بەرزان فەرەج : پەیوەندی حکومەت و پەرلەمان .
مێژووی سیستەمی نوێنەرایەتی لە دەسەڵاتدا ئەگەڕێتەوە بۆ چەندین سەدە پێش دەوڵەتی نەتەوەوهەر لە شارسانێتی یۆنانی و ڕۆمانییەوە تا ڕژێمە پاشایەتیە ڕەهاکانی ئەوروپا ، پەرلەمان بە شێوازی بژاردە کە جێگەی نوێنەرایەتی بەشێکی گەل بووە لە چینی دەرەبەگ و شازادەو خانەدانەکان و چینەکانی خوارەوەی لێ بێبەشکراوە بوونی هەبووە ، هەر بۆیە بۆتە دەستگای گوێرایەڵی توێژی حوکمران و پیرۆزی دان بە دەسەڵات و بڕیارەکانی .
بە سەرهەڵدانی دەوڵەتی نەتەوە و وەدەنگهاتنی نوێنەرانی زۆرینەی چینەکانی گەل کە لەو شێوازەی دەسەلاتەدا فەرامۆش کرابوون ، دواتریش بەبنەمانی حوکمڕانیە دیکتاتۆری و تۆتالیتاریەکان ، پەرلەمان بووە بەرجەستەی نوێنەرایەتی ڕاستەقینەی هەموو چین و پێکهاتەکانی گەل و دەستگای چاودێری و ئاراستەکردنی دەسەڵات و دیاریکردنی چارەنووسیشی . بۆیە ئێستا لەو وڵاتە پیشکەوتووانەی پرەنسیپی دیموکراسی لە حوکمدا پیادە ئەکەن پەرلەمان چالاکترین هێزی کاریگەرە بەسەر حکومەت و ، ڕۆڵی لە دوای متمانەدان بە حکومەت و دەنگدان لەسەر یاسایەک تەواو نابێت .
لە دوو ولاتی وەکو بەریتانیاو فەرەنسادا ، کە دوو ئەزموونی دێرینی حکومڕانی دیموکراسین ، بەردەوام ئامادەبوونی سەرۆکی حکومەت و کابینەکەی لە بەردەم پەرلەماندا بۆ لێپرسینەوە یان ڕوونکردنەوەی کارەکانی ، بۆتە ڕێسای پەیوەندی حکومەت و پەرلەمان .
لە فەرەنسادا ئەنجومەنی وەزیران سەرلە بەیانی ڕۆژی سێ شەممەو چوارشەممەی هەموو هەفتەیەک لە کۆشکی سەرۆکایەتی ئەلیزێ لەگەڵ سەرۆکی وڵات کۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجام ئەدەن ، وە دوای نیوەڕۆی هەردوو ڕۆژەکەش سەرۆکی حکومەت و وەزیرەکانی لە هۆڵی پەرلەمان لەبەردەم نوێنەرانی گەلدا ئامادە ئەبن بۆ وەڵامدانەوەی پرسیارو ڕەخنەی پەرلەمانتاران ، کە هیچ کاتیک بەدەر نییە لە ڕەخنەی توند لەحکومەت یان وەزیرێک ، لە ئەنجامی ئەم کۆبوونەوانەشدا چەندین جار کابینەی حکومەت گۆڕراوە ، یان ناچار بووە سیاسەت و بەرنامەی خۆی پاش گوێگرتن لە نوێنەران بگۆڕێت و یان پاش لێپرسینەوە چەندین وەزیر ناچار بە دەست لەکارکێشانەوە کراوە .
