ئەبوبەکر جاف : پۆلیسەكانی خەیاڵ .
1
ئیدۆلۆژیاو گوتار بە ڕوویەكی گەورەو ئاستێكی گەورەیدا چییە جگە لە ماڵیكردن و دەستەمۆكردن و ڕێكخستن و ئاراستەكردنی خەیاڵ و خەیالكردن . واتە گوتارێك لە ناو دەزگا ئیدۆلۆژیی و فشارهێنەرو دەزگاكانی ملكەچكردنیدا كاری ڕێكخستن و چوارچێوەدانان و ئاراستەكردنی خەیاڵ و خەیاڵكردنە . بەو مانایەی كاری لە نا-هارمۆنی خستن و لە سوریالیخستنی خەیاڵ و خەیالكردنە . خەیاڵ نابێت دەسبەرداری ببین و بە ئارەزویەكی نا – واقعی بێت و بڕوات . نابێت زیاد لە پێویست بڕوات ، نابێت لە پەیمانی دەستەجەمعی دەربچێت ، نابێت خەیاڵكردن هەندێك تابو و سنورو تخوب هەیە تێیپەڕێنێت . دەبێت خەیاڵ و فۆرموكانی تەجەللابوون و مانێڤستبوونی لە ناو نەزم و چوارچێوەیەكیی گوتاریی نەخشە بۆ كێشراو ئاراستەكراو بێت .
2
لەو جێگایە ستەمكاریی و تۆتالیتاریەت دێتە ناو خەیاڵەوە كە ، وەزیفەیەكی دەستەجەمعی و وەزیفەی ئیدۆلۆژی و وەزیفەی گوتاریی پێ دەبەخشرێت . لەو شوێنەی خەیاڵ و خەیاڵكردن بە زۆری زۆردار دەخزێنرێتە ناو ئەكتی دەستەجەمعی و ئەكتی ڕێكخراوەیی و ئەكتی كار بۆ دەستنیشانكردنەوە . خەیاڵی گەورە نوسەرو موفەكیرەكانی پێش شۆڕشی بەلشەفیك و پێش ڕوخانی قەیسەرو ئەرستۆكراتییەتی ڕوسی توانی بلیمەت و موعجیزەیەكی وەك ( دایستۆیفسكی ) بخولقێنێت . بەڵام ئەو كاتەی كە ناچار دەكرێن خەیاڵ و خەیاڵكردنی ئینسانی ڕوسی بخرێتە خزمەت ئەكتی شۆڕشگێڕیی و ئیدۆلۆژیای ماركسی و سۆسیالیستی و خەباتی چینایەتی ، لەو كاتەوە ڕوسیاو تەواویدونیای ژێر تۆتالیتاریزمی سۆڤیەتی هیچ بەرهەمێكی نابێت كە نەك هاوشانی دەستۆیفسكی بێت ، بەڵكو لە پەراوێزی ئەویشدا ناوێك نییە . لێرەوە مەكسیم گۆڕكێ دێت و خەیاڵی ئەدەبی و نا شۆڕشگێڕی و نا ئیدۆلۆژی ئینسانی ڕوسیی و سۆڤیەتی مەحكوم دەكات بە ئەدەب و هونەری پرۆلیتاریاو لە گەڵ مەرگی ئەكت و ڕەوایەتی و سەرمایەی شۆڕش و شۆڕشگێڕیدا ئەویش دەمرێت . بە هەمان ئەندازەو بە هەمانشێوە لە سایەو سێبەری هەر شۆڕشێكی ناسیۆنالیستی و چەپ و كرێكاریی پێش گرتن و ڕاونان و زیندانیكردن و دورخستنەوەیان ، قەدەغەكردن و یاساغكردن و ڕاونان و گرتنی خەیاڵ و خەیاڵكردنە . واتە لە بری ئەوەی ئینسانێك ئازاد بكەیت بە گوێگرتن لە حەسەن زیرەك و ماملێ و عەلی مەردان …. دەبێت ئەتمۆسفێرو تەقسی سرودی ئەنتەرناسیۆناڵ زاڵ بێت بەسەریداو تەواوی خەیاڵ و خەیاڵكردنی مەحكوم بكەیت بەوەی نەكەیت خەیاڵێكی بۆرژوایی و ئەرستۆكراتییانە بەرانبەر هەر شتێك ، بكەیتە ئەكتێكی نا- ماتریالی .
