنایه‌ته په‌رله‌مان‌و له‌دوای پێدانی متمانه به‌كابینه‌ی هه‌شت بیانكردایه ، بۆئه‌وه‌ی په‌رله‌مان ئاگاداری ئه‌و گرێبه‌سته بێت “.
رێككه‌وتنه‌كانی نێوان ده‌وڵه‌تان ، به‌پێی ده‌ستور هه‌ندێكیان ده‌بێت له‌لایه‌ن په‌له‌مانه‌وه په‌سه‌ندبكرێن ، به‌ڵام له‌ئێستادا هه‌رێمی كوردستان له‌ناو بۆشاییه‌كی ده‌ستورییدا ده‌ژی‌و ئه‌مه‌ش وایكردوه نه‌توانرێت حكومه‌ت ناچاربكات له‌ئه‌نجامدانی گرێبه‌ستێكی ستراتیژیی له‌وشێوه‌یه بگه‌ڕێته‌وه بۆ په‌رله‌مان.
ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه كاتێك ئیمزاكراوه كه حكومه‌تی هه‌رێم ، حكومه‌تێكی كاربه‌ڕێكه‌ر بوه ، واته كاره‌كانی حكومه‌ت له‌ژێر چاودێری په‌رله‌ماندا نه‌بوه.
تائێستاش سێ جار داواكراوه به‌شێوه‌یه‌كی ره‌سمی نوسخه‌یه‌كی بنێردرێت بۆ په‌رله‌مان ، یان لانیكه‌م بنێردرێت بۆ لیژنه‌ی وزه‌و سامانه سروشتیه‌كان ، به‌ڵام هێشتا وه‌ڵامێكیان وه‌رنه‌گرتوه .
له‌وباره‌یه‌وه رێواس فایه‌ق ، ئه‌ندامی لیژنه‌ی وزه‌و سامانه سروشتیه‌كان بۆ ئاوێنه ده‌ڵێت ، ” له‌و كاته‌دا حكومه‌ت ئه‌وه‌نده خۆی به‌خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات زانیوه ، پێیوابوه كه ده‌توانێت نه‌ك به‌بێ پرسی په‌رله‌مان ئه‌و رێككه‌وتنه بكات ، به‌ڵكو ئه‌گه‌ر كاربه‌ڕێكه‌یش بێت ده‌توانێت ئه‌و رێككه‌وتنه بكات “.
به‌پێی ده‌ستوری توركیا ، دو جۆر رێككه‌وتن هه‌یه ، هه‌ندێكیان كه له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تان ده‌یكه‌ن‌و سیفه‌تی نێوده‌وڵه‌تی هه‌یه ، له‌نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان تۆماری ده‌كه‌ن كه ئه‌مه‌یان پێویستی به‌ره‌زامه‌ندی په‌رله‌مان هه‌یه ، هه‌ندێكی دیكه‌یان حكومه‌ت سه‌رپشكده‌كرێت بۆئه‌وه‌ی ئه‌نجامیبدات ، به‌ڵام له‌نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان تۆمارناكرێت . ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ هه‌رێم كردویانه رێككه‌وتنێكی یاسایی بوه ، به‌ڵام له‌و رێككه‌وتنانه بوه كه پێویستی به‌وه نیه ، په‌رله‌مانی توركیا ره‌زامه‌ندی له‌سه‌ر نیشان بدات .
به‌پێی یاسای نێوده‌وڵه‌تی ، حكومه‌ته‌كان ئه‌گه‌ر حكومه‌تی یه‌ك ساڵیش بێت‌و شه‌رعی بێت ، ده‌توانێت رێككه‌وتن بكات‌و حكومه‌ته‌كانی دوای خۆیشی پێوه پابه‌ندبكات ، چونكه به‌سیفه‌تی ده‌وڵه‌ت ده‌چێته ناو رێككه‌وتنه‌وه نه‌ك به‌سیفه‌تی حكومه‌ت .
له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی كه ئاخۆ هه‌رێم به‌چی سیفه‌تێك چوه‌ته ناو ئه‌و رێككه‌وتنه‌وه ، رێواس فایه‌ق وتی ، ” ئێمه وه‌كو هه‌رێمی كوردستان چوینه‌ته ناو ئه‌و رێككه‌وتنه‌وه نه‌ك وه‌ك حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‌و پابه‌ندبونه‌كه‌ش پابه‌ندبونێكی مسته‌قبه‌لیه “.
رێواس ده‌ڵێت ، ” ئێمه پێویستمان به‌و حاڵه بوه‌و ناچاریی بوه ، بۆیه چاوپۆشی لێكراوه ، ئه‌گه‌رنا حكومه‌تی كاربه‌ڕێكه‌ر بۆی نیه بۆماوه‌ی په‌نجا ساڵ هه‌رێمی كوردستان پابه‌ندبكات به‌رێكه‌وتننامه‌یه‌كه‌وه “.
هاوكات دڵشاد شه‌عبان ، جێگری سه‌رۆكی لیژنه‌ی لیژنه‌ی پیشه‌سازی‌و وزه پێیوایه ئه‌و رێككه‌وتنه ” سه‌ركه‌وتنێكی گه‌وره‌یه بۆ هه‌رێمی كوردستان‌و هاوشێوه‌ی ئه‌وه‌ی به‌غدایه كه بۆ 70 ساڵ له‌گه‌ڵ توركیا كردویه‌تی .
س – ئا
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە