ئەبوبەکر جاف : كایە و سەرمایەكان لای پییەر بوردیۆ .
بۆ پییەر بۆرد , كایەی كۆمەڵایەتی چەندین مەودا و مەسافە لە خۆی دەگرێت ، مەوداگەلێك بۆ جیاكردنەوەی شوێنگەو شوێنگەیەكی دیكە ، ئەم مەودایانەش بە چەندێتی سەرمایەكان دەپێورێت . كایەی كۆمەڵایەتی ، كە بونیادی دابەشكردنی پێگەو شوێنگەكان لە خۆ دەگرێت ، لە هەمانكاتدا ، بنەمای وەرگتنی شوێنگە دژو بەرهەڵستكارەكانیش لە خۆ دەگرێت .
جیاكاری لە نێوان شوێنگە و مەودا جیاكەرەوەكان زۆرجار بە ڕووبەڕووبوونەوەو كێبەركێ و ململانێی ئەكتەرەكان تەواو دەبن ، ئەمەش بە مەبەستی بەدەستهێنانی ئەو شوێنگانە ، دەستگرتن بە سەر شوێنگەكاندا . ئەم ڕوبەڕووبوونەوانەش بە شێوەیەكی تایبەتی لە ناو هەژموونكردن و زاڵبووندایە بەسەر ئەو شوێنگەو پێگانەی كە ، خاوەنی سەرمایەیەكی گەورەن . بۆ پییەر بۆردیۆ ئەو مانا دینامیكییەی بوارو كایە كۆمەڵایەتییەكان لە خۆی دەگرێت ، لە هەمانكاتدا مۆڵەتی ئەوەی پێدەدات ئەو ڕێگەو ڕەوایەتییەی بۆ دەڕەخسێنێت وەك بونیادی زۆرەملێ و فشارهێنەر خۆیان بنوێنن . بەمشێوەیە ، پێگەی كۆمەڵایەتی یەكێكە لەو تەعریفكراو و دیاریكەرانەی كایەی كۆمەڵایەتی دەنەخشێنن و ڕەسمی دەكەن . بەڵام ئەمەش تەنیا دیاریكەرو نەخشەكارێك نییە ، واتە یەكەمین و كۆتا سنورداركەر نییە ، هاورێ لە گەڵیدا دیاریخەرو دیاریكەرێكی دیكە هەیە ، كە كایەی كۆمەڵایەتی دەنوێنێت و شوێنگەكان دەنەخشێنێت .
بواری كۆمەڵایەتی لە كۆمەڵێك كایە پێكدێن، هەر یەك لەم كایانە بە پێی ئەو ئامانجانەی شوێنی كەوتووەو بە دواوەوەیەتی ، تایبەتمەندی و كارێكتەری خۆی دیاریدەكات . هەر یەك لەم كایانە بە بەراورد بە كایەكانی دیكە جۆرێك لە سەر بەخۆییان هەیە، ئەمەش تا ئەو ئاست و شوێنەی هەركایەیەك لە كایەكان دەتوانێت یاساو ڕێسای تایبەت بە خۆی بینا بكات تا لە سەری بوەستێت ، بە شێوەیەك لە پاشكەوتەیی و پاشكەوتووی دوربێت بۆ كایەكانی دیكە . ئەو پرۆسەی جیاكردنەوانەی دونیای كۆمەڵایەتی داگیركردووەو باڵی بە سەردا كێشاوە ، دەبێتە هۆی بوونی كایەی سەربەخۆ، كە بوون و مەعریفە دادەپۆشن ، دونیای كۆمەڵایەتی لە هەناوی خۆیدا تایبەتمەندی هەڵگرتووە بە شێوەیەك لە هەمانكاتدا دەبێتە هۆی خولقاندنی شێوازی جودای مەعریفە بەرانبەر بە جیهان و جیهانناسی ، پاشان جیاكاریی و جیایی لە كایەكاندا ، لە هەر كایەیەكدا دیدگاو سەرنج و تێڕوانینی تایبەت بەو كایە هەیە سەبارەت بەو جیهان و دونیایەی بابەت و ئۆبژە تایبەتەكانی دیاریدەكات .
