ئەبوبەکر جاف : بۆ فۆكۆ ، نیتشە وەك فریادڕەسێك .
لە كوێدا فوكۆ نیتشەییە ؟
سەبارەت بە تێپەڕاندن و دەرچون لە خواستی گشتگیری و سەراپاگیری هێگڵ و فینۆمینۆلۆژی .
میتۆدی كاركردنی فۆكۆ ، گواستەوە بوو لە ئاركیلۆژیاوە بۆ ژیانالۆژیا، ئەوە پرۆسەی هەڵگەڕانەوەیە ، یان پرۆسەی لادانەی بۆردیۆ لە كتابی سیستەمی گوتارەوە دەستپێدەكات . ئا لێرەوە دەتوانین جەخت لەوە بكەینەوە پەیوەندی فۆكۆ بە نیتشەوە پەیوەندییەك بوو لە ناو كۆ و سەرجەم ئەو گۆڕانگاری و شێوازگۆڕینەی كاركردنیدا بە نەگۆڕاوی مایەوە . پەیوەندییەكی نەگۆڕو بەردەوام و دامەزراو لە ناو دنیای هەمیشە گۆڕاوی فۆكۆدا . فۆکۆ هەمیشە لە میانەی ئفەرۆزكردنەوە بەرپەرچدانەوەی فینۆمینۆلۆژیاخوازی و ماركسیزم و فرۆیدیزم ستراكتورالیزم خودی ئەو ئەركیۆلۆژیایەی بونیادی نا ، ئەوە نەدەشاردەوە كە نیتشەییە ، هەرگیز نیتشەی ڕەتنەدەكردەوە .
سەرباری ئەمانە ، ئەم فەیلەسوفە ئەوەشی نەدەشاردەوە كە شتێك نییە بە ناوی نیتشەخوازیی و نیتشەگەراییەوە . لە ساڵانی شەستەكاندا نیتشە بۆ فۆكۆ میكانیزم و ئامرازی یارمەتیدەر بوو، هاوكاریكار بوو، پشتیوان بوو بۆ گۆاستەوەو لادان و ڕزگار بون لەو هەژمون و هیمەنە فینۆمینۆلۆژیاو ماركسییەی كە نەفەسی بۆ دەنگ و ڕەنگێكی تر نەهێشتبووەوە لە ناو كایەی ڕوناكبیری فەرەنسیدا . ئەوەشی ڕەتدەكردەوە كە بەكارهێنان و بیركردنەوە لەگەڵ نیتشەدا بچێتەوە سەر بەكارهێنانە ئیدۆلۆژییەكانی نیتشە لە لایەن ڕاستڕەو و نازییەكانەوە . نیتشە بۆ فۆكۆ ئامرازو میكانیزمێكی قوتاربون و دەرچون بوو ، لەو پارەدایمە هەژمونكارەی ئەو چركەساتە لە لایەن ماركسیزم و فۆنۆمۆنۆلۆژیاوە .
ئەو ڕاڤەیەی فۆكۆ بۆ نیتشەی دەكرد بە شێوەیەكی پتەو و پەیوەندی بە پاش نوێگەری و پۆست مۆدێرنیتێ بونی فۆكۆوە هەیە . چون نیتشە سەرچاوەیەكی سەرەكی و بنەڕەتی بوو بۆ پۆستمۆدێرنێتی و پۆست مۆدێرنەكانی وەك دولوزو لیوتارو دوردیدا ..
