سەباح شێخانی : عیشق وەك حەرامكراوێك .
لە چیرۆكی ( كچە چیمەنتۆییەكان ) ی مقداد شاسواری دا
لە ئەدەبدا هیچ تێز و شتێك لە مێژووی مرۆڤایەتیدا ئەوەندەی عیشق و خۆشەویستی ئاماژەی نەخراوەتە سەر . سیاسەت ، ئەدەب ، ئابووری و هونەر … تاد ، بۆ كۆمەڵگەیەكی وەك ئێمە گرنگن ، بەڵام لەگەڵ ئەوەیشدا ئەگەر ئەو زانستە مرۆییانە لە خۆشەویستی ترازان ، ئەوە هەموو هەوڵ و تەقەڵایەك بە فیرۆ دەڕوات . دواجار خۆشەویستی تاكە وەڵامە بۆ مرۆڤەكان كە دەتوانێ چارەسەری زۆر كێشە و ئاڵۆزییەكانی ژیان بكات .
دكتۆر مارف خەزنەدار لەبارەی ئەدەبی كوردییەوە ، دەڵێت : ( مەبەستمان لە ئەدەبیی كوردی ، هەموو ئەو بەرهەمانەیە كە بە زمانی كوردی داهێنراون لە شیعر یا پەخشان ، لە كۆنەوە تا ئێستا بە درێژایی ڕۆژگار دروست بوون و سامانی نەتەوایەتیان لە قسەی جوان پێكهێناوە .) چیرۆك فۆرم و ژانرێكی سەربەخۆییە ، بناغەكەی تەنیا لەسەر یەك تەكنیك ، بنەما و توخم دروست نابێت ، بەڵكو لەسەر چەند توخمێك دروست دەبێت ، هەریەك لەم توخمانەیش دەكەونەپێوەندی كردن لەگەڵ یەكتر و بەشداری دەكەن لە بونیادی دەقی چیرۆكدا ، هەر بەیەكەوەش ئەو فۆرمە هونەرییە دروست دەكەن كە پێی دەوترێت چیرۆك .
عیشق وەك حەرامكراوێك سەرتاپای چیرۆكی ( كچە چیمەنتۆییەكان )ی مقداد شاسواری داگیركردووە ، چیرۆكنووس وەك فۆتۆگرافەرێك زۆر بە ڕوونی كۆمەڵگەی كوردیمان پیشان دەدات . زۆر جارانیش لە هەندێ كار وكاردانەوەی ژیان ڕێنماییمان دەكەن .
عیشق ، كاریگەریەكی تەواوی بەسەر سرووشتی ژیانەوە هەیە ، وەك ئەریك فرۆم دەڵێت : ( خۆشەویستی هێزێكی كاریگەرە لە مرۆڤدا ، هێزێكە لەگەڵ كەسانی دیكە یەكت دەخات .) عیشق دەشێ دەروازەیەك بێت ، زۆرجار مرۆڤ لەو ریَِگەیەوە راِزەكانی خۆی دەربڕێت . ” ساڵێك .. ساڵێكی ڕەبەق خۆشیم ویست بێ ئەوەی بزانم ناوی چییە ؟! ” چیرۆك وەك ژانرێكی ئەدەبی ، چەندین ڕەهەندی فیكریی ، هونەریی و سایكۆلۆژیی لەخۆوە دەگرێت ، هەر خوێنەرە و لە ڕوانگە و ڕەهەندێكەوە خۆی دەبینێتەوە ، ئەمەش بووەتە جێگەی بایەخپێدانی ڕەخنەگرانی ئەدەب بە تایبەتی و نووسەران بە گشتی ، ئەم گرنگیپێدانە وایكردووە ساڵانە چەندین كتێب و لێكۆڵینەوە لەسەر لایەنە جیاجیاكانی چیرۆك بنووسرێن و بڵاو بكرێنەوە .
دالای لاما دەڵێت : ( مرۆڤ سەر بە هەر ڕەگەز و ، كولتوور و ئایینێك بێت ، تا مردن پێویستی بە سۆز و خۆشەویستی كەسانی دی هەیە ، بەختەوەری یان بەختەوەر بوون ئامانجی هەر مرۆڤێكە لە ژیاندا ، ئێمە لە ژیانی خۆماندا هەموو كار و كۆششێك دەكەین بەو ئامانجەی ژیانێكی بەختەوەرمان هەبێت ، ئەگەرچی بەشێكمان ناتوانین بەختەوەر بین یان خۆمان بە بەختەوەر نازانین و ناتوانین بەسەر ئەو گرفت و نەهامەتیانەدا زاڵبین كە لەژیانی ڕۆژانەدا ڕووبەڕوومان دەبنەوە ، بەڵام گەیشتن بە بەختەوەری وەك ئامانج و ئاوات هەر دەمێنێتەوە .) ئەمڕۆ یەكێك لە پرسە كۆمەڵایەتی ، مەعریفی و تەنانەت سیاسیەكانیش ، مشتومڕە لەسەر مافەكانی ئافرەت وەكو ڕەگەزێك ، ئەم مشتومڕە لەو ناوچە و وڵاتانەی پێیان دەوترێت ” دنیای ئیسلامی و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ” چڕبووەتەوە لەنێوان دوو ڕەوتدا ، ڕەوتی سیكۆلاری و ڕەوتی ئیسلامی . دنیای فیكری مرۆڤ ، هێندە قووڵ و وردە، تا مرۆڤ بیری لێبكاتەوە ، داهێنانی نوێ و بە چێژی لێوەردەگرێت ، لە هەمان كاتدا ڕۆڵێكی مەزن و دیاری هەیە ، بیری مرۆڤ فراوان دەكات ، لە قۆناغێكی دنیای ڕۆشنیرییەوە بەرەو قۆناغێكی نوێتر و باشتری دەبات.