لێرەدا دەتوانین قسە لە سەر كایەی كۆمەڵایەتی بكەین ، كایەی سیاسی ، كایەی ئاینی ، كایەی كولتوری و … هتد . هەموو جارێك لەناو ئەم كایانەدا بكەرەكان خۆیان لە بەرانبەر یان ڕووبەڕووی كۆمەڵێك سیماو تایبەتمەندی دەبیننەوە ، كە ، چالاكییە مرۆییەكان دیاریدەكەن ، دەستنیشانی دەكەن .
بەم پێ یە : دونیای كۆمەڵایەتی هاوچەرخ دەتوانرێت هەڵبووەشێنرێتەوە بۆ یەكەی میكرۆیی فرەو جیاواز ، بە شێوەیەك هەریەكێكیان كایەیەك بنوێنن . بە پێی ئەم وێناكردنەش , هەموو كایەیەك پرس و بابەت و بەرژەوەندی تایبەتی خۆی هەیە ، وە خاوەنی جۆرێك لە ئازادییە لە بیناكردن و دروستكردنی كۆمەڵێك یاساو ڕێسای تایبەت بە خۆی ، دوور بێت لە كاریگەرییەكانی كایەیەكی دیكە .. كردەی جیاكردنەوە لە ناو دونیای كۆمەڵایەتیدا دەمانبات بۆ بوونی كایەی سەربەخۆ ، ئەم پرۆسەیەش ، لە هەمانكاتدا ، بوون و مەعریفە لە خۆ دەگرێت ، لە ناوكۆو كۆنتێكستی جیاییبوونیدا . دونیای كۆمەڵایەتی جیاوازیی و فرەیی و جۆراوجۆری شێوازەكانی بەرهەمهێنانی تایبەت بە دونیا بەرهەم دێنێت ، وە هەریەك لەو كایانە دیدگاو تێڕوانینی تایبەت بە خۆی هەیە سەبارەت بەو دونیایەی بابەتە تایبەتەكانی دەخولقێنێت . بەم مانایە ، كایە كۆمەڵێك سیماو تایبەتمەندی خۆی هەیە كە شەرعییەت و ڕەوایەتی پێدەدات تا بەو شێوەیە بێت . بە شێوەیەك لە سیستەمێك بچێ ت، لە نەزمێكی تایبەت بچێت ، كە پێكهاتوو پێكهێنراو بێت لە كۆمەڵێك پەیوەندی بابەتی ، كە شیاو بێت لە شێوەی هاوپەیمانیدا دەركەون ، وەك چۆن دەكرێت شێوەی هاوكاریی یان ململانێ و كێبەركێ لە خۆی بگرێت .
هەموو كایەیەك بە پێی ئەو ئامانج و ستراتیژەی كە ئاراستەی دەكات ، ئەو بەرژەوەندیی و سودەی ئاراستەی دەكات لە ناو ” هابیتوس” ی كەسەكانیدا ، بناسینەوە . ئەو تایبەتمەندی و سیماو جیابوونەوەیەی كایەیەك هەڵگرێتی دەتوانێت مێژوویەكی تایبەت بە خۆی دروست بكات ، واتە تا ئەو شوێنەی كە كایەیەك بەرهەمی مێژووی كایەكە خۆیەتی . مێژووی كایەكە ، كایەیەك بریتییە لە مێژووەكەی . كایە لە شوێنگەكان جیاناكرێتەوە : ” بونیادو ستراكتوری كایە بەرهەمی مێژووی ئەم كایەیە ، واتە مێژووی شوێنگەو پێگە پێكهاتووەكانی ئەم كایەیە “. شوێنگەو پێگە پێكهاتووەكان كە تایبەتمەندی كایە دیاریدەكەن . دەگۆرێن بە بێ تێكەڵبوونی لە گەڵ كایەی دیكەدا . بەڵام لە بەرانەریشدا تێبینی ئەوە دەكرێت ، كە بە هەرشێوەیەك بووە شوێنگەو پێگەكان مەحكوم و ملكەچن بن بەم كایەوە .
