ئەبوبەکر جاف : چۆن و بۆچی دژە شۆڕش بین ؟
بەربەریزمی شۆڕش و شۆڕشگێڕان و ڕاپەڕین و ئیشكالی وشیاری .
١
ئەوەی لە ساڵی “٩١” دا ڕوویدا و كردمان ئەكتێكی سیاسی-شۆڕشگێڕی بوو. هەموو ئەكتێكی سیاسیش مەحكومە بە هەل و مەرجێكی سۆسیۆ- مێژوویی. واتە مومكین نییە چاوەڕوانی بەرهەمهێان و بەرهەمهێنانەوەی غەیری ئەو شتە بین كە پێشووتر وەك ستراكتورو خەیاڵدان و خەیاڵگەیەك بوونی هەبووە.جووڵەیەك بوو، یاخیبوونێك، هەڵگەڕانەوە، ئەكتێك لە پێناو شوناس و ناسنامەیەك كە لێمان دزرا بوو. بەڵام هەرگیز دابڕان و دابڕانێك نەبوو لە كۆنتێكستی پێش خۆی، بۆیە نەك هەر پێش خۆی، بەڵكو وێرانەو تێكدان و وێرانكردنی بەرهەمهێنا. كۆمەڵگەیەكی گوند نشینی قەبەلی، كۆچەری، نا زەومین نشین… دەبێت هەر ئەوە بەرهەمبهێنێتەوە. پێشووتر هۆگری ئینسانی ئێمە بەشارو شارنشینی و زەوی و دەزگاو دەزگای دەوڵەتییەوە تەنیا مامەڵەیەكی نا ئەقڵانی و خەیاڵكردن و ئوستورەو ئەفسانەسازیی و ناجێگیری بوو. نیشتمان و نەتەوە لە بری گردبوونەوەیەكی سروتی و خەیاڵ و خەم و شوناسێك، بپ زەویی و كۆمەڵێك وێنەی ڤێرتوێلی و مەجازێنراو، گوندو گەڕەك و عەشیرەت و خێڵ بوو. كەواتە بە ناچارییش هەر ئەمەو خراپتر بەرهەم دێتەوە.
٢
شاخاوییەكان دابەزین،شاخاوییەكان ئەو ئەقڵ و پرۆژەو ئیدۆلۆژیاو گوتارە نەبوو لە هەناوی خۆیدا فۆرمیولەبوون و شكڵبەندی سوژەیەكی دیكەی ئینسانی كوردی پێبووبێت.شاخاویی و كێوییەكانمان زەوی و خاك و نیشتمان وەك پەیوەندییەكی ئۆنتۆلۆژی بوونی نەبوو. خاك و ئەوەی بەسەر خاكەوە بوو غەریب و نا ئاشناو بێگانە بوو بە ئەقڵی شاخ. بۆیە سروشتی و تەنانەت جەبریشە لە بری پارێزگاریكردن و هێشتنەوەی كەرەستە ماتریالییەكانی حزبی بەعس، ئاودیوی بكەن. كارگەكان، كارگەی ویر، ئامرازەكانی بیناكردن و ئاوەدانی و ئاوەدانكردنەوە….شۆفڵ و حەفارەو …ئاو دیو كران. ئەم ئەكتە گوزارشت نەبوو لە وێنەو ماتریالی وێناكراوی ڕۆحی فاشیستی بەعس. ئەمانە كە، لە بەرچاو وندەكران مانێڤستكردنی ونكردن و بە لاداخستن و فڕێدان و توڕدانی ڕئح و گوتاری بەعس نەبوو تا ئیشكالێكی تراژیدی و بیرخستنەوەو یادكردنەوە دروست بكات و ببێت مایەی سەرئێشە بۆ ئێمە. نەخێر بەو شێوەیە نەبوو، بەڵكو بێگانەیی و كێویبوون و قەبەلیبوون و خێڵەكی بوونی ئێمە بوو بەرانبەر شارو دەزگاو ماتریالی شارو شارنشینی. چ شۆڕشگێڕەكانمان ئەقڵیان نەبوو بەڵكو ڕاكردوو هەڵهاتووەكانی دەستی بەعس و كێشەی كۆمەڵایەتی و سەری خۆ هەڵگرتن بوو، هێندە بڕواو ئیمان و ئیدۆلۆژیای شۆڕشگێڕیی و ناسیۆنالیستی نەیبردبوونە ئەو شاخە. وە كۆمەڵێك ئیعتیباری دیكەش.لەو لاشەوە كۆمەڵگەیەكی گوندنشینی و كشتوكاڵی وەها، كە ترسی لە شار و شارستانییەت هەبوو. ئیدی بەرئەنجامێكی پێویست و ناچارییە ئەوەی هەیە لە ژێرخان و سەرخان وێران بكرێت و ببردرێت و ئاودیووی سنوور بكرێت.
