دکتۆر کەمال میراودەلی : خوێندنەوەی قورئان بە قورئان .
بەشی پێنجەم
ئیشکالەکانی عەرەبیبوونی قورئان
دیارە بوونی کتێبێكی ئاسمانی بە زمانی تایبەتی قەومێک لە سەردەمێکی میژوویی دیاریکراودا کۆمەڵێ پرس و ئیشکال دەربارەی تێکستی کتێبەکە دێنێتە گۆڕێ .
١ – پرسێکی رۆحی/ ئیمانیی :
کە خودا خالیقی هەموو مرۆڤانە وەک [ گەلان و تیرەکان تا یەکتر بناسن و جیاوازی لە نێوانیان دا نییە ] بۆ نەتەوەیەک پێغەمبەری خۆی و کتێبی خۆی بە زمانی خۆی هەبێت و یەکێکی تر نەیبێت ؟
[[ یا يها الناس إِنا خلقناكم من ذكر وأنثى وجعلناكم شعوبا وقبائل لتعارفوا إن اكرمكم عند اللَّه أتقاكم إن اللَّه عليم خبير ]] سورة الحجرات آية 13
[[ ئەی خەڵکینە ئێمە خەلقمان کردن لە نێرو مێ و ئێوەمان کرد بە نەتەوەو تیرەی ( زۆرو جیا) تا یەکتر بناسن ، بەرزترینتان ئەوانەن کە زیاتر هەقخوازن و خودا زانا و ئاگادارە ]].
ئەمە یەکێکە لە بنەما ئیمانییە هەرە گرنگەکانی قورئان کە جیاوازییی رەگەزو نەژاد کارێكی خوداوەندییەو مانای جیاوازی ماف و ئەرک و ئیمتیاز و فەزڵی گەلێک بە سەر گەلێکی تردا نییە بە چاکەکاریی نەبێت .
یەکترناسین: [ تعارف ] مانای ناسینی حەقیقەتیی جیاوازیی و مافەکانی یەکترییە وەک هۆکارێک بۆ پێکەوەژیانی ئاشتیی و لە یەکترگەیشتن. مانای ناسینی جیاوازیی رەنگ و زمان و نەتەوەو تیرە یە ..
قورئان لەوە زیاتر پەیامە ئاسمانییەکە روون دەکاتەوە : نەتەوە چییە ؟
جیاوازی نەتەوەیەک لە نەتەوەیەک بە ڕەنگ نییە ، رەنگە زۆر نەتەوە هەمان رەنگ بن : رەش ، سپی ، بۆر ، زەرد ، سوور بەلام وەک تیرەو نەتەوە جیاواز بن ، ئەوەی جیاوازی نەتەوەیەک لە نەتەوەیەک بە ئیرادەی یەزدان دروست دەکات زمانە .
قورئان زمانی جیا وەک هەر موعجیزەیەکی خەلقکردن بە ئایاتی خودا ناو دەبات :
” ومن آياته خلق السموات والأَرض واختلاف أَلسنتكم وأَلوانكم إن في ذلك لآيات للعالمين ” ( الروم:22
لە ئایاتی خودا خەلقکردنی ئاسمانەکان و زەمین و جیاوازیی زمانەکانتان و ڕەنگەکانتان و ئەمە ئایاتە بۆ هەردوو جیهان.
دوایی لە بەشێکی تردا بە دوورودرێژی لە باسی نەتەوەو زمان لە قورئاندا دەدوێم.
کەوایە ئایا هاتنەخوارەوەی قورئان بە عارەبی مانای فەزلكردنی عەرەب و زمانی عەرەبییە بە سەر غەیرە عەرەبدا ؟ نەخێر .
١ – لە بەر جەهالەت و دواکەوتوویی و کوفریان بۆ عەرەب بە زمانی عەرەبی هاتووە تا عاقڵ بن وفیری خوداناسیی و زانست و رەحم و هەقناسیی و چاکەخوازیی بن . نموونەی زۆرمان لە بەشی پێشوودا بۆ ئەمە هێنایەوە.
” إنا أنزلناه قرآنا عربيا لعلكم تعقلون “{يوسف:2}
واتە : ئێمە وەک قورئانێکی بە عارەبییمان ناردۆتە خوارەوە بەشکم پێی عاقل بن .
٢ – وەک یاسایەکی ئاسمانیی یەزدانیی قورئان جەخت لە سەر ئەوە دەکات کە خودا بۆ هەموو نەتەوەیەک پێغەمبەری لە خۆیان و کتێبی ئاسمانییان بە زمانی خۆیان بۆ هاتۆتە خوارەوە ، هاتنەخوارەوەی قورئانیش بە زمانی عەرەبی ئەڵقەیەکە لە زنجیرەی ئەم پرۆسە میژوویی یە و پێداویستی دنیایی مێژوویی دروستی کردووە :
وما أرسلنا من رسول إلا بلسان قومه ليبيّن لهم ، فيضل اللَّه منيشاء ويهدي من يشاء ، وهو العزيز الحكيم ﴿ ابراهیم ٤﴾
واتە {[ ئێمە هیچ پێغەمبەرێکمان بۆ هیچ قەومێک نەناردۆتە خوارەوە ( ئیللا ) بە زمانی خۆیان نەبێت تا بە زمانی خۆیان ڕێگای راستییان نیشان بدات خودا کێی حەز لێ بێت رێگەی ڵێ ون دەکات، کێی حەز لێ بێت ریی پیشان دەدات . ئەو عەزیزو حەکیمە . ]] .
