ڕێبوار حەسەن : ئایا ئەمە كۆتاییە یان سەرەتایەكی نوێی !
پارتی سەوزی سوید مانگی پێنجی ئەمساڵ كۆنگرەی دەگرێت . لە كۆنگرە هەڵسەنگاندنی خۆ گونجاندن و تاوتوێكردنی هەمو پرسە سیاسیەكانی پارتەكەیە لەگەڵ سیاسەتی سۆسیال دیمۆكراتەكان ، واتە ناوەراستی مانگی پێنج هەم سەرەتایەو هەم كۆتایی ، سەرەتای ئەوكەسانەیە كەوەك ئەوەی لەسەر سەهۆڵیكی خزبن ئەگەری ئەوە هەیە بەخێرایی بخزێن و گشت بەها گرنگ و بنچینەییەكانی پارتی سەوزیان لەدەستبكەوێتە سەر زەوی ، بەهایەك كە تاكو ئێستا‌ش هەڵگری بوون ، بەڵام رەنگە ئەوكەسانە پێبنێنە سەر سەهۆڵكە، كە تائێستا لەوكەسانەبن كە خاوەن ئیمتیازو موچەی بەرزن .
بۆ خاڵی كۆتاییش رەنگە كۆتایی قۆناخێك بێت و سەرەتایی سازشێكی قوڵ بێت ، تا پارتەكە توانای كار و سیاسەتی وڵات و پرسی گرنگی لەچنگدا بمێنێتەوە . بەڵام كاتێك سازش كارلەسەر پرسی بنیچەینەیی و روانگەی پارتەكە بكات ، ئەوا ئەوكاتە هەمو بەهای فیكری جیهانبینی پارتی سەوزو ژینگە نەك هەر ون دەبێت ، بەڵكو قۆناخی پێشتر و هەوڵ و ماندوبوونەكان ، دەكاتە مێژوویەكی بەسەر چوو .
لەرابردوودا سازشی پارتی سەوز لەگەڵ سۆسیالدیمۆكراتەكان زۆرن و زۆر گرانبەها لەسەر پارتی سەوز كەوتوونەتەوە . بۆ نمونە لە ستۆكۆڵم هەرچەندە سۆسیالدیمۆكراتەكان بە‌ڵینی پێچەوانەیان دابوو ، هەمو كۆمپانیای وزەی ستۆكۆڵمیان لەساڵەكانی 1990 فرۆشت هەرچەندە پێشتر بەڵێنی ئەوەشیاندا بوو كەنەیفرۆشن . یان دوایی ئەوەی ڕیفراندۆم كرا بۆ گومرگ لەسەر ئەو سەیارانەی دەچنە ستكۆڵمەوە ، كە وابریار بوو پارەكەی بەكاربێت بۆ باشكردنی هاتوچۆی گشتی لە پاس و شەفەندەفەر ، بەڵام دوایی سازش كردن ئەمەش وادەرنەچوو و دۆران و شكستمان لەسەر تۆماركرد .
كاتێك پارتی سەوز بەڵینەكەی دۆراند بەرامبەر بە دروستكردنی گرانترین و گە‌ورەترین شەقام كە 21 كیلۆمەتر درێژە و 18 كیلۆمەتری بە تونێلدا دەڕوات ، دەبوو بزانرایە ئەوە پرسێكی گەورەو كاریگەر بوو ، ئێستا لەبەرامبەر ئەم هەموو پاشەكشەیەدا ئەندامان و جەماوەری پارتی سەوز لەچاوەرێی پاشەكشەو دۆراندنی پرسی تردان ، ئەوان بەنیگەرانییەوە لەو هەموو سازشانە دەروانن كە دەخرێنە بەردەم سۆسیالدیمۆكراتەكان ، ئەوان نیگەرانن و نازانن لەئایندەدا سەركردایەتی پارتی سەوزو سۆسیالدیكۆكراتەكان چیان لەبن سەرە ، ئەوەی دیارو ئاشكرایە كۆمەلێك سازش كراوەو بەشێكی زۆر لە ئە‌ندامانی چالاكی خوارەوەش بێئاگان لە روودان و هۆكارەكانی .
كاتێك لەتاریكدا پارەی ڕێگای ئاسن بەهەدەر دەدرێت ووەك ئەوەی بەڵێن درابوو ئەو پارەیە بەكاربێت بۆفراوانكردنی ڕێگایی ئاسنی نوێ و فراوانكردنی ڕێگای گشتی هاتوچۆ ، بەڵام ئاكام وا نەبوو، ئەم هەمو بەڵینانە بوونەتە بارێگی گران بەسەر شانی پارتەكەوە ، چونكە تاكو ئێستا ئەو قسانە بونەتە بە‌ڵینی بۆش و تەنها وشە بوون و هیچیتر .