وەرگرتنی هەڵوێستێكی سیاسی، هەڵوێست نواندنێكی سیاسی پەیوەند و لكاوە بە بەرهەمی كولتورەوە ، بە بەرهەمهێنانی كولتورییەوە ، ئێمە ناتوانین پێشنیازەكانی بكەرەكان وەرگرین ، بەڵكو بەرهەمی ئەو شوێنگەو پێگەیانەن كە ، بكەرەكان لە ناو كایەیەكی كولتوریداو بە پەیوەندی بە كایەكانی دیەكەوە هەیەتی وەریبگرین ، بە تیابەت پەیوەنی بە كایەی ئابووری و كایەی سیاسیی و كایەی ئاینی . لێرەدا كا یەكان وەك بوارێكی ستراكتوری دەردەكەون كە ، پێكهاتوون لە شوێنگەو پێگەكان ، شوێن و پێگەی تایبەت بەو بكەرانەی بەكاری دێنن . سەرباری ئەوەی شوێنگەو كایەكان كۆمەڵێك نەزمی بابەتی پێكدێنن و خاوەنی جۆرێك لە سەربەخۆیین لە بەرانبەر ئەو بكەرانەی تێیدان ، لە هەمانكاتدا پێكهاتووە لە كۆمەڵێك پەیوەندی مرۆیی ، ئامادەبوونی بكەرەكانیش لە ناو شوێنگەو كایەكاندا دەلالەت لە بوونی بكەرەكان دەكات بێئەوەی ئەم پەیوەندییانە ببێتە تەماهیبوون و وێكهاتنەوە لە نێوان شوێنگەو كایەكاندا لە لایەكەوە ، وە لە نێوان بكەرەكاندا لە لایەكی دیكەوە .
بكەرەكان ئەو كەسانەن لە لە ڕووی كۆمەڵایەتییەوە بەرهەمهێنراون ، بەرهەمهاتوو بەرهەمهێنراویی كۆمەڵایەتین لە میانەو لە ڕێگەی پێگەكانیانەوە لە ناو كایەكاندا ، لە ڕاستیدا وەرگیراون و قەبوڵ كراون ، یان بە واتایەكی دیكە لە ناو گەمەی تایبەتی كایەیەكدا ڕۆڵ دەبینن و قەبوڵ كراون ئەمەش بە پێی پێودانگ و پێوەری دانپێدانراو لە لایەن كایەكەوە . بكەرەكان ئەو كەسانەن كە ، لە ڕووی كۆمەڵایەتییەوە سەرقاڵی بیناكردنی پێگەو شوێنگەكانیانن لە ناو كایەكاندا ، بە شێوەیەك هەموو پەیوەندییەكی نێوانیان تایبەت و لكێنراوو لكاوە بە كایەیەكی تایبەتەوە ، بە شێوەیەك كە ، ملكەچ و مەحكومە بەو شوێنگەو ڕۆڵ و پێگەوە ، كە بكەرەكە دەیگێرَێت .
كایەكان وەك ” پانتایی ستراكتورییانەی شوێگەكانن ” خۆیان دەردەخەن ، ئەمەش پێگەو شوێنگەی تایبەت بە بكەرەكانە ، ئەمەش جەختكردنەوەو پێداگیرییە لە سەر ئامادەیی و حوزوری بكەرەكان لە ناو پێگەو شوێنگەو كایەكانیاندا ، بەڵام ئەم ئامادەبوونەش بە هیچ شێوەیەك لە شێوەكان ناتوانرێت بگۆردرێن بێ ئەوەی خاوەنی سەربەخۆیی نەبێت لە بەرانبەر بكەرەكاندا . ئەو كایانەی كە تایبەتمەندی خۆیان لە سەر پێگەی بكەرەكان دیاریكردووە ، دەبنە خاوەنی تایبەتمەندیی خۆیان ، كە بیناكرا بێت لەسەر بنەمای پێودانگی نەگۆڕ لە لایەن هەمان كایەوە بە هاوڕێیەتی خاوەندارێتی كردن لە فۆرم و شكڵی جیاوازی سەرمایەو كاپیتاڵەكان .
