جیهاد موحەمەد : شیکارییەک بۆ خۆپیشاندانەکانی خەڵکی ناڕازی کوردستان !

جیهاد محەمەد

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

ململانێ حیزبییەکانی کوردستان قۆناغی راگوزەر نین !
قۆناغی راگوزەر ، بەو قۆناغە دەوترێت کە ململانێ کۆمەڵایەتی‌و سیاسییەکان بگاتە ئاستی ژانگرتن . ژانێک ، کە هەڵگری فەلسەفەیەکی جیهانبینی جیاوازە . جیاواز لە رووی کۆمەڵایەتی‌و کولتووری کۆمەڵایەتی باو‌‌و فەراهەمکردنی کولتووری کرانەوە‌و قبوڵکردنی نوێخوازی‌و سەردەمیانەی سیستمی پەروەردەیەکی فەلسەفیانەی رزگاریبەخش ؛ جیاواز لە ڕووی سیاسیی‌و سیستمی حکومڕانی قۆرخکار‌و نا دیموکرات‌و پێکهێنانی حوکمڕانییەکی دیموکرات‌و چەسپاندنی کولتووری دیموکراتییانە ؛ جیاواز لە رووی کولتووری باوی روانین بۆ کێشەی جێندەر‌و هەڵگری فەلسەفەی یەکسانی‌و دروستکردنی کولتووری هاوڵاتیی لە بەردەم یاسا و دادگادا ؛ دادپەروەری لە دابەشکردندا ؛ سەروەری یاسا‌و نووسینەوەی دەستورێکی ئینسانیی‌‌و سێکۆلار .
ئێستای حوکمڕانی کوردستان هاوکێشەیەکە لە نێوان دوو جەمسەردا ، جەمسەرێک بە ناوی ئازادی‌و رزگاری‌و دادپەروەری بۆ ئەمەش دروشمی سەرەکیان بە مەدەنیکردن‌و بە دیموکراتیکردنی کولتووری سیاسی‌و کۆمەڵایەتیە . جەمسەری دووەمیش بە ناوی پاراستنی ئەزموونی حوکمڕانی خۆماڵی کوردستان‌‌و ترسە دەرەکیەکان‌و ” پێویستی سەقامگیرییەوە ” ئیدارەی سەپاندنی خۆی درێژە پێ دەدات . لە راستیدا هەردوو جەمسەری هاوکێشەکە لە ئەفسانە زیاتر شتێکی تر نییە . نە سەقامیگری‌ کۆمەڵگا‌و پێکەوە ژیان‌و مافی مرۆڤ‌و ئازادی‌و حوکمی دیموکراسی لە ماوەی ئەم بیست‌و چوار ساڵەدا هاتۆتە ئاراوە ، نە جوڵاندنی هەستی خەڵکی‌و کاری پۆپۆلیستانەی هەندێک لایەنی سیاسیش دەبێتە گۆڕانکاری‌و سڕینەوەی داگیرکاری‌و قۆرخکاری هەموو جومگەکانی ژیانی خەڵکی . بۆیە ئەم قۆناغە ، قۆناغێکی چەبەستووە نەک قۆناغی راگوزەر .
کاتێک کۆمەڵگا لە ململانێ سیاسیی‌و کۆمەڵایەتییەکانیدا دژایەتیەکەی دەگاتە ئاستی ئەو ژانگرتنەی کە کۆرپەلەی قۆناغی نوێی لێ لە دایک دەبێت ، کۆمەڵناسەکان لەمە تێدەگەن‌و درێژایی ماوەی ئەم ململانێیە ناو دەبەن بە قۆناغی راگوزەر . واتە قۆناغی گواستنەوە لە سەردمێکەوە کە تیاییدا جیهانبینی چ لای خەڵک بە گشتی و چ لای حیزب‌و دەسەڵاتی سیاسی چیتر قبوڵ ناکرێت ، چونکە ژیانی پەکخستووە ، چەوساندنەوە‌و ستەمکاری گەیشتوەتە ئاستێک کە چینێکی شۆرشگێری ئەوتۆی دروست کردووە بە توندی پێ دادەگرێت لە سەر رزگاربوون لە دەست ئەو بارە قورسەی کە لە سەر شانێتی‌و چیتر توانای هەڵگرتنی نییە . قۆناغی راگوزەر ، درێژەپێدانی هەمان قۆناغ نییە ، بەڵکو گۆڕینێتی .
