ئەبوبەکر جاف : سۆسیۆلۆژیای جەماعەتی سەرەوە .
جەماعەتی سەرەوە كێن ، لە كوێوە هاتوون و بۆچی لەسەرەوەن ؟
بە هاوكاری پییەربوردیۆ و میشێل فوكۆ .
1
دوالیزمەكان بە تەنیا ئاستێكی ئیپستیمییان نییە ، دوالیزمەكان میكانیزم و ئامرازی هەڵسەنگاندن و حوكمدان و نرخپێدان و بەرزكردنەوەو نزمكردنەوەن . دوالیزمەكان لەو كۆنتێكستەی ، تەعریفێكیان هەڵگرتووە ، بارگاوین بە حوكم و بوونی ئۆنتۆلۆژی و مۆراڵی و سۆسیۆلۆژی ، ئەمەش لە پێناو هەیمەنەكردن و زاڵبوون و سەپاندن و سەركوتكردن و هێشتنەوەی پەیوەندییەك كە دەسەڵات بەرهەمی هێناوەو دەسەڵات بەرهەم دێنێتەوە . دەسەڵات لە هەموو شوێنێكە . دەسەڵات لە خوارەوەیە ، دەسەڵات لە ناو پەیوەندییەكان و ناونان و ناولێنان و ڕێكخستنەكاندایە ، ڕێكخستنەكان بەرهەمی فوتارو كردەو ئەكتی نواندنی گوتاریین لە پێناو هەیمەنەكردن و سەپاندن و ملكەچكردندا . كەس بۆ جەوهەرێكی پەتیی و بێگەردو بێلایەن و ڕەسەن نەگەڕێت ، بۆ ئەو هێزە بگەڕێت كە بە ناوی جەوهەرو بوونێكی سابت و جێگیرو نەگۆڕەوە قسە دەكات ، بەرگری لێدەكات . دوالیزمەكان لە ناو پەیوەندی بەرهەمهێنانی ” مانایەكدان ” كە ویست و ئیرادەی سەپاندن بوونی هەیە . باوك / دایك ، ئیمام / مەئموم ، سەركردە / بنكردە ، پیاو/ ژن ، منال/ گەورە ، سەرەوە/ خوارەوە ، گەورە/ بچووك ،…. تەواوی ئەو دوالیزمانەی كە، لە ناو گەمەی هێزو پەیوەندی هێزەكاندایە بە مەبەست و ستراتیژی هەیمەنەكردن و جڵەوكردن . ئەگەر ئەم دوالیزمانەش وەك كانت دەڵێت بە ئەپێریۆری و لە خۆیاندا بوونێكیان هەبێت ، ئەوا پژەی سفری ماناو بوونن . ئەوەی بنەماو بنچینەیە بەكارهێنان و بەكارخستن و چۆنێتی ئاراستەكردن و هێشتنەوەو بەرگری لێكردن یان گۆڕینیانە ، كە مانایەك دەدات ، مانایان پێدەدات . كەواتە هەموو بوون و پەیوەندییەكی دوالیزمانە لە ناو ستراتتژی هەیمەنەكردن و دەست بەسەراگرتندایە . كاتێك كەسێك دەڵێت سەرەوەو خوارەوو ، وەك نیتچە دەڵێت نەپرسن سەرەوەو خوارەوە چییە ، بەڵكو بپرسن ئەوە كێیە باسی سەرەوەو خوارەوە دەكات .