ئێمە دەتوانین لێرەدا كایەی سیاسی یان ڕووناكبیری وەرگرین بەو پێیەی مەیدانی سەربەخۆن بۆ چالاكییەكانیان ، بۆ چالاكییە ملكەچبووەكانیان لە لایەن ئەو یاساو ڕێسایانەوە كە ، كۆكن لە سەری چ بەشێوەیەكی زیمنی و شاراوەو نهێنی یان ئاشكرا . سیاسییەكان یان ڕوناكبیران ملكەچ كۆمەڵێك یاساو ڕێسان ، كە كۆمەڵێك چالاكی بە سرشت تایبەت دەسەپێنێت ، كۆمەڵێك ویناكردنی تایبەتی بیناكراو لە ناو كایەی ڕووناكبیری یان كایەی سیاسیدا ، ئەمەش لەناو ” هابیتوس ” ی تایبەت و وەرگیراوی سیاسییەكان و ڕوناكبیران لە ناو چوارچێوەی دەزگایی كایەكەدا . ئەو چالاكییە مرۆییانەی ، كە بكەرێك ئەنجامی دەدات لە كۆمەڵێ پێشنیارو پێشنیازی تاكەكەسییەوە نایەت كە ، بكەرەكە بیسەپێنێت ، بەڵكو لەو پێگەو شیوێنگەوە دێت كە بكەرەكە لە كایە كۆمەڵایەتییەكەدا هەیەتی ، ئەو چالاكییە مرۆییانەی بكەرەكان ئەنجامی دەدەن هەگیز دوور نین لە شوێنگەكانەوە ، چونكە مەرجی یەكەمی مومارەسەكردنی چالاكییەكی مرۆیی چوونە ناو شوێنگەوەیە ، بەڵام چوونە ناو شوێنگەیەكیشەوە مەحكومە بە سەرمایە ، ئەو سەرمایەیەی بكەرێك هەیەتی و ڕێگەو مۆڵەتی پێدەدات بچێتە ناو شوێنگەكەوە ، دواتریش بواری كۆمەڵایەتی بۆ دەڕەخسێنێت و دیاری و تایبەتی دەكات و هەلی ژیان و چانسی ژیان بەڕێوە دەبات ، سەرمایە ، سەرباری جیاوازیی و جۆراوجۆری سەرچاوەكانی ، دەرگیرە بەو كەسەوە كە ، هەڵگرێتی .
بكەر لە ناو ئەنجامدان و ئەداكردنی چالاكییەكانیدا ئەو سەرمایە بەرجەستە دەكات كە هەیەتی و هەڵگرێتی ، سەرمایەیەك وەك پێویستی و ناچاری و خواستی ئەو شوێنگەی بكەرەكە دیاریكردووە ، لێرەوە دەتوانین بڵێین شوێنگەو پێگە بەهاو نرخی خۆی لەو سەرمایەو كاپیتاڵەوە وەردەگرێت كە بەكاری دێنێت . لە بەرانبەر ئەمەشدا شوێنگە دەچێتە ناو بونیادی دابەشكردن و دابەشكاری ڕەهەندە جیاوازو فرەییەكانی سەرمایەكانەوە ، چونكە وەرگرتنی شوێن و پێگەیەك لە لایەن بكەرێكەوە تەحەكوم بە سەرمایەی پێوستەوە دەكات ، تەحەكوم و جوڵاندن بەو سەرمایە زەرورییە دەكات لە ئاست مومارەسەو پراتیكی چالاكییە مرۆییەكان تا ئەو ئاستەی دەتوانین بڵێین شوێنگەو پێگەكان بەشدارو پشكدارن لە پۆلێنكردنی سەرمایەكاندا . كایەیەك كاریگەری بە سەر سەرمایەكانەوە هەیە . وەك پییەر بۆردیۆ باسی دەكات : ” كایەكان بازاڕی سەرمایە تایبەتەكانن “. بكەرەكان لە ناویدا بیردەكەنەوەو ڕەفتار دەنوێنن ، لە ڕێگەی داهاتە تایبەتییەكانیانەوە ، ئەو داهاتانەی لە ڕێگەی سەرمایەكانیانەوە بە دەستی دێنن ، بیردەكەنەوەو ئەكتێك دەنوێنن . وەرگرتنی بكەرو وەكیلەكان لە كایەكەدا ، یان بە مانایەكی دیكە ، لە ناو گەمەكەدا ، لەسەر كۆمەڵێك پێودانگ دەبێت كە ، دانی پێدانراوەو ناسراوە لە لایەن كایەكەوە لە بوونی سەرمایەی جۆراو جۆر كە پرسو ستراتیژو ئامانجەكانی كێڵگەكە دیاریدەكەن ، هاورێ لە گەڵ ئەو ئامادەگییانەی لە ڕێگەی ڕاهێنان و مومارەسەوە وەریانگرتووە ، ئەوەی دینامیكێتی كایەیەك بە دەستی خستوون و فەراهەمی كردوون . بۆ بۆردیۆ كایەیەك بە ئامانجەكانیدا دەناسرێتەوە ، ئەم ئامانجانەش هاندەری بەرهەمهێنانی تایبەتن بۆ ئەو كەسانەی كە هەڵگروو خاوەنی ئامادەگییەكانن . سەرمایە جیاوازە پێشنیازكراوەكان لە ناو گەمەی پێگەو كایەكاندا ، دەتوانرێت لە ناو چەندین شێوەی سەرمایەدا پۆلێن بكرێت : ئەو دەسكەوتانەی سروشتێكی ئابوریان هەیە ، ئەو دەسكەوتانەی سروشتێكی كولتوی و ڕوناكبیریان هەیە ، ئەو دەسكەوت و داهاتانەی سروشتێكی ڕەمزییان هەیە … چەندین جۆری دەسهات و دەسكەوتی دیكەی سروشت جیاواز .