ماوەی بیست‌و چوار ساڵە بەم حوکمڕانییە چەقبەستوەی کوردستان بە هەڵە دەوترێت قۆناغی راگوزەر ، هەموو هیواکانیش لەسەر راگواستنی ئەم ( قۆناغە کاتییە ) هەڵچنراوە‌و خەڵکی لە چاوەڕوانی گۆدۆدایە . لە قۆناغی راگوزەردا ، خەڵکی هۆشیارن بۆ مافەکانی خۆیان ، رەخنەگر‌ی جددین‌و بیردەکەنەوە نەک بیریان پێبکرێتەوە . ئەو حیزب‌و لایەنە سیاسییەی سەرکردایەتی ئەم ململانێیە دەکات بۆ گۆڕانکاری خۆی بەشێک نابێت لە حوکمڕانی ؛ زەوینە خۆشدەکات بۆ بیرکردنەوەی خەڵکە ستەمدیدەکەو بەردەوام لە دیالۆگدایە لەگەڵیدا ، نەک لە جیاتی ئەوان بیرکاتەوە‌و بە گوێرەی بەرژەوەندی حیزبایەتی خۆی ململانێکان ئاراستە بکات .
قۆناغی راگوزەر مەرج نیە تەنها هەڵگەری توند‌و تیژی بێت‌و زەبر‌وزەنگ بکات بە داردەستی خۆی بۆ لێدان لە حوکمڕانیە ستەمکار‌و چەوسێنەرکە . هەندێک جار ئەم قۆناغە هەڵگری ململانێیەکی نەرم‌و شۆڕشێکی کۆمەڵایەتی‌و رۆشنبیریی زیاتر نییە . بەڵام بە هۆکاری ئەوەی سیستمی حکومڕانییەکان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کە کوردستانی خۆشمان دەگرێتەوە ، حکومڕانییەکی یەجگار بە زەبەروزنگ‌و دڕندەیە بۆیە هەمیشە راپەڕینەکانی خەڵک بەرامبەریان زەبروزەنگ‌و خوێنڕشتن لە خۆ دەگرێت .
بە گشتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا خۆپیشاندان‌و ڕاپەرینەکانی گەلان ئەگەر ئەم ژانگرتنەش بێت ، ناگاتە ئەنجام‌و کۆرپەلەکەی لە بار دەچێت .
راپەڕینەکانی خەڵکی وڵاتانی عەرەبی کە ( محمد بو عزیزی ) بە ئاگر بەردانە خۆی لە ١٧ی دیسەمبەری ٢٠١٠دا دەستی پێکر‌د‌و ناونرا شۆڕش‌و بەهاری عەرەبی ، هەرچەندە بە روخانی رژێمەکانی ئەم وڵاتانە کۆتایی هات ، بەڵام نەبوون بە گۆڕانکاری لە ژیانی خەڵکیدا ، بەڵکو ژیانی خەڵکی ئەو وڵاتانە ، چەوساندنە‌وەو ستەمکاری‌و خوێنڕشتنی زیاتری بە خۆیەوە بینی . هۆکاری نەگەیشتنە ئەنجامی ئەم شۆرش‌و راپەڕینانەش بە پلەی یەکەم ئەوە بوو کە خەڵکی هەڵگری خۆرێکخستنێکی شۆرشگێرانە نەبوون ؛ هەڵگری فەلسەفەی جیهانبینیەکی نوێ‌و سەردەمیانە نەبوون ، تەنها هەڵگری کۆمەڵێک دروشمی وەک دیموکراسی‌و ئازادی‌و سڕینەوەی گەندەڵی‌و داواکردنی دادپەروەری بوون . ئەم دروشمانەش بە ئاسانی حیزبێک یان حیزبگەلێک توانیان بیکەن بە پەیامی خۆیان‌و گرتنەدەستی جڵەوی راپەڕینەکان‌و لە دواجاریشدا چونکە خاوەنی فەلسەفەیەکەی جیهانبینی نوێ‌و سەردەمیانە نەبوون هەمان تاس‌و حەمامی ستەمکارییان بەرهەمهێنایەوە . شۆڕشی گەلی ئیرانیش لە ساڵی ١٩٧٩دا ، بە هەمان دەردر چوو .