بەڵام لەکوردستاندا لە پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان و پرۆژەی دەستوریشدا هێشتا بڕگە و بڕیارێک نییە بۆ چالاککردنی دەستگای پەرلەمان و ، لای توێژەریی سیاسی و دەسەڵاتداریش ئیرادەیەک نییە بۆ ئەوەی دەستگای نوێنەرایەتی گەل لەو سستی و بێ کاریگەرییە دەربازبکرێت ، کە وای لێهاتووە کاریی پەرلەمان لە خولێکی چوارساڵیدا ، تەنها لە پەسەندکردن و داڕشتنی چەند پرۆژە یاسایەک تێنەپەڕێت و کارو راپۆرتی هەموو لیژنەکانیش بێ وەڵام بمێننەوە . مەگەر جاروبار حکومەت خۆی سۆزی بجوڵێت یا ن پاش داوایەکی زۆر ، ئینجا وەزیریک بنێرێتە بەردەم پەرلەمانی کوردستان و دوای کۆبوونەوەکەش پرسیارورەخنەکانی نوێنەران بێ دەرئەنجام ئەخرێنە ئەرشیفەوە .
بەڵێ لە کوردستاندا کارەساتی گەورە روو ئەدات کە بواری هەموو وەزارەتەکان ئەگرێتەوە ، نەخۆش بە دەرمانی ترسنکا و هەڵە ئەمرێت و چاوی کوێر ئەبێت ، ڕۆژانە تاوان وغەدرو پێشێلکاری لە هەموو کایەکانی کۆمەڵدا ڕوودەدات تا دەستدرێژیکردنە سەر رۆژنامە نووس و ژنکوژی و کوشتاری دی ئەنجام ئەدرێن . گەندەڵی و شکستی لێپرسراوی باڵاو وەزیر ئاشکرا ئەکرێت ، نازانرێت دارایی و سامانی گستی لە کوێیەو ، بەڵام بە هەدەردانی لە حکومەت و وەزارەتەکانیدا دیارە ، کەچی دوای کۆبوونەوەکان وەزیرەکان سەربەرزانە تر خۆ نماییش ئەکەن ، هەموو شتێ ئارامەو هەمووشتێک بە دڵی هەمووانە ! مەسەلە چارەنووس سازو قەیرانە کوشندەکان ڕوو ئەکەنە هەرێم ، نوێنەرانی گەلیش جگە لەوەی لە ڕاگەیاندنەکانەوە پێیان ئەگات ، شتێکی زیاتری لە هاونیشتمانیان لێ نازانن .
بۆ ئەوەی چیدی پەرلەمانی کوردستان بەو شێوە سست و پاسیڤی و بێکاریگەرییە نەمێنێتەوەو ، نەبێتە دەستگایەکی پاشکۆو کەنارخراوی حکومەت ، بۆئەوەی پەرلەمانتارانی هەرێم چیدی فەیسبوک و تۆرە کۆمەڵایتیەکان نەکەنە مینبەری بڵاوکردنەوەی ووتارو بیروڕاو پرۆژەو نامەکانی خۆیان بۆ سەرۆکی هەرێم و حکومەت و وەزیرەکان ، چونکە هۆڵی پەرلەمان مینبەری وەدەنگهاتنی ئەوانە ، نەک تۆرە کۆمەڵایتیەکانی ئەنتەرنێت . پێویستە پەیوەندی حکومەت و پەرلەمانی کوردستان هاوشێوەی وڵاتە دیموکراسیە راستەقینەکان دابڕێژرێتەوە ، کە پەرلەمان بە یاسایەک لە ناو پرۆژەی دەستوری هەرێمیشد جێگیر بکرێت ، بکرێتە دەستگای ڕاستەقینەی گوێلێگیراوو چاودێری فیعلی بەسەر حکومەتەوە .
یاسایەک بڕیار بدات لە هەرێمی کوردستاندا هەفتەی جارێك یان مانگی دووجار حکومەت و وەزیرەکانی بێنە هؤلی پەرلەمان بۆ گفتوگۆی دوا گۆڕانکارییەکان و لێپرسینەوەیان لەسەر مەسەلەکان . بەو جۆرە حکومەت نەتوانێت لە پرسیارو خواستی هاووڵاتییان هەڵبێت و ، چیدیش پەرلەمان بەو سستی و بێدەنگییە نامێنیتەوە .
ئەمە پێشنیاری پرۆژەی یاسایەکە لە منی هاوڵاتییەوە کە ناخوازێت نوێنەرەکانی ئاوا کپ و بێ کاریگەربن ، هیوادارم پەرلەمانتاران سەرنجێکی لێبدەن .
