ئەبوبەکر جاف : ئۆپۆزسیۆنی كۆچەری .
پێشەكییەك بۆ فەلسەفەی سیاسی ژیل دولوز & پێشەكییەكی تیۆری بۆ تێپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان و سەر ڕێگاخستنی ئەكتێكی نوێی بەرەنگاریی .
1
لێرەدا ئێمە بە ئاستێكی زۆر لە ناو فەلسەفەی سیاسی فەیلەسوفی فەرەنسی ژیل دولوزداین . واتە لە ناو مەنزومەیەكی چەمكاندن و چەمكیی فەلسەفیدان كە ، تەواوی چەمكەكان ، تەواوی پراتیكەكان بێ دژیەكی و بە ناچاری پێكەون و پێكەوە بەستراونەتەوە . چەمكەكانی : ” كەمینە ، قەڵەمڕەوی ، لە قەڵەمڕەوی خستن ، قەڵەمڕەویی دروستكردنەوە ، هێڵەكان ، هێڵی هەڵهاتن ، ڕیزۆم ، سەیرورە ، ئارەزو ، فیچەكردن و قوڵپدانەكان ، سوبژێكتیڤاسیۆن …” داین . تەواوی ئەم چەمكانە بە ناچاری و بە زەرورەت پێكەوە لكێنراون لە ناو كردەو پراتیكی ژیاندا .
2
ئێمە سەیرورەمان هەیە ، سەیرورە تەواو دژە بە وەستان و جەوهەر و گەوهەرو ناوەڕۆك و دوالیزم و پەیوەندییە دیلێكتیكەكانی نێوان سوژە/ ئۆبژە . سەیرورەیەك لە جوڵەو خێراییەكی ڕەهای فۆرمیولەبوون و شكڵبەندی و دەركەوتنی هەمیشەیی . سەیرورەیەك كە دەرەوەو ناوەوەی نییە بە ئاستەی پەیوەندی لە نێوانیاندا هەبێت ، بەڵكو ئیمانانتە ، لە هەناوی خۆیدا بە ڕەهایی لە جوڵەیەكی ڕەهاو خێراییەكدایە كە جەوهەرو ماهییەتەكان نیانگرێتەوەو بوونیان نییە . لە بیرمان نەچێت كە : جەوهەرو ماهییەتێك بوونی نییە “. ئەمە چ بە ئاستە ئۆنتۆلۆژییەكەی ، چ بە ئاستە سۆسیوسەكان . دەركەوتەو فینۆمینەكان لە ناو گەمەو ستراتیژی هێزو پەیویندی هێزەكاندا وەك جێگیرو جێگیركراو چەسپاو دامەزراو وێنای دەكەن ، دەیكەن بە بەشێك لە ” دۆگم ” ی دەق بەستن و مامەڵكردنێكی دەرەكی لە گەڵیاندا .
3
هەموشتێك سیاسییە ، واتە هەموو شتێك لە ژیاندایە ، هەموو شتێك لە ناو فۆرمیولەبوننی پرۆسێسیوسەكانی بە سوژەبوون و سوژەسازی و سوبژێكتیڤاسیۆندایە . لە ناو فەزایەكی ئۆنتۆ-سیاسیدا ، هەمیشەو بەردەوام لە ناو خۆ ڕێكخستنەوەدایە ، بەڵام لە یادنام نەچێت خۆ ڕێكخستنەوەو خۆ بەرهەمهێنانەوە چەمكێكی ئیدۆلۆژی نییە بە واتای ئۆرگان و ڕێكخستنی خەبات و بەرژەوەندییەكان لە ناو ” چوارچێوەیەكی شوناسی و ناسنامەییدا ” . ناسنامە و شوناسەكان لە جەوهەرو ئەسڵ و ماهییەت و وەستان و بەچەقكردن و بە سێنتەركردن و بە ” بوونكردنێكی ئیدۆلۆژییانەوە ” دێت . تەعریفكردن ، پێناسەكردن ، ناسنامە پێدان ، هێنانە دەرەوەیەك كە لە وەهمێكی هێزەكان و پەیوەیندی هێزەكان بترازێت هیچی دیكە نییە . هەموو شتێك سیاسییە بەو ئاست و مانایەی بە سوژەبوون و پراتیكەكردنی ژیان و ژیانی پراتیكییانە لە ناو سەیرورەدا هەمیشەو بە بەردەوامی خەریكی ئەداكردن و خۆ پراتیككردنن . كەواتە سیاسەت لێرەو لە ئێستادایە . لێرەو لە ئێستادا واتە دوانەخستن بۆ ئایندە ، نەگەڕانەوە بۆ ڕابووردوو . لێرەو لە ئێستادا واتە دەسبەرداروون لە یۆتۆپیاكان . یۆتۆپیاكان دژمن و بكوژی سەرسەختی ژیانكردنن لە ئێستاو لێرەدا . بەڵكو چاوەڕوانیكردنی ” فەزایەكن كە یان هەبووە پێویستە بگەڕێتەوە ” یان نەبوو دەبێت هەبێت . ئیستا بە قوربانی داهاتو یان ڕابووردوو .