3
ئیشكالێكی گەورە لە ئێستاداو لە ناو دونیای كاپیتالیزم و بازاڕدا ناكرێت قسەو باس لە خەیاڵ بكرێت ، چ جای ڕەهاكردن و بەردان و ئاوەڵاكردنی دونیا بۆ خەیاڵ و خەیاڵكردن . ئەم جۆرە لە ستەمكاری و بەربەریزمی كاپیتالیست و بازاڕە خۆی ماكینەی خولقاندن و پێكهێنان و دروستكردنی خەیاڵە . كاپیتالیزم بۆ من لەوێدا زۆر و زیاد لە پێویست مایەی مەترسی و دۆزەخ خولقاندنە كە ، كەمالیاتمان لێدەكات بە ناچاری و پێویستی و زەرویات . واتە خولقاندنی دۆخ و كەشێكی ڕۆحی و سۆسیۆلۆژی وەها كە ، پێش خستنەبەردەست و بە بازاڕخستنی تەكنیك و داهێنراوێك ، دۆخێكی خەیاڵی وەها دەڕەخسێنێت كە ئێمە وەك ناچاری و پێویستی خەیاڵ بە داهێنان و ئامرازێكەوە بكەین . با نمونەیەك وەرگرین : ساڵانی حەفتاو هەشتاكان لە ماڵەكانی ئێمەدا تێلێفزیۆنگەلێك بوونی هەبوو ئێمە بۆ گۆڕینی كەناڵێك دەبایە هەستاباین و بە دەست كەناڵەكانمان گۆڕیبا ، ئێستا لە شوێنی خۆمان و بە بێ هەستان لە ڕێگەی كۆنترۆڵەكانمانەوە چ كەناڵێكمان بوێت ، دەیخەینە سەری . ئەوەی لەم نمونە سادەیەدا دەستمان دەكەوێت ، خولقاندن یان دەستدان و بە كردەكردن و خستنە ناو كردەیەكی بوونێكەوەیە كە ، پێشوتر وەك خەیاڵێك بۆ ئێمە خولقێنراوە كە ، خۆزگەمان دەخواست ئامێرێك هەبوایەو ئێمە لە جێگەی خۆمانەوە بە بێ جوڵەیەكی فیزیكی كەناڵەكانمان گۆڕیبا . لێرەوە دەمانەوێت بڵێین : لە ئێستاو لەناو ئەتمۆسفێری زاڵی كاپیتالیست و كاپیتالیزمی نوێدا قسەو باس لە خەون و خەیاڵكردنێكی ڕەسەن و بەرهەمهێنەرو ئینسانی ، پوچ و بێ ماناو هیچە چونكە پێش وەخت تەواوی خەیاڵەكانمان بۆ خولقێنراوەو ئێمەش ماكینەی مەسرەفكردنی ئەو خەیاڵ و خەیاڵكردنە خولقێنراوانەین . خەیاڵ و خەیاڵكردن و وێنە خەیاڵییەكانی ئینسانی ئێستا ، بەرهەمهێنانەوەی سیمیلاكرو نوسخەی دوبارەوە نەبووی ئەو بازاڕی كاپیتالیست و ماكینەكانێتی . هەموو شتێك لە ناو دونیای مەسرەفگەرایی وێنە سیمیلاكرو وێنە میدیاییەكاندا ، دەچێتەوە سەربازاڕو بازڕگەرایی و ماركیتینگ . تەنانەت وینە عرفانی و تەسەوفی و گنۆسییەكانی ئینسانیش سەر بە بازاڕو دونیای سیمیلاكرە .
4
ئێمە وتمان و دەڵێین تەواوی وێناكراوەكانی خەیاڵ و خەیاڵكردن مەحكومە لە ناو ئەو پەیوەندییەی كە ، ئێمە لە كۆنتێكست و سیاقێكی دیاریكراودا بە شتەكانەوە هەمانە . با خوداوەند و وێنەو خەیاڵی خۆمان وەرگرین بەرنبەر وێناكردن و خەیاڵكردن بەرانبەر خودا . شەریعەت و فقە و تەفسیرەكان لە وێدا گوتاریی و ئیدۆلۆژین كە پێشوەخت سەروكاریان داتاشینی وێنەیەكە بۆ خوداوەند ئەگەر چی لە ناو هەوڵ و كردەیەی ( وێنا نەكردن و خەیاڵنەكردنی خودا ) ش دا بێت . شەریعەت چییە جگە لە خودایەكی خەیاڵكراوی دەستەجەمعی ناو ئەكتی دەستەجەمعی و مێگەلی خودا . با بچینە ناو عەقیدەوە كە بە ئیمتیاز سەروكاریی لەگەڵ تاك و تەنیایی و تاقانەیی و بێ نموونەی خودادا هەیە ، واتە ( تەوحید و یەكتاپەرستی ) ) خودایەكی تاك و تەنیا .