هەر تاكێك دەبێت بە خاوەنی ئەم دەسكەوت و سەرمایانە ، دەتوانێت ئامادەو بێت بۆ گرتنە دەستی دەسەڵات بە بەراورد بەوانەی كە خاوەنی ئەم سەرمایەو داهاتانە نین . واتە پەیوەندییەكی پتەو لە نێوان سەرمایە و داهات و مومارەسەكردنی دەسەڵاتدا هەیە ، جا چ سامانێك بێت یان داهێنان و خولقاندنی زانست و وزانایەك ، ئەمانە ڕۆڵ و پێگەی بەهێزیان هەیە لە بوونی هێزو دەسەڵات لە كایەیەكی تایبەتدا ، ئەم پێگەو شوێن و مەكانەتەش بە گوێرەی چۆنێتی و چەندێتی ئەو سەرمایەی كە هەیانەو بە دەستی دێنن، ڕۆڵ و كارایی دەگۆڕێت . ئەو نموونە گەورانەی سەرمایە ، كە بكەرەكان لە كایەیەكدا هەوڵی بە دەستخستنی دەدەن تەنیا گرەو وپرسێك نین بۆ بردنەوە ، بەڵكو مەرجی چوونە ژوورەوەشن بۆ ناو كایەیەیەك بە مەبەستی بردنەوەو بە دەستهێنانی بڕێكی زۆر قازانج و سود .
هەموو بەشدارییەك لە یارییە كۆمەڵایەتییەكەدا نرخ و ماندووبوون و تەكالیفی خۆی هەیە ، ڕەسم و باجی هەیە بۆ چوونە ژوورەوە ، لەوانە : دراو ، دیپلۆم و بڕوانامەكان ، ناونیشان و لەقەبەكان . چوونكە پرسەكە پەیوەندی بە هەموو بكەرێكەوە هەیە تا بتوانێت زۆرترین بڕی قازانج و سود بە دەست بهێنێت ، وە دەتوانێت ڕێڕەوی كارەكانی ناو كایەیەك ئاراستە بكات ، ڕەنگە هەر لەبەر ئەم هۆكارەش بێت ناوی ” سەرمایە ” بەسەر ئەو داهات و دەسكەوتە جۆراوجۆرانەدا دەبڕێت كە ، چالاكییە مرۆییەكان دەیسەپێنن و بەرهەمی دێنن . جیاكاری و جیاوازی سەرمایەكان وەك بۆردیۆ باسی دەكات دەبنە هۆی : دەسكەوت و داهاتی جیا “، واتە جیاوازی لە سەرمایەكاندا سەردەكێشێت بۆ جیاوازیگەلێك كە ، دەلالەتی ڕمزی جیا لە خۆ دەگرن . ئێمە دەبێت لەوە دڵنیابین ، كە ، پییەر بۆردیۆ نەیویستوە تەنیا ئیكتیافا بكات بە سەرمایەی ئابورییەوە وەك تاكە ڕەگەز یان ڕەگەزێكی سەرەكی پێكهێنان و پێكهاتەی كۆمەڵایەتی ، بەڵكو ، ویستوویەتی جەخت بكاتەوە و پێداگیری لەسەر فرەیی و جۆراوجۆری سەرمایەكان بكات . ئەمەش بڕێكی زۆر تێپەڕاندی ماركس و تیۆری ئابوری و ئابوری سیاسی ماركسە . بۆردیۆ باس لە ئابوری كولتوری دەكات كە ، لە كۆمەڵێك سەرمایەی ڕەمزی بە دەستهاتوو پێك دێت لە ناو كۆمەڵێك ئامادەگیدا ، لە ناو هابیتوسدا بەرجەستە دەبێت ، لەوانە : كارایی و لێهاتووی لە بوارو مەیدانێكی مەعرفیدا ، زانست و زانیارییدا، تواناو لێهاتووی لە ناو دونیای زماندا … یان لە ناو بەرهەمهێنانە ماتریالیی و ماددییەكانی وەك