حیزبە حوکمڕانەکانی ئێستای کوردستان ، هەموویان وەک یەک وان و جیاوازیان نییە لە جیهانبینیاندا ، هەندێک لەو جیاوازییانەی هەیانە تەنها دروشمە. بەڵگەش لەسەر ئەم لێکدانەوەیە ، ئەوەیە کە هیچ حیزبێک لەم حیزبانە خاوەنی پرۆژەیەکی رەخنەگرانەی جددی ئەوتۆ نیە کە تا سەر بیکات بە بەرنامەی کاری سیاسیی خۆی‌و بە بێ پشێوی نانەوە‌و موزایەدە هەوڵی جێبەجێکردنی بدات ، یان بیکات بە ئەجندای خەباتی پەرلەمانیی لە فراکسوێنەکەی خۆیدا . هەموو رەخنەی حیزبەکان لە یەکتری‌و لەسەر رەوشی خراپی باری ئابووری‌و کۆمەڵایەتی خەڵکی کوردستان ، لە دواجاردا بە رێکەوتنێکی سیاسییانەی نێوان خۆیان کۆتایی هاتووە . رەنگە باشترین نموونە‌ش بۆ ئەم لێکدانەوەیە ئۆپۆزسوێن بوونی بزووتنەوەی گۆڕان و هەردوو حیزبە ئیسلامیەکە بێت لە ماوەی چوار ساڵدا ، کە دواجار بە رێکەوتنێکی سیاسیی‌و دروستبوونی حکومەتی بنکە فراوان کۆتایی هات . بۆیە ئەم ململانێ حیزبییانە نە قۆناغی راگوزەرن ، نە هیچ لایەکیشیان دەتوانن پێشەڕەوی شۆڕش‌و ڕاپەڕینێک بکەن جیاواز لە جیهانبینییە نەریتیی و باوەکە .
ئەگەر بە دووری یەک مەسافە لە هەر پێنج حیزبە حوکمڕانەکەی ئێستای کوردستان بوەستین‌و ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بێ لایەنانە وردبینەوە‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و هەڵسەنگاندنمان هەبێت بۆیان ، بە ئاسانی بۆمان دەردەکەوێت ململانێ سیاسییەکانی نێوان ئەم حیزبانە گۆڕانکاری لێناکەوێتەوە ، بەڵکو دەچێتە خانەی موزایەدەی سیاسییەوە. ئەوەی تێبینی دەکرێت لە بنەمادا مەبەست لە گۆڕانکاری سیستمی حکومڕانیەکە نیە لای حیزبە سیاسییەکان ، هێندەی یەکلاییکردنەوەی ململانێ حیزبییەکانی خۆیانە لەگەڵ یەکتریدا . ئەوە خەڵکە ، کە ئاسنی سارد دەکوتن‌‌‌‌‌‌‌و بێ ئاگایانە ! ئەم ململانێ سیاسییانە بە ململانێی نێوان خۆیان‌‌‌و دەسەڵاتی سیاسیی دادەنێن . هەر ئەم هۆکارەشە کە زۆربەی خەڵکی کوردستانی دابەشکردووە بەسەر ئەم حیزبانەدا ، بەو نیازەی کە بەخەتەوەری ژیانییان‌و خۆشگوزەرانییان‌و چارەسەری قەیرانەکانیان لەو لایەندارییەدا دەبیننەوە . حیزبە حوکمڕانەکان هەموویان ناڕەزایەتیەکانی خەڵکی کوردستان دەقۆزنەوەو دەیکەن بە میکانیزمێک بۆ ململانێ سیاسییەکانیان لەگەڵ یەکتریدا .