ئێمە لێرەدا سەروكارێكمان لە گەڵ خوداو خوداوەندێكدا هەیە هەمیشە بۆ ئێمەو لە ڕێگەی ئێمەوەیە كە لەدەرەوە دەدرێتەوە بە ناوەوە ، واتە خوداوەندی ناو شەریعەت هەمیشە بوونێكی كۆنكرێتی و مەلموس و ڕەقیبێكی توندو زبرەو دەمان خاتەوە ناو ئەكتی مێگەلیی و ئەكتی كۆمەڵایەتی و پەیوەندییەكان، ئەمەش خودا نییە لە خۆیدا ، بەڵكو خودایەكە لە پەیوەندی و لە ناو تۆڕی پەیوەندییەكانماندا . خودا تا ئەو ئاستەی وێناكراو و خەیاڵكراوێكی ناو ( ئەكتێكی فەردی نا ماتریالییە ) زۆرترو زیاتر لە خوداو خودابوونەوە نزیكە تا ئەو كاتەی دێتە ناو پەیوەندییەكان و مامەڵەوە، دێتە باو زانستە تیۆلۆژییەكان . تەنانەت فەلسەفەو تیۆلۆژیایەك كە سەروكارێكی تێیست و ئیمانداری لە گەڵ خودا هەیە لە ناو ئەرگیومێنتە ئەقڵیی و دەق و تێكستەكاندا، لەوێشدا خەیاڵ و خەیاڵكردن بە خوداوەندو خودایەكی خەیاڵكراو، لە ناو لۆگۆس و زماندایە، واتە خودایەكی تەعریفكراو و پێناسەكراوە . خوداو ئیمان لە دونیای مەسرەفگەرایی و كاپیتالیستیی و بازاڕدا ، سروشتێكی بازاڕییانەی هەیە ، خودای ناو فەزای مەجازی تەكنیك و ئیمانی ناو فەیسبوك و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان ، خوداو ئیمانێكی مەسرەفكردن و ماركیتینگ و بازاڕگەرمكردنە . ئەو خوداو ئیمانەی لە ڕێگەی واعیزو وتاربێژو ێامۆژگاریكارێكی تیڤییەكانەوە دێتە ماڵەكانمانەوە ، خودایەكە سەر بە دونیای خەیاڵكراو و مونتاژكراوی ناو ستۆدیۆو ناو بازاڕی میدیای وێنە سیمیلاكرییەكان . ئێستا ئیمان و خوداوەند لە ناو مەسرەفكردن و بازاڕخۆشكردن و نمایشكردندان . وێنە عرفانی و تەسەوفیی و ئیزۆتیریكییەی مەولاناو حەحوی لە ناو تەكنیكدا ، وێنەی خولقێنراو مەسرەفكراوی ناو دونیای تەكنیك و میدیاو ماركیتینگەو چ سەروكارێكی لە گەڵ خودای ناو خەیاڵ و خەیاڵكردن و وێناكردنە فەردییە پەتییەكانی ئێمەدا نییە .
5
خەیاڵ و وێنە پێش مۆدێرنیتێ و پێش دەركەوتنی ئەكتی دەستەجەمعی و ئەكتی خەیاڵی ناو حیكایەتە گەورەكانی دونێای مۆدێرنەو دونیای تەكنیك و دونیای وێنەدروستكردن بۆ مەسرەفكردن ، خەیاڵكردنێك بوو زیاد لە سروشت و لە خەیاڵێكی ئۆتۆنۆمەوە نزیك بوو . تەماشای ئەو كەموو دەق و تێكستە زەمەنبڕەی گریك و سەدەكانی ناوەراستی دونیا بە دونیای ئیسلامیشەوە چ ڕەهابوون و چ بەرەڵاكردنێكی خەیاڵ و خەیاڵكردن بوونیان هەبووە . واتە خەیاڵكردن لە زەمەنی پێش پەیدابوونی كۆمەڵگەیەكی دیسپلینی و كۆمەڵگەی كۆنترۆڵی …. خەیاڵكردن بەرهەمگەلێكی موعجیزەیی لێدەكەوتەوە ، چونكە سەر بە ڕەگەزو سولالەی میگەل و شۆڕش و ئیدۆلۆژیاو شەریعەت نەبوو .
ئەگەر گەڕانەوەو دوبارە بوونەوە مەحاڵ بێت ، ئەگەر ئەوەی ئێستا هەیە خەیاڵی حازربەدەست و ئامادەكراو و سیمیلاكرو ساختە بێت ، هەر خەیاڵێك بكەین دەچێتەوە سەر وێنەو وێناكردنێك كە ، پێی بزانین یان نا ، سەر بە دونیای مەسرەفگەرایی و بەكاربردنە ، ئایا خەیاڵ و خەیاڵكردنێك كە سەر بەو ڕەگەزانە نەبێت و تەواو ئۆتۆنۆم و خۆمانە بێت بوونی هەیە و چۆن ؟
کلیک بکەرە سەر سمبولەکانی خوارەوە ، ئەم بابەتە بنێرە بۆ هاوڕێکانت
