دکتۆر ئەحمەد میراودەلی : کورتە باسێکی زەردەشتاێتی.بەشی دەیەم
سەردەمی هاخامەنشییان
بەپێی نووسینەکانی هیڕۆدۆت بێت ، کۆڕشی گه‌وره که له بنه‌ماڵه‌ی ها‌خامه‌نشی بوو، کچه‌زای دوا پادشای مید ” ئه‌ستیاگ / ئه‌ستیاگێز ، Astyages” بووه ، له‌ساڵی 549 ی پێش سه‌رده‌مدا ، له مید یاخی بووه‌و له‌دوای شه‌ڕوپێکدادانێکی زۆر سوپای میدی شکاندووه و یه‌که‌مین ئیمپڕاتۆریای فارسی دامه‌زراندووه که میده‌کانیش تێیدا ده‌ستڕۆیشتوو بوون . ده‌ستڕۆیشتنی مید له‌سه‌رده‌می کۆڕشدا له‌گه‌ڵ ئه‌و بۆچوونه‌دا ده‌گونجێ که گوایه بڕێک له خانه‌دانانی مید داوایان له فارسه‌کان کردبێ بۆ رزگاربوون له پادشا ئه‌ستیاگی گه‌نده‌ڵ .
لێره‌دا پرسیار ئه‌وه‌یه ، ئه‌گه‌ر کۆڕش ، کچه‌زای ئه‌ستیاگ بووبێ بۆ ده‌بێ له‌باپیره‌ی هه‌ڵگه‌ڕابێته‌وه و ده‌سه‌ڵاتی له‌ژێر ده‌ست ده‌رهێنابێ ، خۆ به‌پێی نه‌ریت ئه‌و جێگره‌وه‌ی ئه‌ستیاگ بووه ؟
مێژوونووسی به‌ناوبانگ ، هێڕۆدۆت ، چیرۆکێکی تایبه‌تی ده‌رباره‌ی کۆڕش و ئه‌ستیاگی باپیری تۆمار کردووه که هه‌تا ئاستێک به‌جێیی تێدا به‌دی ده‌کرێ . هێڕۆدۆت نووسییویێتی [ ئەستیاگ له خه‌ونێکدا ده‌بینێ کچه‌که‌ی ئه‌وه‌نده میزی کردووه هه‌موو کیشوه‌ری ئاسیای داپۆشیوه ، ئه‌ستیاگ به‌م خه‌ونه زۆر دڵته‌نگ ده‌بێ و مۆبه‌ده‌کانیش / مۆگه‌کان ، ناتوانن دڵخۆشیی بده‌نه‌وه . کاتێکیش کچه‌که‌ی وه‌ختی شووکردنی دێت ، ئه‌ستیاگ خه‌ونه‌که‌ی له‌بیر بووه و نه‌یویستووه کچه‌که‌ی بدات به میرزاده‌یه‌کی ماد و داویێتی به پیاوێکی ناودار و رێزداری فارس به‌ناوی ” کامبایسیس ، Cambyses/ کامبۆجیا ” دوای ئه‌وه‌ی ساڵێک به‌سه‌ر شووکردنی کچه‌که‌یدا تێده‌په‌ڕێ ، ئه‌ستیاگ ، خه‌ونێکی دیکه ده‌بینێ و له‌و خه‌ونه‌یدا ، تووله‌مێوێک له‌نێو هه‌ردوو رانی کچه‌که‌یدا ده‌رده‌چێ و هێنده گه‌وره ده‌بێ هه‌موو کیشوه‌ری ئێران داده‌پۆشێ . دیسانه‌وه ئه‌ستیاگ ، داوای روونکردنه‌وه‌ی خه‌ونه‌که‌ی له مۆبه‌ده‌کان ده‌کات و ئه‌وانیش پێی ده‌ڵێن ، کچه‌که‌ت کوڕێکی ده‌بێت و وڵاته‌که‌ت له‌ژێرده‌ست ده‌رده‌هێنێ و خۆی ده‌کاته پادشا . بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م کاره روونه‌دات ، ئه‌ستیاگ بڕیار ده‌دات ، منداڵه‌که له‌ناوبه‌رێت و فه‌رمانی له‌ناوبردنی منداڵه‌که ده‌داته ” هه‌رپاگۆس / ئه‌رپاگ – Herpagos” ی وه‌زیری . هه‌رپاگۆس ، نه‌یویستووه منداڵه‌که به ده‌ستی خۆی بکووژێ و کاره‌که‌ی داوه‌ته ده‌ست شوانێک به‌ناوی ” میتڕاداتMitradates ”. میتڕادات منداڵه‌که ده‌باته ماڵه‌وه و پێشانی ژنه‌که‌ی ده‌دات که تازه منداڵێکی له‌بار چووه ، ئیدی هه‌ردووکیان بڕیاری به‌خێوکردنی منداڵه‌که ده‌ده‌ن و منداڵه له‌بارچووه‌که بۆ هه‌رپاگۆس ده‌که‌نه به‌ڵگه‌ی کوشتنی کچه‌زاکه‌ی ئه‌ستیاگ . وه‌لێ له‌دووای ده ساڵان ئه‌ستیاگ بۆی ده‌رده‌که‌وێ که منداڵه‌که نه‌کوژراوه ، ئه‌وکاته‌ش له‌سه‌ر داواکاری مۆبه‌ده‌کان ، منداڵه‌که ” کۆڕش ” ده‌نێرێته‌وه بۆ لای دایک و باوکی له وڵاتی فارس . ] سه‌رچاوه‌کان وایده‌رده‌خه‌ن که ئه‌ستیاگ سزایه‌کی قورسی ” هه‌رپاگۆس / ئه‌رپاک ” ی دابێ و ئه‌رپاکیش ئه‌مه‌ی له‌دڵ گرتبێ و دواتر پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ کۆڕشدا هه‌بووبێ و بۆ کووده‌تا له‌سه‌ر باپیره‌ی هانی دابێت . کاتێکیش کۆڕش هێرش ده‌باته سه‌ر میدیا ، گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ی ئه‌ستیاگ ئه‌وه بووه ، ئه‌رپاکی کردۆته سه‌رله‌شکری مید . هه‌ر هیڕۆدۆت بۆمان ده‌گێڕێته‌وه که میده‌کان له‌شکری فارسیان شکاندووه و هه‌تا دیواره‌کانی ئانشانی پێته‌ختی فارس هه‌ڵیانبڕیون ، وه‌لێ له سه‌روبه‌ندی کۆتایی جه‌نگه‌که‌دا ، ئه‌ڕپاک ، بۆ تۆڵه‌سێندنه‌وه ، پشت ده‌کاته ئه‌ستیاگی پادشای و به‌خۆی و له‌شکریه‌وه پاڵده‌داته کۆڕش و له‌شکری فارس ، له‌کۆتاییدا ئه‌ستیاگ به‌دیل ده‌گیرێ و هه‌موو ئیمپڕاتۆریێته‌که ده‌که‌وێته ژێر ده‌ستی کۆڕش . ئه‌گه‌ر ئه‌م سه‌رگورشته‌یه‌ی هیڕۆدۆت راستبێت ، ئه‌رپاک ، گه‌وره‌ترین ناپاکی به‌رامبه‌ر نه‌ته‌وه‌که‌ی کردووه .
بۆ خوێندنەوەی تەواوی بابەتەکە کلیک بکەرە سەر ــ کورتەباسێکی زەردەشتاێتی بەشی دەهەم