فۆكۆ سەبارەت بە نیتشە زیاترری هەیە ، نیتشە تەنیا ڕزگاركەرو فریادڕەسێك نەبوو بۆ دەرچون لە گوتاری باوی فەلسەفی ئەو كاتەی ماركسیزم و فینۆمینۆلۆژیا و نمونەو گوتارە فەلسەفەییكانی تری ئەو كاتە . فۆكۆ بە سەرنجدان و بە ئاماژە كردن بۆ ئەو كارە نایاب و پڕبەهایەی كە ، دولوز لەسەر ” نیتشە ئەنجامی دابوو , هەرگیز پێی وا نەبوو نیتشە بانگەوازكارانی هەبێت . بەڵكو نیتشە بۆ بیركردنەوە لە گەڵی : هەموو شەو شتانەی دەمویست لە ڕێگەی بەكارهێنانی نیتشەوە پێ هەڵسم . كۆمەڵێك دەسگوتاری جۆراو جۆرم لە بارەی نیتشەوە وتۆتەوە ، بەڵام زۆر بەكەمم لە سەر نیتشە نوسیوە . بەڵام ئەو تەنیا ئاماژەیەیەی كە ، پێویستی بەڕێزگرتن و بە ئەرزشگرتنێكی زۆر باڵا هەیە ئەوەیە كە ئێمە بەشی یەكەمی كتێبی ” مێژوی سێكسواڵیتێمان ” ناو ناوە ” ئیرادەی زانین” .
ئەو شوێنەی كە فۆكۆ تێدا قەرزارباری نیتشەیە ، دەگەڕێتەوە بۆ ئەو تێكستانەی كە نیتشە لە ساڵی 1888 دا بڵاوی كردبونەوە . لەو كاتەی كە پرسەكانی حەقیقەت و مێژوو ئیرادەی حەقیقەت پرسە سێنراڵ و گرنگەكانی بون . ئا لێرەوە ئشكالەكە ، پرۆبلیماتیكە كە ، پەیوەندی حەقیقەت بوو بە مێژوەوە . خوێندنەوەو سەرلەونێ خۆێندنەوەو ڕاڤەكردنی نیتشە لە فەرەنسا مێژوویەكی هەبوو، بەڵام فۆكۆ لە سەروی هەموو خوێندنەوەو مێژووی خوێندنەوە فرەنسییەكانەوە بۆ نیتشە ، كاری ئەدیب و كارە ئەدەبییەكانی زیاترو زیاتر لا گرنگ بوو بە تایبەت ژۆرژ باتای و مۆریس بلانشۆ و ڕیمۆن رۆِسال : من بە باشی دەزانم بۆچی نیتشەم خوێندەوە : نیتشەم خوێندەوە چونكە باتایم خوێندەوە ، وە ژۆرژ باتایم خوێندەوە چونكە مۆریس بلانشۆم خوێندبوەوە “. لای فۆكۆ ئەوانەی نیتشەیان خوێندبوەوە تەنیا بۆ دەرچون و ڕزگار بون نەبوو لە ماركسیزم ، بەڵكو بۆ ڕزگار بون بوو لە فینۆمینۆلۆژیاش . فۆكۆ لە شوێنێكدا كە ، قسەوباس و گفتوگۆیەكی لە گەڵ ژیل دولوزدا بۆ دروست بوو سەبارەت بە “ّ چێژ “، ئەوەی ڕەتكردبوەوە كە بابەت و سوژەی چێژ بێت بەڵك پەیوەندی بە حەقیقەت و وتنی حەقیقەت و وتراوی حەقیقەت و پەیوەندی حەقیقەتەوە هەیە ، بە ئاماژە كردن بە دوو كتێبی نیتشە زانستی شاد و بەرەبەیان ” شەفەق “. هەر لە پەیوەند بە پەیوەندی نیتشەو فۆكۆوە هۆكارو مۆتیڤێكی تر هەبوو، ئەویش پەیوەندی بە پرسی پۆست مۆدێرنیتێوە هەبوو، ئەویش هەڵوێست و وەستانی بوو لە سەر ئەقڵ و گشتگیری و سەراپاگیری . كاتێك فۆكۆ بەو شێوەیە دەبینین كە كۆمەڵێك گومانی زۆری لە سەراپاگیری و گشت بۆ دروست بوبوو ، ئەمەش ئەو پرسە بوو كە دواتر پرسی ئەقڵی بە شوێن خوێدا دەهێنا . فۆكۆ وای دەبینی ” مەرجی كوللیەت و تۆتالیتێ مەرجێكە لە هێگڵەوە سەرچاوەی گرتووە ، وە ئەو فەلسەفەی پشت ئەستوەرە بە كولییەت تەنیا فەلسەفاندنێكە لە ناو فەلسەفاندنەكاندا، وە فۆرمێكە لەو فۆرمە فەلسەفییانەی كە لە هێگڵەوە دەستی پێكردووە . ئەمەش ڕێكایەكی سەرەكی سەدەی نۆزدە بوو. ئێستا ئێمە دەتوانین بڵێین فەلسەو فەلسەفاندن پێویستی بەمە نییە . وە دەتوانین ئەوە بە هەند بگرین ، ئەوەمان لا ڕون و ئاشكرا بێت كە ، فەلسەفە پێش هێگڵ ئەم خواست و ئارەزوەی نەبوو . دیكارت سیاسەتی بەرهەم نەهێنا . پاشان بەو شێوەیەی فكری فەلسەفی هەموو شتێك كۆبكاتەوەیان بە سودو قازانی گشتێك و سەراپاگیرییەك كۆتایی پێ بێتئیدیایەكی نوێیە بە شێوەیەكی ڕێژەیی . لە سەدەی بیستدا فەلسەفە ئاراستەو سەروشت و ڕێڕەوێكی تری گرتە بەر .