بە کورتی :
1 – قورئان جەخت لە سەر ئەوە دەکات کە مرۆڤ وەک رەگەزو نەتەوەو تیرەی جیا پەیدا بوون و
2 – هەموو زمانەکان پیرۆزن و نیشانەی ئایاتی مەزنیی و عەدالەتی خودایی و زەرورەتی فرەچەشنین لە نێو مرۆڤ و سروشت و گەردووندا.
3 – جەخت لە سەر ئەوە دەکات کە خوداوەند بۆ هەر میللەتێک پێغەمبەرێکی بە زمانی خۆی ناردووە.
4 – قورئان بە عەرەبییە تەنیا وەک شێوەی کەلیمات بۆ ئەوەی عەرەب لە جاهیلیەتەوە بۆ عیلم و زانست و ئیمان بگوێزێتەوە،
5 – ئەگینا پەیامەکانی قورئان هەمان پەیامی پێغەمبەرانی پێش محەممەد ن لەوانە یەکەمین و ڕێبەری پێغەمبەران ئیبراهیم زەردەشت خاوەنی یەکەمین کتێبی ئاسمانی
صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَىٰ ﴿١٩ الأعلى ١٩)
پەیامەکانی ئیبراهیم و موسا..
سەرنج بدەن ناوی ئیبراهیم لە پێش ناوی موسا وە هاتووە .
بەڵام ئایا ئەم حەقیقەتانە لە میژووی حاکمە ستەمگەرەکان و موفەسسیرە شۆڤێنیست و عەرەبچییەکانی قورئاندا حیسابیان بۆ کراوە ؟
نەخیڕ تەنانەت لای بە ناو هەندێ لە زانایانی ئیسلامیی خۆفرۆش و دینفرۆشی کوردیشەوە قورئان و دینیان کردۆتە هۆکارێک بۆ خۆفرۆشتن بە حاکم و دەسەلاتدارانی عەرەب و تورک و فارس پشتیان لە زمان و ناسنامەو دین و کەلتووری پیرۆزی نەتەوەی خۆیان کردووە .
ئایا بە پێی ئەم ئایەتە پیرۆزانە دەکرێ رژێمێك ، حاکمێک بە خۆی بڵێ ئیسلامیی و حوکمێک دابمەزرینێت کە نەک هەر ڕێگا لە خوێندن و فێربوونی مناڵەکانی بەو زمانە بگرێت کە خودا پێی داون بەڵکو لە سەر ئەوە دەیان ساڵ بیشیان چەوسێنێتەوەو لە سیدارەشیان بدات ؟
ئایا ئەوانە رژێمی تاغووتی و نیفاق نین ؟
تاوانی شاردنەوەی ئایەتەکان
بەلام ئایا شاردنەوەی هەندی ئایەتی بنەمایی و زالكردنی هەندی ئایەتی ترو تەفسیرکردنی خراپ بۆیان ، بۆ خاتری تایەفەگەریی و دەسەلات و پلەو قازانجی دنیایی، لای خودا جەزای چییە ؟
قورئان روونی دەکاتەوە:
إن الذين يكتمون ما أنزل اللّه من الكتاب ويشترون به ثمنا قليلا أولـئك ما يأكلون في بطونِهمْ إلا النار ولا يكلمهم اللّه يوم القيامة ولا يزكيهم ولهم عذاب أليم . سورە البقرە ١٧٤
ماناکەی : ئەوانەی ئەو ( ڕاستییانە ) دەشارنەوە کە خودا لە کتێبەکانیدا ناردوونیی تا پارەیەکی کەمی پێ پەیدا بکەن ئەوانە لە ناو دل و دەروونی خۆیاندا هیچ شتێ ناخۆن ئاگر نەبێت ، خودا رۆژی قیامەت نایان دوێنێ و پاکیان ناکاتەوەو عەزابێکی زۆر بە ئازار دەچێژن .
واتە ئەوانەی هەندی ئایەت بۆ خاتری مەبەست و قازانجی دنیایی یان شەڕو فیتنە دێننە ناو خەلک و ئایەتە بنەمایی و ئیمانییەکانی قورئان دەشارنەوە ئەوانە وەک ئەوە وایە کڵپەی ئاگر بخۆن و خودا لە قیامەتیش دا تەریک و عەزابداریان دەکات ..