2
سەرەوە لە خۆیەوە دروست نەبووە ، سەرەوە لە خواوە دانەبەزیووە ، جەماعەتی سەرەوە لە ناو پەیوەندی خوارەوە / سەرەوەیەكدا بوونیان كێیە . جەماعەتی سەرەوە خوا پێداو بەخشراوێكی ئیلاهی نین ، ئیمتیازێكی ئیلاهیانەیان نییە ، بەڵكو بەخشین و تەنازول و دانپێدانانی جەماعەتی خوارەوەیە وەك جەماعەتی سەرەوە ناسیونی . ئێمە پێویستە لە خوارەوە شتەكان ببینین ، دەسەڵات و ستەمكاریی و هەیمەنەی جەماعەتی سەرەوە لە خۆ سەپاندن و زاڵبوون و خۆ فەرزكردنەوەوە نەهاتووە ، بەڵكو لە ئیرادەی تەسلیمبوون و باچاریی و پێویاتییەكی ئۆنتۆ – سۆسیۆلۆژیانەی جەماعەتی خوارەوە هاتووە . من ژێرەدا و بە ناو ژیل دولوزدا ، بە هاوكاری فەلسەفەی سیاسی ژیل دولوزی سپینوزا- نیتچەیی دەچمەوە سەر ئەو دیدەی سپینوزا كە ڕەواوی نەریتی فەلسەفەی سیاسی ژیل دولوزی لەسەر بیناكراوە، سپینوز دەڵێت : ئەوە چییە وا لە خەڵك دەكات كۆیلەیەتی بە ئارەزوو شەوقەوە وەرگرن و واش بزانن ئەمە ئازدی و بەختەوەرییانە ؟ لێرەدا بارۆخ سپینوزاو ئیتیان دولابواسی یەك دیدیان هەیە بۆ كۆیلایەتیی و خزمەتكاری . واتە ویستێك ، ئارەزوویەك بۆ هەیمەنە لەسەركراوی هەیە ، ئارەزوویەك هەیە ئارەزووی هۆیلەبوون و لكەچبوون دەكات . دەسەڵاتێك ناسەپێنرێت تاوەگو لە خوارەوە ویست و حەزو ئارەزوو خواستێك نەبێت بۆ ملكەچبوون . جەماعەتی خوارەوە ێارەزووی بوون و هەیمەنەی جەماعەتی سەرەوە دەكەن . جەماعەتی سەرەوە خواستێك ئۆنتۆ – سۆسیۆلۆژی جەماعەتی خوارەوەن. بەمشێوەیە پەیوەندی جەماعەتی سەرەوە / جەماعەتی خوارەوە ، پەیوەندی پیاو / ئافرەت ، گەورە / / بچوكدا هەیە بە ئامانج و ستراتیژی هەیمەنەو زاڵبوون و سەیتەرەكردن و سوركوتكردن و ڕێكخستن و ئاراستە كردن . ئێمە لێرەدا بە هیچ شێوەیەك ناچینەوە سەر دیدگای هیگلی بێ پەیوەندی سەردار/ كۆیلەو پرسی دانپێدانان و ناسینەوە ، چونكە بوون و فۆرمی دەركەوتنی سەروەر/ كۆیژەو پەیمانی نێوانیان و دانپێدانان بە مەوقعیەت و شوناسی هەریەكێكیان لای هیگڵ بوونێكی نەگۆڕو ئەبەدی و سابت و هەمیشەیی هەیە بە نەگۆڕیی . بەڵێم بۆ ئێمە ئەم بوونەو مانێڤستبوونی لە ناو هێزو پەیوەندی هێزو پارسەنگی هێزەكان و هاوسەنگی هێزەكاندایە ، جێگۆڕكێكەرو موتەنەقیلە .
3
جەماعەتی سەرەوە ــ، هەر هیزو كەسێك لەسەرەوە لە پەیوەندیدا بە خوارەوە بوون و مانایان هەیە . واتە لەناو پرۆسەو كۆمەڵێك كردەی گۆڕان و جێگئڕكێبووندا ، دەكرێت خوارەوە بچێتە سەرەوە و سەرەوە بێتە خوارەوە . ئەمەش لە شۆڕشدا ، لە شۆڕشكردندا ، لەناو كردەی وشیاربوونەوەو بە ئاگاهاتنەوەدا ، لەناو تێكچوونی پەیوەندی و هاوسەنگی هێزەكاندا ، لەناو كردەیەكی مەعریفیدا كە ماناو بەرهەمهێنانی مانا بگۆردرێت ، لە ناو كۆمەڵێك جوڵەو زەنەنی جوڵەدا كە جێگۆڕكی دەخولقێنێت . لە ناو زەرورەتی ئۆنتۆلۆژیدا ، لە ناو زۆر كردەی دیكەدا . كە شۆڕشكرا ، سەرەوە دێنە خوارەوەو جەماعەتی خوارەوە دەچنە سەرەوە . ئەوەی ئەمڕۆ مناڵی باوكێكە لە باو پەیوەندی باوك / منداڵدا ، سبەی دەبێتە باوك و خاوەندارێتییەكی دیكەی مناڵەكانی خۆی . بەمشێوەیە تەواوی دوالیزمەكان بوونێك جەوهەریی و ئەبەدییان نییە .
4
بەڵام پرسیارێكی گرنگ : ئەوە چییە جەماعەتی سەرەوەی وەك سەروە ناوناوە ؟ ، هێشتوویەتییەوە ؟ دەیپارێزێت ، بەرگریی لێدەكات؟، دەیەوێت خۆی خوارەوە بێت و ئەوانی دیكە جەماعەتی سەرەوە ؟ ئەی جەماعەتی سەرەوە چۆن خۆی وەك سەروە دەپارێزێت ، بەردەوامی بەخۆی دەدات ؟ وە قەناحەت بە جەماعەتی خوارەوە دەكات ، كە ئێوە خوارەوەن ؟.