ئەمڕۆ فەلسەفە گرنگی بە گشتێك و گشتگیرییەك نادات ، گرنگی بە دروستكردن و پێكهێنانی گوتارێك نادات سەبارەت بە كولییەت و گشت و سەراپاگیرییەك ، گوتارێك كە سەروبەندی لەگەڵ هەموو دونیادا هەبێت ، یان سەرقاڵی خزاندنی دونیا بێت لە ناو گشتێكدا . بەڵكو فەلسەفە مومارەسەو چالاكییە ، وە فۆرم و فۆرمیلە بونێكی تایبەتە لە چالاكی . فەلسەفە چالاكییەكەلە سەرجەم بوارو كایە زانستییەكاندا مومارەسە دەكرێت : لە زماندا ، لە لۆژیكدا ، وە خواستو كەڵكەڵەیەكی یونیڤێرسالی و یونیڤێرسالیزاسیۆن و بە گەردونیكردن بوو بە كاری نەكردەوە ئیتر لەمەولا خواست و ئارەزوویەك نییە . فۆكۆ لەو بڕوایەدابوو هۆسرل دواهەمین ئەو فەیلەسوفانە بوو كە ئەم خواستەی هەبوو. ئەوەی گومانی تێدا نییە ڕتكردنەوەو ئەفەرۆزكردنی كوللیەت و گەردونیبون پێكەوە دەگەڕێتەوە سەر نیتشە ، دەگەڕێتەوە بۆ نیتشە ، چونكە نیتشەوای دەبینی فەلسەفە لە زنجیریەك پرۆسەو زنجیرەی ئەو كارانەدا خۆی دەردەخات كە پەیوەندیان بە بوارە جۆربەجۆر و جیاوازەكانەوە هەیە : تراژیدا ، زمانناسی و زمانەوانی ، مێژو وەك چۆن نیتشە ئەوەی دۆزییەوە كە ” كاری فەلسەفە دیاریكردن و دەستنیشانكردنە : ئێمە ئێستاكە كێین ؟ ئەو ئێستایە چییە كە ئێمە تێیدا دەژین؟ . ئەم شیكارییەش جەخت لە سەر ڕەتكردنەوەو ئەفەرۆزكردنی گشتگیری و جیهانی دەكات لە لایەن فۆكۆوە ئەوەی كە هێگڵ دایڕشتبوو . هەر لێرەوە بە لیوتار دەگات . ئا لێرەوە هەوڵی ئەفەرۆزكدن و ڕەتكردنەوەی كوللیەت و گشتگیری و سەراپاگیری و جیهانێتی لە لایەن فۆكوە بەڵگەیەكی ترە بە پەیوەندی فۆكۆوە بە پۆست مۆدێرنێتەوە ، كاتێك پۆستەكان وای دەبینن هێگڵ دروستكەرو خولقێنەری گوتاری مۆدێرنێتێیە ، وە پێویستە ڕەخنەی لێبگیریت و هەڵبوەشێنرێتەوە و ئەفەرۆز بكرێت لە ناو كۆنتێكستی فەلسەفی پۆست مۆدێرنێتێدا . لەم گۆشە نیگایەوە هەڵوێستو وەستانەكانی فۆكۆ جیاواز نییە لە هەڵوێست و لە سەروە ڕاوەستانەكانی پۆستەكان . بە تایبەت كاتێك ئەوە دەبنین فۆكۆ لە حەفتاكاندت نەیارو دوژمنێكی سەرسەختی ماركسیزم بوو .