٣
شۆڕشمان نەكرد، ڕاپەڕین نەكرا.ئەی چی ڕوویدا ؟نەزم و ئۆردری شار و پەیوەندییەكی دیكەی كۆمەڵایەتی نەهاتە وجود. شۆڕشگێڕان و خەڵكانی خوارەوە لە شارە سروشت گوندەكاندا هیچ بە یەك غەریب نەبوون. وەك یەكبوون. شاخ و شۆڕشگێڕانی شاخ ئەقڵ و ڕۆحییەتێكی جیاواز نەبوون. ئیتر لێرەوە خەڵكی ڕەشۆكی و جاشەكان و بەعسییەكان بە شێوەیەك تێكەڵی شۆڕش و شۆڕشگێڕان بوون، جیا نە دەكرانەوە. شۆڕش ویستی لە ڕێگەی (پێشمەرگەی كۆن و پێشمەرگەی شاخ) ەوە بەرگری لە جیابوونەوەو جیاكردنەوەیەك بكات، بەڵام ئەمە لە پێناوێ سەرمایەی مەعنەویی و ڕەمزی و شۆڕشگێڕی نا، بەڵكو لە پێناو دەسكەوت و ئیمتیازی زیاترو بەكارهێنانی كاپیتال و سەرمایەی شاخ بۆ دەسكەوت و ئیمتیازی زیاتر. دەسكەوتێك جیاواز لە خەڵكانی دانیشتووی شارو گووند لە ڕووی چەندێتی و چۆنێتییەوە.
٤
یەكەمین ئەكتی هەڵگەرانەوەی پەراوێزیی و بچووك لە ڕاپەڕین و شۆڕش، دەرچوونی نەوەی یەكەمی هەڵاتووەكان بوو بۆ ڕۆژئاواو هەندەران. ئەمە ئەكتی هەڵگەڕانەوەو یاخیبوون و دەرچوون و تێپەڕاندن بوو. بە تایبەت هەڵهاتنی نوخبەو دەسەبژێری نوسەرو هونەرمەندو خوێنەرەكان تا بە زیان و پاشەكشە بۆ ئەقڵ و ئەقڵانییەت كۆتایی هات. شاخاوییەكان، كێوییەكان خەریكی تەڕاتێن و بەشكردنی ئەو فۆرمە قەبەلی و خێڵەكییەی دامودەزگا فەرمانڕەوایی و دەسەڵاتكردن بوون كە تازە و بە نامۆیی لە ناوماندا خولقێنرا. پەرلەمان و حكومەت و دەزگاكانیان لە نێوان شۆڕشگێراندا بەشكرا. خۆبەش و خوا بەش. پەرلەمان پڕ كرا لە پێشمەرگەی كۆن، وەزیرو گزیرو بەڕێوەبەرە گشتییەكان شاخاوییەكان بەڕێوەیان دەبرد.نا ڵێرەدا بە كۆتا نەهات، سەرمایەی شۆڕشگێڕی دەستیبرد بۆ ناو فەزاو مەیدانی زانكۆ، هێندەی نەوەی یەكەمی شاخاوییەكان خۆیان فریا كەوتن و هێندەی لە كەساسی و بێتوانایی خۆیاندا نەوەی خۆیانیان ئاخنییە ناو زانكۆو ڕفاكیوڵتێ حەساسەكانەوە. واتە لە ڕێگەی نەوەی دووەمی خۆیانەوە چوونە ناو سەرماێەی شارستانی و شارنشینی وەه زانكۆ. ێاساو زانستە سیاسییەكان و كۆمەڵناسی و ژمێریاری و ڕاگەیاندن ئابڕووی چوو، پڕ بوو ڵە شاخاویی و كێوی لە نەوەی یەكەم و دووەمی شۆڕشگێڕان. تا دێت ئەقڵ و خەیاڵ و سەرمایەو بەربەرێتی شاخ خۆی ڕا دەكێشێت و خۆێ درێژ دەكاتەوە.
٥
ئێمە ئێستا یان بڕێكی زۆر لە گەڵ نەوەی یەكەم و نەوەی دووەمی شۆڕشگێڕان و شاخاوییەكانداین. تەقس و فەزای زاڵ بكەرو سوژەو سەرمایەو كردەی شۆڕش و شۆڕشگێرانە. لێرەو لەوێ هەڵگەڕانەوەو یاخیبوونی نەوەیەكی دابڕاو وەك خەیاڵ لە بەرانبەر خەیالی شاخ و شاخاوییەكاندا خولقاوە. بەڵام هێشتاكە خەیاڵی ئەم هەڵگەڕاوانەش لەسەر ئەقڵ و خەیاڵی نەوەی یەكەم و نەوەی دووەمی شۆڕشگێڕان بینا كراوە. چ پەیوەندی شەڕو جەنگ و یاخیبوون و هەڵگەڕانەوە بێت و پەرچە كردار بێت، یان تەنزیرو تیۆریزاسیئنێك بێت كە بە ێاشكراو نهێنی دەچێتەوە سەر نەوەی یەكەم و دووەمی بەرگریكاران و پارێزگاریكاران لە شاخ. شۆڕشگێڕان بە هەزارو یەك فێڵ و تەڵەكە خۆی درێژ دەكاتەوە. تا ئەو ڕادە ترسناكیی و گەمەكردن كە زۆر جار لە ژێر ماسكی شارنشینی و خەمی شارو مەدەنیەت و ئۆپۆزسیۆن بووندا دەردەكەون.دەركەوتنی بزووتنەوەی گۆڕان گەورەترین فێڵ و تەڵەكەو گەمەی شاخاوییەكان بوون لە ناو ماسكی مەدەنیەت و ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی و بەرگریكار لە دام و دەزگا. نەخێر،گەمەیەكی دیكەی دەسەڵات و شەرعییەت و كاپیتاڵی شۆڕش و خێڵ و شۆڕشگێڕان و شاخاویی و كێوییەكان بوو بۆ درێژە بە خۆدان.