پارەی هاریكاری بوڵاتانی هەژار زۆربەی خراونەتە خزمەتی پەنابەران و هاریكاری نێودەوڵەتی زۆر كەمی كردوە، بەمەش وڵاتانی هەژار زەرەرمەند بون ، ئەمەش بێ بەڵێنی زیاتری ئەو ئۆپۆرتونیستانە دەردەخات كە تەنها دەسەڵاتیان لا خۆشەویستە نەك جێبەجێكردنی بەڵێنەكانی هەڵبژاردن . بەڵێنی دروستكردنی پرۆژەی خانوبە‌رە تاكو ئێستا وەك خۆیەتی وبێخانویی لە زیاد بوندایە ، سیاسەتی خزمە‌تگوزاری ئەو ناوچە چۆڵانەی سوید كە خەڵكێكی كەمی تیادا دەژین ، بونەتە هۆی زیاتر چۆڵكردنی ئەو شارۆچكانە. پێشتر شەپۆلێك لە ئایدو فیكری سەوز هاتو لەپرێكدا نەمان و ونبوون . پۆلیس و ویستگەی بەنزین لەو شوێنانە دیارنەمان، زۆر دوكان و فرۆشیارەكانی ئەوناوچانە لەپارەی نەقدی وەرناگرن ، ئەم هۆیانە بوونە هۆی بەرزكردنەوەی مقایسەكانی ژینگە لەسەر ئەو شوێنانە ، پرۆسەی ئۆربانیسرێن ، واتە كۆچی خەڵكی لادێ وشارۆچكەكان چوونەتە دۆخێكی خراپترەوەو ئێستا كۆچ بۆ شارە گەورەكان رۆژانە لە زیادبووندایە ، هەرەها بەڵێنەكانمان لە بواری بازاڕی ئیشدا جێبەجێ نابێت و چیتر سوید نابێتە وڵاتێك وەك نزمترین ئاستی بێكاری لە ئەوروپا چاوی لێبكرێت . بەڵینەكانمان بۆ قوتابخانەكان كە توانای قوتابیەكان لە پرسی ئاڵۆز زیاد بكات تا بتوانن بیركردنەوەی داهێنەرانەیان هەبێت لەچاو جاراندا ، ئەمەش زەحمەتە جێبەجێبكرێت ، چونكە تاكو ئێستا بەگشتی ئاستی زانستی بنچینەیی مامۆستایان خراپە . هەروەها كەمی مامۆستا بە هەزارەهایە ، كەمی پەرستاران لە خەستەخانەكاندا بە‌هەمان شێوەیە . ژێرخانی پاكردنەوەیی ئاو و ئاوەڕۆش لە خراپبوندایە .
لەلایەكی تریشەوە ڕێكەوتنە نوێكانی بازرگانی، ئازادی ئەوروپا بۆتە هۆی زیادبونی هاوردەی ئەو بەروبومانەی لە وڵاتانی هەژار لە بارودۆخێكی زۆر خراپی نزیك لە كۆیلەیی دا بەرهەم دەهێنرێن ، هەروەها بەربۆمێكیشن كە هۆڕمۆن بەكارهاتوە بۆ بەرهەمهێنانی گۆشت و كلۆریش لە بەكارهێنانی گۆشتی مریشك . هەمو ئەو ڕاو ڕەخنانە‌ی خەڵكی سویدیان لەو كۆنترۆڵی دادگایی نێونەتەوەیی نەگەێشتۆتە شوێنی خۆی و بێكاریگەر بون لە سەر چاكردنی باردۆخی بەرهەمهێنان و بازار .