میشێل فۆكۆ گومانێكی گەورەو مەزنی لە مێژووی گشتی و سەراپاگیر دەكرد ، گومانێكی گەورە لە لە مێژووەی كە ملكەچی بەردەوامیبون و ملكەچی غایەت و ئامانجێكە ، ملكەچی مانێڤستكردن و مانێڤستبونی ئامانجێكی باڵاو ڕەهایە چە ” یەك ” بێت ، چ كۆمۆنیزم بێت ، چ ڕۆحی هێگڵ بێت ، چ ئازادییەكی ڕەها …
كاتێك فۆكۆ ئەم گومانە دەكات،ئەم مێووە سەراپاگیرو گشتگیرە دەگۆڕێت بۆ مێژوویەك كە لە سەر پارچەكان،لە سەر جیاوازیەەكان،لە سەر جیابونەوەكان بەندەو خۆی بونیاد ناوە. مێژویی پەراوێبووەكان ، شێتەكان ، نەخۆشەكان ، زیندانییەكان ، هۆمۆسێكسوێڵەكان .. مێژوی وردو وردە كردەكان . ئەمەش هەڵوێست و لەسەر وەستانێكی پۆست مۆدێرنانەیە . واتە ڕەتكردنەوەی مێژوویەك كە بە كاپیتاڵ و گەورە نوسرا بێت ، تێپەڕاندنی مێژوو بۆ كۆمەڵێك مێژوو، لە یەك مێژووییەوە بۆ فرە مێژویی . فۆكۆ ئیشكالێكی گەورەی لەگەڵ مێژوو نوسینەوەدا هەبوو، فۆكۆ جەختی لە سەر مێژوی ئێستاو نوسینەوەی مێژوی ئێستا دەكردەوە ، ئەمەش لە میانەی جەختكردنەوەو پێداگیری لە سەر ئێستا و ئێستاییبون وەك ڕەهەندێكی زەمەنی و مێژوویی . واتە ڕەتكردنەوەی مێژوویەكی یەك ئاراستەو تاك ڕەهەند ، وە پێداگیری لە سەر چەمكی زەمەن كە لە كۆمەڵێك چینی كەڵەكەبوو دروست بووە ، وە بە گۆڕێنی بۆ كۆنتێكستی ئێستا و ئەكتوێل . ئەمەش نەفیكردن و ڕەتكردنەوەو ئەفەرۆزكردنی مێژووە وەك بەردەوامی و یەك پارچەیی ، وە جەختكردنەوەو پێداگیرییە لە سەر دابڕان و جیابونەوە .
ئەگەر قسەباسمان سەبارەت بە پەیوەندی پۆستمۆدێرنیتیو مێژوو پیِشكەوتن و گەشبینی بێت ، ئەوا گومانی تێدا نییە پۆست مۆدرێنتێی و پۆستەكان باس لە پەرەسەندن و پێشكەوتن ناكەن ، وە دەستبەرداری ئەو سروشتە گەشبینی و خۆشباوەڕییە بوبون كە سروشتێكی زاڵی سەر ڕۆشنگەری و مۆدێرنێتە بوو ، ئەم پرسەش دەتوانین بە سەر فۆكۆدا ساغ بكەینەوە . تەنانەت كەسانێك هەن لێرەوە میشێل فۆكۆ بە شێوەیەك دەبینین كە نیهیلیزم و بێهودەییەك سەراپای ئۆنتۆلۆژیای مێژویی فۆكۆی گرتۆتەوە . گومانی تێدا نییە ڕەخنەی پۆستمۆدێرنەكان و ڕەخنەی فۆكۆش سەبارەت بە مێژوووێك دێتەوە ، وە هەروەها سەبارەت بە ڕەخەنیان لە هیومانیزم . فۆكۆ نەیارێكی سەرسەختی هیمانیزم بوو، وە هیچ دوو دڵ نەبوو لەوەی مەرگ و كۆتایی مرۆڤ ڕابگەیەنێت .