بە ڕای ئێمە پەیوەندییەكی بتەو لە نێوان كارەكانی میشێل فوكۆو پیتەر بۆردیۆدا هەیە ، میشێل فوكۆیەكی نیتچەیی هەموو شتێك لە ناو پەیوەندی هێزەكان و ئیرادەی توانایی و ئیرادەی مەقدیرەتدا ببینێت ، دەكرێت پییەر بۆردیۆ هاوكارێكی باش بێت كە ئەم خۆڕاگرتن و سەركەوتن و ژێركەوتنەی هێزو ماناو چینێكنان بۆ ڕڕون بكاتەوە لە ناو دەستكەوتن و دەستگرتن و پەیداكردن و یاری بكەرو هێزەكان لە ناو كێڵگەیەكی تایبەت بە خۆیان و دەستگەیشتنیان بە یاساكانی گەمەی ئەو كایەو خاوەنداڕێتیكردن لە كاپیتاڵ و سەرنایەیەك. با شۆڕشگێڕانی دوێنێ وەرگرین كە بوون بە جەماعەتی سەرەوە لەمڕۆدا ، ئەوان سەمایەو شەرعییەتی شۆڕشگێڕیی و حیكایەت و ئەفسانەكانی شاخ شۆڕش هەڵدەگرنەوە ، لێرەوە دەبن بە جەماعەتی سەرەوە بەرانبەر جەماعەتی سوارەوە كە شارنشیینەكانن و شۆڕشگێڕ نەبوون ، بەڵام ئەمەش ئەبەدی نییە بەڵكو لە ناو پرۆسەو كردەی كاڵبوونەوەدایە بە پێی زەمەن و كاڵبوونەوەو بە چیرۆكبوونی حیكایەت و كردە پاڵەوانییەكانیان لە شاخ ، پییەر بوردیۆ جەخت لەسەر بەیەكداچوونی كایەكان و پەیوەندی كایەكان دەكات ، شۆڕشگێڕەكان بە حوكمی شۆڕشگێڕبوونیان دەچنە زانكۆكان و بەشی گرنگ و دسپلینی زانستی گرن بە پێی خواسی بازاڕ بە دەست دێنن ، یاساو زانستە سیاسییەكان ، لە ئێستادا خواست لە سەر ژمێریاریی و تەكنیك و بەشە تەكنیكییەكان زۆرە ، بەمشێوەیە شۆڕشگێڕەكان دەستیان دەگات بە سەرمایەی زانكۆیی و لەقەب و ناونیشانی زانكۆیی و مامۆستایەتی . وە دەستیان دەگات بە دەوڵەتداریی و حكومەت بەڕێوە بردن ، ئەمەش دەستگەیشتن و بەدەستهێنانی سەرمایەی دەڵەتمەداریی و سەرمایەی تەكنۆكراتیبوونە . مامۆستایەكی زانكۆ لە جەماعەتی سەرەوەیە بە حوكمی ئەو دپلۆم و ئەزموون و باونیشانە زانكۆییەی كە هەیەتی . مامۆستایەكی ئاینی كە ئیمامی نوێژكەرانە چوونكە سەرمایەی كولتوریی و زانستی ئاینی هەیە . باوك بەرانبەر مناڵەكانی سەرمایەیەكی جیاوازی كەیە كە شەرعییەت بە باوكایەتی و باوكبوون دەدات . بەڵام سەرمایەو كاپیتاڵەكان لە ناو ( سروت و كردەی سروتیی و ئیدۆلۆژیدا ) دەكرێن بە ناچاریی و خواستێك تا ئەو ئاستەی جەماعەتی خوارەوو دەگەن بە ئیمانهێنانێ ، كە ئەمە دەستكەوتێكی ئیلاهیانەو فیتریی و ئەزەلییە . خودا نوسیویەتی ، بەخشین و فەزڵی خوایە . ئەوان ، جەماحەتی سەرەوە پارە میكانیزمی سەیریان بەدەستە كە جەماعەتی خوارەوە ناتوانن بە دەستی بهێنن چوونكە ئەو سەرمایە ڕەمخیی و سیمبۆلی و كاریزماییەیان نییە . لە بیرمان نەچێت دوالیزمەكان هەمیشە لە كۆنتێكست و ناوكۆیی خۆیاندا فۆرمی دەركەوتنیان هەیە ، كۆمەڵگەیەكی قەبەلیی و خێڵەكی سەرمایەی جەماعەتی سەرەوەو ئاعاو كوێخاو دەرەبەگ جیاوازە . لە كۆمەڵگەیەكی مۆدێرن و تەكنۆكرات و پیشەسازیی و مەعلوماتیدا ، سەرمایەكان و جەماعەتی سەرەوە خوارەوە جیاوازن .
بەکلیکێک لەسەر سمبولەکانی خوارەوە ، ئەم بابەتە دەگات بە هاوڕێکانت