لەم رۆژانەشدا كارەساتی پەنابەرەیی زیاتر ئەوەی نیشاندا كە ئەو بەها هە‌ڵئاوساوەی سیاسەتی پەنابەری ئێمە لە ئەوروپا بێپشتیوانە، سیاسەتی پەنابەری پێویستی بەپیداچونەوە هەیە، دیارە ئەمەش دەبێتە هۆی گرفتێكی فرە لایەن لە ئایندەدا، سوید ئێستا لە دۆخێكی زۆر مەترسیدارو سەختی سیاسەتی پەنابەریدایە، ئەو پەنابەرانەی كە ڕەفز وەردەگرن دەیانگەڕێننەوە بۆ ولاتی خۆیان. ئەوكاتە بە‌دوایی مرۆڤی پەنابەری بێئیقامەدا دەگەڕێن، ئەم جۆرە سیاسەتە نوێیەش بەرانبەر پەنابەران وای لێدێت كە پارتە ڕەگەزپەرستە دیمۆكراتە سویدیەكان بكەونە خانەی نەرم ونیانی و بێدەنگییەوە لەچاو سیاسەتی دەوڵەتی ئێستا كە بە‌و شێوەیە بێڕێزی بەمافی مرۆڤ بكرێت. فەشەلێكی روون و دیارە كە سوید مەزنترین وڵاتی وەرگری هاریكاری پارەیی سویدە بۆناوخۆ لەجیاتی ناردنی بۆ هاریكاری وڵاتانی هەژار، واتە ئەوپارەیەی دانرابو بچێت بۆ هاریكاری نویدەوڵەتی لە سوید خۆیدا خەرج بكرێت. ئێستا ئەو كەمپی پەنابەرانەی كە باردۆخیان خراپە و فەرامۆشكراون، لەبەرامبەر كاركردن بۆیان بێدەنگ دەكرێن. گرفتی كوتانی مەدەنی ، كچانی قوتابی، نەبونی ژێرخانی تەواو، خواردن و دەرمان لە زۆربەی جیهان كە ناتواننین هاریكاری بكەیین، وادەكات ئێمەی سەوزەكان بخاتە حاڵتێكەوە زۆر كەم ئەركمان هەبێ لەسەر ئاستی ئەوروپای هاوبەش، بەڵام كە ئێمە لە‌پرسە گە‌ورەكاندا كارمان نەبێت واتە سەربەخۆیی خۆشمان لە دەستداوە بە ئەمدام بونمان لە ئەوروپا.
كاتێك بەڵێنی سیاسیمان لەسەر درۆ وەستابێت و متمانەمان لای دەنگدەرەكانمان بەرەو خوار بروات، وەك دەبینرێت لە زۆربەی پێشبینیكاندا ، ئەوكاتە قسەكەری پارتی سەوز بەرگری لەسیاسەتێك دەكات كە خۆی لە كەناڵی تەلەفزیۆندا بە ڕاشكاوی وتی ئێمە سیاسەتێكی پیس و خراپ و گەمژەیی ( ”skit” ) جێبەجێ كردوە ، بەڵام پاساوەكەی ئەوەیە دەڵێت : ئەگەر پارتەكانی تر بونایە سیاسەتێكی خراپتریان جێبەجی دەكرد ، بۆیە ئێمە لە دەسەڵاتین ، ئەمەش تەواو نیشانەی نەبونی بێ بەرپرسیاریە‌تیە بەرانبەر دیمۆكراسیەتی پەرلەمان و متمانەی حیزبی سەوز بەرانبەر بەمتمانەی دەنگدەرەكانی .
ترسی ئەوە هەیە ئەم حاڵەتانە وابكات لە هەڵبژاردنەكانی ئایندەدا هەمو پرسی سیاسی وبەڵینەكانمان لەلای خەڵك لە رەوشێكی بێ باوەری و بێ ئەرزشیدا بمینێتەوە ، واتە پرسەكانمان ببنە پرسی سەرۆكی پارتی چەپ و پارتی ناوەڕاست و ئەوان با‌وەش بۆ پرسەكانمان بكەنەوە .
دیارە ئایندەش بەندە بەوەی كە سەوزەكان چۆن مامەڵە لەگەڵ ئیسلامی ڕادیكالدا دەكەن . بەئاشكرا لە هەندێ مزگەوتی سویدا و لەڕێكخراوەكانیاندا مێشكی گەنجی سوید بە بیری ئیسلامی ڕادیكالی ئیسلامیزم دەشۆرێتەوە ، هاریكاری مادیش لەدامودەزگایی گشتی وەردەگرن ، لەڕێگایی زۆربەی ڕێكخراوەكانی ئیخوانموسلمینەوە .. ئەمە لەكاێكدا ئەردۆگان وەك قسەكەرێكی دیاری ئەو ئاراستەیە بە ئاشكرا وتی ( موسلمانی مۆدیرن و نامۆدێرن نییە ، بەڵكو ئیسلام ئەوەیە كە هەیە ) . ئیخوان موسلمین وداعش بۆ ئایندە هەمان ئامانجی جێگیریان هەیە ، بەڵام بە میتۆدی جیاواز ، واتە جێبەجێكردنی شەریعەی ئیسلامی بە توندوتیژی یان بە هەنگاوی لەسەرخۆو ڕێگای نادیمۆكراسیانە .. بەڵام سەرئەنجام بۆ ئایندە لەئەنجامدا هاوراو یەكن .