٦
ئێمەیەك كە تا ئێستاكەو تا ماوەیەكی دیكەش مەگەر خودا بزانێت كەیە لە ناو شەرعێیەت و ئەكت و بەربەرێتی شۆڕش و شۆڕشگێران و شاخاویی و كێوییەكاندا بین، چ بێركردنەوەو خەیاڵكردن بە شۆڕش و ڕاپەڕینەوە بكەین. ئەم خەیاڵكردنە بە ڕاپەڕین و شۆڕش و ئەكتی شۆڕشگڕێیەوە هەر جەوهەڕو مۆراڵ و ئەقڵییەتی شۆڕشگێڕان و شۆش و شاخاوییەكانی نەوەی یەكەم و دووەمە. هەموو هێزەكان لەمپەڕی چەپەوە بۆ ئەو وەڕی ڕاست یەك ماهییەت و جەوهەریان هەیە.گۆڕانێكی شاخاویی كە پڕە لە ئەكتەرو بكەری شاخ و كێویی، ئیسلامییەكان كە تەنیا تەكتیك بەڕێوەیان دەبات و هەناویان پڕە لە پرۆژەی كۆدێتایی و شەریعەتی و تۆتالیتێر، ئەو ئیسلامییانەی خاوەن هەژارترین و كڵۆڵترین ئەدەبیاتن بەرانبەر ئینسان و ئازادی و مەدەنییەت و كۆمەڵێك پرەنسیپی دیكەی مەدەنی و ئینسانی.ئەوە لە چەتەو شەوكووتەكانی پارتی و یەكێتی لەولاوە بوەستێت. ئێمە كە بیر لە ڕاپەڕین و شۆڕش دەكەینەوە ئەلتەرناتیڤ و بەدیل و چارەسەرەكان چین جگە لە بتی دیكە. ئێمە تەنیا خاوەنی ڕۆح و ئەقڵی بتگۆڕینین نەك بتگەریی و بتپەرستی. ئەگەر زەمینەو ئامادەگییەكانی پتپەرستی و پتداتاشین لە ناو بەرین، بت دروست نابێت. بت هەر بتە چ ناسیۆنالیستی بێت، چ سۆسیالیستی و چەپ، چ ئیسلامی. ئێمە هەركردەیەك بنوێنین بەمشێوەیە یان گەمەو یاری هێزە كلاسیكییەكانمانەوپێی نازانین و تەسفییەحساباتی یەكدییە بە ناوی جیاجیاو سەیرو سەمەرەوە. ئێمە هێشتا لە ناو تەقس و ئەكت و فەزای شۆڕشگێڕیداین، هێشتا لە ناو بەربەرێتی شۆرشداین، هێشتا لە ناو شەرعییەت و كاپیتاڵی شۆڕش و شۆڕشگێڕان و شۆڕشگێڕیدان، حەماقەت و ترسناكە خەون بینین بە خەیاڵێكی وەهاوە. دەبێت میكانیزمی نوێی تەفسیركردن و پراتیكی نوێ بخولقێنین كە، دڵنیا بین ئەمە گەمەو دەستی شاراوەی خودی شۆڕش و تارمایی شۆڕش و شۆڕشگێڕان نییە.
٧
ئەوەی نیمانەو نەقسە صەیرورەیەكی شۆڕشگێڕی و هێڵی فۆرمیولەكردنی سەوژەو سوبژێكتیڤاسیۆنی نوێیە. ئێمە هەژارین بۆ وشیارییەك كە بەرگریی و بەرهەڵستی و بەرەنگاربوونەوەكان بە نادیاری و بێشوناسی و كەمینەیی و زمانی جیاوازو خۆ پاراستن ژە فاشیزم و میكرۆ فاشیزم بەرهەمبهێنێتەوە. ڵرۆژەی جیاوازی بەرگریكردن و ڵێداگیریی و ئەفێرماسیۆن و ئیسپاتكردنی ژیان و ژیاندۆستی. لێرەبوون و عە ئێستادا بوون. داڕشتنەوەی جۆرێكی دیكەی پەیوەندی نێوان سوژەو شارو زەمین و خاك و جوگرافیا. پەرش و بڵاویی و خەباتی گەریلایی بە ئیمانانسی …….بە شێوەیەك خەیاڵ و زمان و موفرەدەو ستایڵی ژیان و كونەری ژیانكردن و مردنیشمان جیاواز بێت.