بەجێهێشتن و پاشماوەی كولتوری : فەرهەنگ ، تابلۆ هونەرییەكان ، كتێب ، ئامرازەگەلێكی مەعریفی و هونەری . تا لە كۆتاییدا سەرمایەی كولتوری و ڕوناكبیری دەتوانێت لە ڕوی كۆمەڵایەتییەوە بەرجەستە ببێت لە دۆخی دەزگاییدا لە ڕێگەو ناو ناونیشانی زانكۆیی و زانستی و دیپلۆم و بڕوانامەكانەوە ، بە شێوەیەك وا بكات كۆمەڵگە دان بنێت بە توانایی و لێهاتووییدا .
پییەر بۆردیۆ باس لەوە دەكات ئەم سەرمایە كولتوری و ڕوناكبرییە بە میرات وەرناگیریت ، بەڵكو بەرهەمی ماندووبوون و توانای كەسییە ، چوونكە داوا لە وەكیل و بكەرێك دەكات بۆ بەدەستهێنانی ، بەردەوام و بیندرێژوو ماندوو نەبوو كاركەرێكی بەردەوام بێت لە خۆ ڕۆشنبیركردن و ڕاهێنان تا بتوانێت تایبەت بێت بە خۆیی و لە هەمان كاتیشدادرێژە پێدەر و ڕەوایەتی بەخش بێت . بۆ بۆردیۆ سەرمایەی كولتوری و ڕوناكبیریی ، خاوەندارێتییەكە دەگۆڕێت بۆ دۆخێكی كەینوونەیی ، خاوەندارێتییەك دەبێتە بەشێك لە كەسایەتی . ئەگەر سەرمایەی كۆمەڵایەتی لە ڕێگەی كۆمەڵێك پەیوەندی كۆمەڵایەتی و بەریەككەوتن و لێكخشان و یەكتر ناسین و هاوڕێیەتی و هۆگریی و ئیلتیزاماتەوە پێك بێت , وا دەكات جۆرێك لە چڕیی و چڕبوونەوە چاوتێبڕینی كۆمەڵایەتی ببەخشێتە بكەرەكە ، جۆرێك لە دەسەڵات و دسەڵاتی كۆمەڵایەتی ببەخشێتە كەسەكە ، مەیدانی كارو پەرچەكردار ببەخشێت ، جۆرێك لە پەیوەندی كۆمەڵایەتی لە گەڵ كەسەكانی دیكەدا . سەرمایەی كۆمەڵایەتی كۆمەڵێك دەسكەوتی كردەیی یان گریمانەیی و مەجازین كە ، گەرەنتییە ، زامینكەرو ڕخسێنەرە بۆ پەیوەندی بەردەوام كە ، سروشتی دەزگایی هەیە ، سروشتێكی دەزگایی بیناكراو لەسەر دانپێدانان و دانپێدانانی بەرانبەر، هاورێ بە ئەندامبوونی لە گروپی و كۆمەڵێكدا وەك پەیوەندیی و ئەندمبوونێكی درێژخایەن و بەردەوام . سەرمایەی ڕەمزی لە كۆمەڵێگك دەسەكەوتی ڕەمزی پێك دێت ، واتە ” گۆڕینی پەیوەندی هێز بۆ پەیوەندی دەلالی “. ئەمەش ئاماژەیە بۆ كاریگەری توندوتیژیی و زەبروزەنگێكێكی نا مادی و نا ماتریالی فۆرمەكانی دیكە لەسەر مەعریفە . وەك ماكس ڤیبەر باسی دەكات ” : خ واست و ئارەزووی جۆرێك لە بینینی گۆرانی پێگەكەیان بۆ پەیوەندی دەسەڵات و كۆمەڵێك مافی بەدەستهاتوو .پییەر بۆردیۆ لە كۆمەڵگە هاوچەرخ و كۆمەڵگە ئاڵۆزەكانی بەرهەمی كاپیتالیزمدا ، قوتابخانە وەك ڕۆڵگێڕێكی سەرەكی دەبینێت لەوەی كاری ببێت بە پاساو هێنانەووە بۆ دابەشبوونە كۆمەڵایەتییەكان .