ئەدەب زادەی ئەندێشە، سۆز ، خەیاڵ ، هەستی ناسك ، سۆزداری مرۆڤی هۆشیار و بەهرەدارە . كار لە هۆش و هەستی مرۆڤ دەكات . دنیای بەرین ، قووڵ و ناسكی ئەدەب ڕاستەوخۆ پێوەندی بە مرۆڤ و دەوروبەرەوە هەیە .” خۆشەویستی لەم دەڤەرەی ئێمەدا تەنیا كارێكە ، هەمووان كۆكن لەسەر یاساغكردنی ” ئەدەب لە پرسیار و گەڕاندایە بە شوێن ئەو شتانەی كە پێوەندییان بە چارەنووسەوە هەیە .” كوڕم خۆشەویستی لای ئێمە شێتییە . شێتی . تۆ خۆت شێت مەكە .. لە وڵاتێكدا كە هەمووی ئامادەن بۆ كوشتنی یەكتر چ پێویستییەكت بە خۆشەویستی هەیە ؟ ئێمە عەیامێكی دوورە ، ئیدی دەرگای خۆشەویستیمان داخستووە كوڕم .. كچی خەڵكیش بە كوشت مەدە ” سیمای سەرەكی ئەدەبیی واقیعی بریتییە لەگرنگیدانی تەواو بە وردەكارییەكانی ژیانی ڕۆژانە .
لە چیرۆكی كچە چیمەنتۆییەكان ، چیرۆكنووس دەیەوێت لە ڕێگەی وێناكردنی واقیعەوە چەند وێنایەكی جیاجیای كۆمەڵگەی كوردیمان نیشان بدات ، هەروەها پێناسە و تێروانینی كۆمەڵگەی ئێمە بۆ عیشق و چەندەها شتی تری لەو جۆرە دەخاتە ڕوو . پێویستە ئاماژە بۆ ئەوەش بكەم ، مقداد شاسواری لە گێڕانەوەی چیرۆكەكەدا بە تەواوەتی پشتی بە گێڕانەوەیەكی واقیعیانە بەستووە .” ئێمە نابینە پێوەر بۆ سەرجەم كۆمەڵگە مرۆڤایەتییەكان..
ئەگەر لای ئێمە ڕۆژانە ئاگر لە ڕۆح و جەستەی خۆشەویستی بەردەدەن ، خەڵكانێك هەن بانگەشەی خۆشەویستی و میهرەبانی دەكەن .” وەك فەلەكەدین كاكەیی دەڵێت : (مەگەر مرۆڤ هەیە بە بێ عیشق و خۆشەویستی بژی) خۆشەویستی ، وشەیەكی بچووكە ، بەڵام لە ناواخندا، پڕە لە مەدلوولی گەورە و جوانی بە مرۆڤ دەبەخشێت .
كاتی ئەوە هاتووە جورئەت بكەین، دان بە عیشق بنێین، كابووسی تۆلە و كینە لە ناخ و ویژدانمان وەدەرنێین .” دەڵێن خۆشەویستی ڕاستەقینە مرۆڤ لە ناخەوە دەهەژێنێ . بەڵام من نەك ئەو بەیانییە نەك هەر هەژام ، سەراوبن بووم . هەڵتەكام . تەپ و تۆزێكی یەكجار زۆر لەسەر ڕۆحم داتەكا . هەست دەكەم زوڵال بوومەتەوە .. وەك ڕۆژانی منداڵیم .. دەكرێ ئەمە سەرەتایەك بێ بۆ خۆشەویستی ؟.” ژیان خەونێكی كورتە ، بەشی ڕق و تۆڵەسەندنەوە ناكات .
خۆشەویستی بەڵگەیە بۆ بوونی ئێمە لەسەر زەوی ، عیشق ڕزگاربوونە لە مۆرانەی ناخمان . چیخۆف دەمێكە وتویەتی : (مرۆڤ بۆ ئەوە لە دایك بووە تا گۆرانییەك بۆ خۆشەویستی بڵێ .) عیشق تەنیا وشەیەكە هەزاران مانا و ڕەنگی هەیە .” خاكی ئەم دەڤەرە ، پێز و پیتی جارانی نەماوە كوڕم ، لەبەر دڕك و داڵی شەڕ ، تۆوی خۆشەویستی لێ شین نابێ .” عیشق دۆخێكی دانەبڕاوە لە زەمەن و لە هەموو جوگرافیایەكیشدا ڕوو دەدات ، من لەو باوەرەدام وەك چۆن جەنگەكان زەمەن و جوگرافیای تایبەت بە خۆیان هەیە ، عیشقیش لە ساتەوەختی خۆیدا ڕوو دەدات . ” ئێمە لەگەڵ شەڕ و شۆڕ گەورە بووینە ڕۆڵە .. ئێستاش لە ئاگر و گوللە و شمشێر زیاتر ، زمانێكی تر بۆ خۆشەویستی نازانین . زەمەنێكی درێژە كانیاوی خۆشەویستیمان وشكی كردووە .”
گابریل گارسیا ماركیز گوتەنی : ( من هەمیشە بروام وایە كە خۆشەویستی دەتوانێت مرۆڤایەتی لە لەناوچوون ڕزگار بكات .)