هەر چۆن جەماوەرێک لە خەڵکی کوردستان ، بە دنەدان و سۆزی ” کوردایەتی ” راستەقینەو سۆزی دروستکردنی دەوڵەتی کوردی دژایەتی خۆپیشاندانەکان دەکەن ، یان بێدەنگن ، بە هەمان شێوەش ئەو خۆپیشاندان‌و بەردەفرکێیەی کە خەڵکی کوردستان دژ بە ستەمکاریی دەسەڵاتی سیاسیی لە کوردستاندا دەیکات ، دنەدان‌و جوڵاندنی هەست‌و سۆزێکی حیزبایەتی لە پشتەوەیە . بۆیە دەبینین خەڵکی کوردستان هەتا ئێستاش راپەڕین‌و خۆپیشاندان لە یەک جیاناکەنەوە . راستە خۆپیشاندان لە هەموو جیهاندا زۆر جار توند‌وتیژی بە خۆیەوە دەبینێت ، بەڵام هیچ کات خۆپیشنادانەکان بە مەبەستی راماڵینی دەسەڵاتی سیاسیی نایەت ، هێندەی بە فشار دروستکردن دێت لە سەر دەسەڵات بۆ جێبەجێکردنی هەندێک داواکاری .
راپەڕین کاتێک دەکرێت ، خەڵکی ناڕازی بۆ راماڵینی دەسەڵاتێکی ستەمکار دەیکات ، وەک راپەڕەینەکانی وڵاتانی عەرەبی‌و شۆڕشی ١٩٧٩ی گەلی ئێرانی کە لە دواجاریشدا نەگەیشتنە ئەنجام .
خۆپیشاندانەکانی خەڵکی کوردستان ، خوازیاری هەندێک ریفۆرمە ، خوازیاری هەندێک داواکاری دەستبەجێیە ، وەک پێدانی موچە‌‌و کارەبا ؛ خۆپیشاندانی خوێندکاران‌و قوتابیان بۆ ریفۆرم‌و هەندێک داواکاری کە زۆر ئاسایین . لە جێبەجێکردنی ئەم داوکاریانەدا هیچ جۆرە گۆرانکارییەک دروست نابێت لە جیهانبینی دەسەڵاتی سیاسییدا ، بەڵام هەندێک لایەن وا لە خەڵک‌و جەماوەری ناڕازی تێدەگەیەنن ، کە ئەم خۆپیشاندان‌و بەردە فرکێیە دەبێتە گۆرانکاری سیستمی سیاسی . تەنانەت ئەو گۆڕانکاریەی کە هەر چوار حیزبی جارانی ئۆپۆزسوێن‌و ئێستای هاوبەش لە حوکمڕانی كوردستنادا پێی لە سەر دادەگرن ئەگەر جێبەجێش بکرێت هیچ گۆرانکارییەکی ئەوتۆ لە عەقڵیەت‌و جیهانبینی دەسەڵاتی سیاسیی‌و حکومڕانیدا دروست ناکات .
لە ماوەی بیست‌و چوار ساڵی حکومڕانی حیزبە کوردیەکاندا هیچ جۆرە راپەڕین‌و شۆرشێک نەکراوە بۆ گۆڕینی عەقڵیەت‌و جیهانبینیە باوەکەی . ئەوەی روویداوە بە خۆپیشاندانەکانی ١٧ شوبات‌و ئەم خۆپیشاندان‌و بەردە فرکێییە ١٠ی مانگی ئۆکتۆبەر دەستیپێکرد ، هەموو ناڕەزایەتی‌و خۆپیشاندانەکانی ناو بە ناوی خەڵکی زەحمەتکێش‌و ستەمدیدەی کوردستان هەموویان لە پێناوی هەندێک ریفۆرم‌و داواکاری دەستبەجێ بوون ، هیچیان نە خۆ رێکخستنێکی شۆڕشگێرانە ، نە فەلسەفەی جیهانبینیەکی جیاواز بنەمای نەبووە . بۆیە ئەوانەی کە وای لێکدەدەنەوە کە خەڵکی خۆپیشاندەر خوازیاری ئەو جۆرە لە گۆرانکارین‌و دەیانەوێت بە تەواوەتی سیستمی دەسەڵاتی سیاسی لە کوردستاندا هەڵتەکێنن ، یان نەزانن‌‌و تێناگەن ، یان دوای سۆزی حیزبایەتی کەوتوون‌و بە دنەدانی ململانێ حیزبایەتییەکان لە خشتە دەبرین . بەڵام ئەم لێکدانەوەیە بە هیچ جۆرێک خۆپیشاندان‌و داواکارییەکانی خەڵکی کوردستان کاڵناکاتەوە‌و ناسڕێتەوە ، بەڵکو خوازیاری ئەوەیە کە بەم لێکدانەوەیە هەڵە تێگەیشتنەکان راستبکاتەوە .