پۆرستمۆدێرنەكان كە پێداگیرو جەختكەرەوەن لە فرەیی و جیاوازی لە بەرامبەر كوللیەت و گشتگیری و سەراپاگیری و یەكێتی و یەكبون و شوناس و گەردونیگەرایی . ئەوە ڕون و ئاشكرایە كە فۆكۆ لە لایەنگران و پشتگیریكارانی بەهای جیاوازی و فرەیی بوو ، نەك تەینا پشتیگری بەڵكو یەكێكە لە دامەزرێنەرانی فەلسەفەی جیاوازی و فرەیی و هەمە ڕەنگی .
وە هەروەها پۆستمۆدێرنیتێ و پۆستمۆدێرنەكان تێۆریان ڕەتدەكردەوە ,” لە چاوپێكەوتنەكەی نێوان دولوزو فۆكۆدا سەبارەت بە ڕوناكبیران و دەسەڵات ئەمە بەڕونی دیارەو باسكراوە : بەم مانایە تێۆر گوزارشت لە هیچ ناكات ، هی شتێك ڕاڤە ناكات پەراوەیەكی تایبەت و دیاریكراو مومارەسە ناكات ، بەڵكو خۆی مومارەسەیە ، بەڵام مومارەسەیەكی لۆكاڵی و لایەنی وەك ئەوەی ئێوە دەڵێن نەك ” گشتگیری و سەراپاگیری . تیۆر سیستەمێكی لۆكاڵی ئەم ململانێیە دژ بە دەسوڵات ” ئەم ڕەتكردنەوەو ئەفەروزكردنەش فۆكۆ هاوڕاو كۆك بوو لە گەڵیاندا .
ژیل دولوز سەبارەت بە پەیوەندی نێوان نیتشەو میشێل فوكۆ
“دروست بەوشێوەیە كە ئێوە دەیڵێن،هێڵێكی پتەو جەهەری فۆكۆ بە نیتشەوە دەبەستێتەوە،ئەویش،ڕەخنەگرتنە لەو “حەقیقەتە وەرگیراوەی كە بەمشێوەیە:ئەو “ئیرادە”ی حەقیقەتە ساختەو فەرزكراو سەپێنراوە چییەكە، لە ڕێگەی گوتارێكی “ڕاست”ەوە خۆی دەنوێنێت؟وە ئەم گوتارەش تەنیا دەتوانێت بیشارێتەوە،جگە لە شاردنەوەی توانای هیچی تی نییە؟بە كۆمەلێك تێرم و پەیوەندی تر،حەقیقەت مێتۆدێك بە كەشفكردن وخولقاندن ناسەپێنێت و فەرزی ناكات ،بەڵكو كۆمەلێك شیوازو شیوازی كاركردن و ڕێو شوێن و پرۆسیسیوس دەسەپێنێت و فەرزیان دەكات،ئەمەش لە پێناو بۆ ویست و ویستن .. ئێمە هەمیشە ئەو حەقیقەتەمان هەیەو خاوەنی ئەو حەقیقەتانەین كە شایستەین،لە میانەی وەزیفەكانی شێواز و ڕیو شوێنی مەعریفەدا (بە تایبەت كۆمەلێك ڕیوشوێن و شێوازی زمانەوانی)،كۆمەلێك ڕیوشوێن و شێوازی كاردنی دەسەڵات،كۆمەلێك پرۆسیسیوسی بە خود كردن و یاخود بە تاك كردن،ئەوانەی ئێمە ڕێكیان دەخەین و ئامادەیان دەكەین.بە هەمانشێوەیەو بە هەمان ئەندازەبۆ ئەوەی ڕاستەوخۆ ئیرادەی حەقیقەت)دەربخەین و كەشفی بكەین،پێویستە وێنای گوتارە نا-ڕاستەكان بكەین،ئەو كۆمەڵە كوتارە نا-ڕاستانەی كە ئاوێزان وتێكەڵ دەبن لە میانەو لە گەل ڕێو شوێن و شێوازە تایبەتییەكانیدا،وەك ئەوەی ڕوسێل یان بریسێ :نا-حەقیقەتەكەی دەبێت بە حەقیقەتێكی بەربەری .