هەڵبژاردنی ئازاد دوای بەهاری عەرەبی ئەم هێزانەی لە وڵاتانی عەرەبی بەهێز كرد و كارەساتی لە ووڵاتانە خوڵقان. هەمان شت لە عێراقیش ڕویدا ، لە‌سەرەتا دەستوری دیمۆكراتی عێراق دانرا ، دوایی نەمانی سەددام وردە وردە لەگەڵ هەڵبژاردنەكاندا دەسەڵاتی سەمتی دینی و مەزهەبی زیادی كرد ، ئیسلام دینێكە خاوەنی ئایدۆلۆژیەكی دیارەو بەوەش كاردەكات . پاڵپشتانی فیكری سیاسی ئیسلامی كوێرانە و بێ باكانە ئەمڕۆ ئەو كاردە كەن ، لەراستیدا دەبێت هانبدرێن تا ئیسلام ڕێگای خۆی لە ڕیفۆرمی دینی بدۆزێتەوە ، بەپێەوانەوە توشی بەریەكەوتنی مەزن دەبێت لەگەڵ بەهای جیهانی ولاتانی ڕۆژئاوادا ، بۆیە ئیسلام دەبێت بروا بەسیاسەتی ڕیفۆرمی كراوە هەبێت بۆ لابردنی ئەو یاسا و بنەمایانەی سنوری حەرام و حەڵاڵەی كە دانراوە و دژ بە مافەكانی مرۆڤە گۆڕانكاری تێدابكرێت بگونجێنرێت لەگەڵ بەها جیهانیەكانی سەردەمدا ، بونمونە نەهێشتنی مارەكردنی كچی مناڵ ، و ئازادكردنی ژنان لە پرۆسەی هاوسەرگیردا ، یان رەوایەتی بەئازارو ئەشكەنجەدانی ژنان .
هەروەها دەبێت لەوە تێبگەن مانگی ڕەمەزان لەسوید كە ڕۆژی هەندێ وەرزی هەمو ڕۆژەكەیە ، گونجاو نییە وەك ئەوەی ئەوان چاوی لێدەكەن ، بۆیە باشترە موسڵمانان تێبگەیەنرێن لەوەی كە بەڵێنی 72 كەنیزە ( حۆری ) هەرگیز چاوەڕێی ئێمەی موسڵمان ناكات ئەگەر بمرین لە جەنگی جیهادی پیرۆزدا و ئەمە بەپێی یاسای هەندێك وڵات دەبێتە هۆی هاندانی توندوتیژی ، واتە ئەمە بەڵنێكە بۆ ئەمرۆ بێبناغەیە و بەتاڵ و نەشیاوە .
لەراستیدا پرسیار دەبێت ئەوەبێت ئایا دوایی ئەمان سیاسەتی سەوزی ئێمە چۆن دەبێت ؟ بیرو ئیدیای سەوزەكان زۆرن ، هەروەها شوێنیش هەیە بۆ سۆلۆیداریتێ جیهانی . بۆنمونە بتوانین لەو شوێنانەی پەنابەر دێن لە ڕوی ئابوریەوە زۆنێكی ئازادی بۆ دروستبرێت بۆ كەمی زەریبە لە چەند ساڵیكی سەرەتایی هاتنیاندا وەكو نمونە بۆ ئەوەی زوو بتوانن بێنە ناو بازاڕەوە ، ئەمەش لەو شوێنانەی كە پەنابەر زۆرن لەجیاتی پارەی سۆسیال بكرێتە بریار و یاسای بۆ دەركرێت .
ئەمرۆ لەسوید كێرفی دابەزینی ئابوری زۆر زەق و دیارە ، بۆیە بروا بەوەناكرێت وەك ئەوەی نیشاندراوە كە داهاتی نەتەوەیی سویدی بەرزبێت ، چونكە باری ئابوری بەرەو باشبون نەچوە ، ئەگەر ڕیفۆرمی سیاسی لە پرۆگرامی ئێستای پارتی سەوزدا نەكرێت ، هەموو بەرپرس دەبین لە دروستبوونی فەوزایەك كەبەدڵنیاییەوە خراپ دەبێت بۆ ئایندەی هاونیشتمانانی سوید بەگشتی . دیارە پێشتر هەموان لەسەر ئەوە كۆكبووین كە كەس كاری تێكدەرانەو پشێوی بۆ وڵات نەخوازێت .
بە کلیکێک لەسەر سمبولەکانی خوارەوە ئەم بابەتە دەگات بەهاوڕێکانت