بۆ پییەربۆردیۆ سەرجەم جۆرەكانی سەرمایە ( ئابوری ، كولتوری ، زانكۆیی .. ئارەزووی ئەوەین هەیە وەك سەرمایەی ڕەمزی خۆیان بنوێنن و خۆیان وەسف بكەن تا ئەوكاتەی بە شێوەیەكی زیمنی یان ئاشكرا دانیان پێدا دەنرێت . ئەم بەرجەستەبوونەش لەو كاتەدا خۆی دەردەخات و دەردەكەوێت ، واتە ئەم مەیلەی سەرمایەكان بۆ دەركەوتنیان بۆ سەرمایەی ڕەمزی كە ، كاریگەریی ڕەمزییەكانیان لێدەكەوێتەوە . نمونەی ناو شۆرەتی ” خێزانێكی گەورە ” ، كە دەبێتە هۆی دەركەوتنی ڕەمزییانەی سەرمایەكانی دیكە ، سەرمایە مادی و نا مادییە كەڵەكەبووەكان تا چانس و هەلو و پانتایی فراوانتریان بداتێ بۆ دەركەوتنی فەزیلەتەكانیان . بەم مانایە دەتوانین بڵێین : سەرمایەی ڕەمزی بەرهەمی دانپێدانانی لایەنەكانی دیكەیە بە مەشروعییەت و ڕەوایەتیدا ، بە شەرعییەت و ڕەوایەتی هەیمنەكردندا ، ئەم حەقیقەتش لەو ناونیشان و شۆرەت و لەقەبەدا دەردەكەوێت كە ، لایەنەكانی دیكەی بەرانبەر ، دانیان پێداناوە . كاپیتالی ڕەمزی دەتوانێت ببێتە هۆی دەستەبەركردن و زامنكردن و ڕێخۆشكردنی هەیمەنەو هەژمونكردن و دەسەڵاتی زیاتر ، بە شێویەك ڕەوایەتی بدات بە ملكەچبوونی ” هەژموون لە سەر كراو ” بۆ هەژموونكار، هەژموونكەر.. هەموو زاڵبوون و هەیمنەكردن و دەسەڵات بەسەراگرتن و زاڵبوونێكیش بەر مەبنای دانپێدانان و بڕواو متمانەی ئەویدیكەوە بینا دەكرێت ، ئەم هەیمەنەش بڕێكی زۆر ناتوانێت بەردەوامی بە خۆی بدات تا ئەوكاتە نەبێت بڕواهێنان ئیمانێك بە هەیمەنەكردن بوونی هەیە .
سەرباری ئەوەی ئەم سەرمایانە ، ئەم پۆلە لە سەرمایەكان جیاوازی لە نێوانیاندا هەیە , بەڵام لە واقعدا پەیوەندییەكی بەتین و پتەو لە نێوانیاندا هەیە ، بە شێوەیەك كاریگەرییان لە سەر یەكتر هەیەو دەتوانن بگۆڕێن بۆ سەرمایەی دیكە.كڕێنی كتێب ، چوون بۆ سینەما، سەرقاڵبوون بە خۆێندنی باڵاو بە دەستهێنانی دیپلۆم و بڕوانامەی بەرزەوە ، واتە گۆڕین و تەحویلی سەرمایەی ئابووری بۆ سەرمایەی كولتوری و ڕوناكبیری . ئەم تەحویل و گۆِڕینانە لە نێوان سەرمایەكاندا ، وەك ئەوەی لە دۆخی ” دراو پارەدا ” دەردەكەوێت ، ئیمتیازی جیاوازو پێگەی جیاواز لە ناو كایەیەكدا بە دەست دێنن . سەرمایەكان دەبنە هۆی كاردۆزینەوەو كارپەیداكردن لە بازاڕەكاندا ، بازاڕ جۆری كارایی سەرمایەكان دیاریدەكات .