سێ بەریەككەوتن و بەیەكگەیشتنی گەورەی فۆكۆ هەیە لە گەڵ نیتشەدا .
*دەسەڵات لە ڕێگەی زەبروزەنگەوە خۆی بەرهەمناهێنێت،بەڵكو لە ڕێگەی پەیوەندی هێزێك بە هێزەكانی ترەوە .
یەكەم :چەمكی هێزە.دەسەڵات لای فۆكۆوەك توانین و توانست لای نیتشەلە ڕێگەو لە میانەی زەبرو زەنگەوە خۆی بەرهەمناهێنێت.واتە بە پەیوەندی و بەریەككەوتنی هێز لە گەڵ بونێك یاخود ئۆبژێیەك.بەڵكو پشتبەستوە بە پەیوەندی هێزێك لە گەڵ هێزەكانی تردا كە وەڵامدەرەوەو كاریگەر دەبێت بەو هێزانە یاخود كە ئەو هێزانە كاریگەرو بەركەوتنی دەبێت لە گەڵ ئەم هێزەدا ( پێداگیری و هاندان،خۆ دەرخستن و خۆ پیشاندانرمێك و لە خەو هەستان،تەزودان و خۆ راِوەشان،فیتنەو ئاژاوە نانەوەو سەرنج ڕاكیشان…هتد ئەمانە كاریگەری و وەڵامدەرەوەكانن ).
*هەموو فۆرمێك پێكهاتو پێكهاتەیەكی هێزەكانە .
دووەم:پەیوەندی هێزەكان لە گەڵ فۆرمدا:هەموو فۆرمێك پێكهاتو پێكهاتەیەكی هێزەكانە.ئەمەش ئەو شتەیە كە دەركەوتو بینراوە لە ناو پێناسە و وەسفە وێناكردن و نەخشەكێشانە گەوەرەكانی فۆكۆدا . بەڵام زیاد لە شتێك و تەواوی تێمی مەرگی مرۆڤە لای فۆكۆ،لە گەڵ پەیوەندی بە مرۆڤی باڵای نیتشەوە . ئەوەی كە هێزەكانی مرۆڤ بەس نین تەنیاو تەنیا بۆ خۆیان لە پێناو پێكهێنان و خولقاندنی فۆرمێكی هەژمونگەر كاتێك مرۆڤ ناتوانێت تێیاندا نیشتەجێ و ئارام بگرێت . پێویستە هێزەكانی مرۆڤ ( بونی تێگەیشتنێك ، ئیرادەیەك ، وێناكردنێك ..وە هەروەهاخۆیان لە گەڵ كۆمەڵێك هێزی تردا ڕێك بخەن ، خۆیان سازبدەن : بەمشێوەیە فۆرمێكی گەورە لەمیانەی رێكخستن و سازانی ئەم هێزانەدا دروست دەبێت .، بەڵام كۆی ئەمانە پشتبەستو پشت ئەستورن بە سروشتی ئەو هێزانەی تر،ئەو هێزانەی كە مرۆڤ لە گەڵیاندا هاوبەش و بەركەوتووە . ئەو فۆرمەی كە لەم جەرەیان و جوڵەو بزاوتەدا نەبێتبە ناچاری نابێت بە فۆرمێكی ئینسانی ، ڕەنگە ببێتە بە فۆرمێكی گیانەوەری تر . كە مرۆڤ تەنیاو تەنیادەبێتەگۆراوێك،بەرجەستەبویەك ، وێنەیەكی ڕەمزیبەرجەستەبویەكی خوداوەندی ، فۆرمێكی ئیلاهیانەو خوداوەندی بەمشێوەیە دەبێت بە تیشكدەرەوە و تیشكدانەوە . فۆرمی خودایەكی تاك و تەنیابەو شێوەیەی كە ئینسانتەنیا دەبێت بە گەمارۆدراو تایبەتكراو ( وەك لە سەدەی حەڤدەیەمدا تیكەیشتن و فەهمی ئینسانی وەك گەمارۆ دراو سنوربەندكراوی تێگەیشتنێكی نا كۆتاهاتوو،بێكۆتایی.واتە،یاخود بەو مانایەی كە فۆرمێك_ئینسان تەنیا لە ناو هەلومەرجی زۆر تایبەت و ساتی و زەمەنی و ناجێگیرو فشۆڵدا نەبێت دەرناكەوێت . هەرئەمەش ئەو شیكردنەوەیە كە فۆكۆ لە كتێبی وشەكان و شتكاندا وەك رێسكێك لە ” سەدەی نۆزەدەدا ” بنیویەتی . لە وەزیفەنواندنی لە گەڵ كۆمەلێك هێزی نوێ لە گەڵ ئەوانەی كە مرۆڤ خۆیی لە گەڵدا سازو ڕێك دەخات .
*خولقاندن و دۆزینەوەی شیمانەو ئیحتیمالی نویی ژیان
سێیەم: تایبەت و پەیوەندە بە پرۆسیسیوسی بە سوبژێكتیڤاسیۆنەوە : جارێكی تر و بەمشێوەیە، بە هیچ شێوەیەك دامەزراندن و بونیادنانی سوژە نییە.بەڵكو خۆلقاندنی كۆمەلێك مۆدی بونە،ئەوەی كە نیتشە ناوی ناوە (خولقاندنی شیمانەو ئیحتیمالی نویی ژیان),وە بنچینەی ئەمەی لای گریكەكان دۆزییەوە.نیتشە ئەم دوا ڕەهەندەی لە ئیرادەی تاوانین و هێزدا بینی ، ویست – هونەرمەند . فۆكۆ جێ پەنجەی بە سەر ئەم ڕەهەندەوە جێ هێشت لە ڕێگەی شیوازێكەوەكە، هێز كاریگەری و تایبەتكردن و وروژانی لە سەر خۆی هەیە ، وەك خۆگەمارۆدانیش.ئەو توانی مێژوی گریك و كرستیانەكانیش لە ناو ئاراستەكردنی ئەم ڕێگەدا وەرگرێت.چون هەر ئەمە جەوهەرییەكەیە:نیتشە دەلێت موفەكیرێك هەمیشە تیرێك هەڵدەداتەوەوەك ئەوەی لە بۆشاییدا بێت،وە موفەكیرێكی تر دەیگرێتەویەو بۆ تورهەڵدانەوەی بە ئاراستەیەكی تردا.ئەمەش پرسی فۆكۆیە،ئەوەی وەریدەگرێت فۆكۆ زۆر بە قولێ دەیگۆڕێت و تەحویلی دەكات ، ئەو ناوەستێت لە داهێنان و خولقاندن.ئێوە وتان ئەم زیاتر لە نیتشە كانزاییە.ڕەنگە ئەو ئامرازو ماتریالەكانی تیرهاویشتنەكەی گۆرێ بێتت.دەبێت بە شێوەیەكی مۆزیكیانە بەراوردیان بكەین.نیتشە بە ڤاگنەردا تێپەڕی بەڵام بۆ دەرچون لێی.فۆكۆ بە سەر ڤێبیرندا تێپەڕی .
* MICHEL FAUCOULT,DITS ET ECRIT, ,Ed. Galimmard, TOMBE 4, Paris ,1994.
* GILLES DELEUZE, LILE DESESRTE ET AUTRES TEXTES, LES INTELLECTUELS ET LEPOUVOIR (AVEC MICHEL FAUCOULT),TEXTES ET ENTRETIEN,ED.MINUIT,2002,P.288
*GILLES DELEUZE, PourParler.1972-1990.LES EDITIONS DE MINUIT,P.159-161.
Enrertien avec Claire Parnet,198