تایبەتمەندكردنی بەهاو نرخی سەرمایەیەك بە پێی پەیوەندییە بابەتییەكانی هێزەكان دیاریدەكرێن لە ناو وەكیل و بكەرەكاندا ، هەموو كایەیەكیش بازاڕی بەرهەمهێنان و هەڵسەنگاندنی سەرمایەكانە . بەم شێوەیە ” كایەكان بازاڕی تایبەتی سەرمایە تایبەتەكانن “. دەتوانین لەم كۆنتێكستەدا جەخت لەوە بكەینەوە ، پێداگیری لەوە بكەین ، كە بەهای سەرمایە جێگیربوون بە خۆیەوە نابینێت بۆ یەكجارو تەواو ، بەڵكو بە پێچەوانەی ئەمەوە لە هەڵگەڕانەوەو جوڵەو تەحویل ناكەوێت . ئەمەش بە پێی گەشەی پەیوەندییەكانی هێز لە ناو كایەكەدا . ڕەنگە هەر لە بەر ئەم هۆكارەش بێت قورس و سەخت بێت بۆمان پلە بەندی لە پۆلێنكردنی سەرمایەكاندا بكەین ، چونكە پلەبەندیی بەها لە كایەیەكەوە بۆ كایەیەكی دیكە دەگۆڕێت ، لە ڕەگەزێكەوە بۆ ڕەگەزێكی دیكە دەگۆڕێت . بۆ نمونە ، پۆل و جۆرێكی دیاریكراو لە سەرمایەی هەژوومونكارو زاڵ كارایی و لێهاتوویی و توانایی ڕوناكبیری و هونەرییە ، ئێمە لە كایەی ئابوریدا گاڵتەكردن و بەكەمزانینی ئەو كەسانە دەبینین كە هەڵگری بڕوانامەو دیپلۆمن لە لایەن سەرمایەدارو بازرگانەكانەوە ، ئەمە لە كاتی ڕابووردوودا ، بەڵام ئێستاكە ئێمە كۆمپانیاو كارگەگەورەكان دەبینین چۆن هەڵوەدای كەسانی خاوەن دیپلۆم و بڕوانامەی بەرزن .
سەرچاوەكان
Pierre Bourdieu, Esquisse d’une théorie de la pratique précédé de Trois études d’ethnologie kabyle, Genève, Droz, 1972.
Pierre Bourdieu, La Distinction. Critique sociale du jugement, Les Éditions de Minuit, 1979.
Pierre Bourdieu, Le Sens Prtique, Paris, Les Éditions de Minuit.
Pierre Bourdieu, Question de sociologieParis, Les Éditions de Minuit. 1980.
Pierre Bourdieu, Ce que parler veut dire : l’economie des echanges linguistique Paris, Fayard, 1982.
Pierre Bourdieu, Homo academicus Paris, Les Éditions de Minuit, coll. « Le sens commun », 1984, 302 p.
Pierre Bourdieu, Choses dites, Paris, Les Éditions de Minuit, coll.
Pierre Bourdieu, « La domination masculine »,).
Pierre Bourdieu, Les règles de l’art : genèse et structure du champ littéraire, Seuil, 1992
Pierre Bourdieu et LOIC Wacquant, Réponses : pour une anthropologie réflexive, Paris, Seuil, 1992.
Pierre Bourdieu, Raisons pratiques : sur la théorie de l’action, Paris, Seuil.
Pierre Bourdieu, Meditation Pascalienne, Paris, Seuil.
Pierre Bourdieu, La domination masculine,Paris, Seuil.
Pierre Bourdieu, Les structures sociales de l’économie, Paris, Seuil
بەکلیکێک لەسەر سمبولەکانی خوارەوە ، ئەم بابەتە دەگات بەهاوڕێکانت