4
ئەوەی هەیە لە ئێستادا بەسوژەبوونە لە ناو سەیرورەیەكی بێماهییەت و بێجەوهەردا . كەواتە لێرەو لە ئێستادا ئێمە لە ناو پرۆسێسیوسی سوبژێكتیڤاسیۆن و بە سوژەبوونداین لە ناو هێڵەكاندا . هێڵی هەڵهاتن . ئەوەی ئێستا هەمانەو لە بەردەستماندایە ئیمكانی خولقاندنی هەموو شتێك لە خۆ دەگرێت . چیمان بوێت دەتوانین لێیدروست بكەین . ئێمە دەسەڵات و هێزو پەیوەندی هێزەكانمان هەیە ، لە بیرمان نەچێت هێزەكان لە دەرەوە نین ، هێزەكان ئیمانانین لە ناو ژیاندا ، دەسەڵاتەكان بە ڕەهایی و لە پراتیكدا لێرەو لە ئێستادایە ، دەسەڵات لە هەموو شوێنێكە ، ئەو شوێنە بێشوێنەیە كە لە هەموو پنتێكدایە . ئەوە ئیدۆلۆژیاو میكانیزمەكانێتی دەسەڵات وەك كۆنكرێتیی و مەلموسی و لە دەرەوە بوون هەم وێنای دكەن و هەمیش لە ناو ماكینەو دەزگاكانی وێنەی نەیارو دژمن و چەپێنەرو سەركوتكەری سوژەدا دەخولقێنن و بەرهەمی دێننەوە . واتە دەسەڵات دەكەن بە موڵكی چینێك لە سەرەوە ، ئامرازی دەستی چینێك تەنیا بۆ چەوساندنەوە ، بە خاوەندارێتیكردنی دەسەڵات لای كەس و چین و گروپێك . ستراتیژی ئەم وێناكردن و خولقاندنەی دەسەڵات لە دەرەوە ، تەنیا گەكەمەیەكی دیكەی خودی دسەڵاتە بۆ ئەوەی سەرنج و وردبوونەوەو دیاگنۆستیكی ئێمە لە سەر دەسەڵات لێرەو لە ئئێستادا ” دوربخاتەوەو هەمیشە بە جیاواز و بە فریودان خۆی بەرهەم بهێنێتەوە . شەڕو ململانێ لە گەڵ ” چینی بۆرژواو كاپیتالستێكدا نییە لە دەرەوە ، ململانێ و كێشمەكێش لە گەڵ نیولیبرالیزمێكدا نییە لە دەرەوە ، لە گەڵ پارتی و یەكێتیدا نییە لە دەرەوە . لە هەموو شوێنێك دەسەڵات هەبێت بە ئیماناتی و بە پراتیكی ، بەرگریی و ئەكتی بەرگریش لە هەموو شوێنێكە بە پراتیكی . بەمشێوە بەرگری و بەرەنگاری و ئەكتی بەرەهەڵستكاری لە نا ” بە سوژەبوون و سوبژێكتیڤاسیۆنەكاندایە چ بە تاكی یان بە گروپی . ئێمە دەبێت شەڕ بەو ئامرازانە بكەین كە خودی دەسەڵات بۆ خۆ بەرهەمهێنانەوەو بۆ هەیمەنەكردن و بەرهەمهێنانەوەی ئێمە بەكاری دەخەن ، خۆمان بەرهەم بێهێنینەوە . دەسەڵات بە ناو ئێمەدا تێدەپەڕێت ، كەواتە ئەكتێكی بەرگری لە ناو پرۆسێسیوسەكانی بە سوژەبووندا هەر لە خۆماندا و بەناو خۆماندا تێدەپەڕێت و لە ڕێگەیشییەوە خۆمان بەرهەمدێنینەوە بە تەواوی ئەو فۆرم و فۆرمیولەبوونانەی بە سوژەبوون كە لە ناو هێڵی هەڵهاتندا بە دانەبڕاوی دەستمان پێیدەگات .
5
لە ناو سەیرورەدا بوون بە كەمینە هەیە ، بوون بە _ كەمینە ، هەرگیز بە واتای كەمبوون نایەت ، بە واتای چەندێتی و ژمارە نایەت ، بە واتای چۆنێتی بە سوژەبوون دێت لە ناو جەبرو فشاری پەیوەندییكانی هێزدا . ژیل دولو باس لە كافكا دەكات ، نوسەرێكی جولەكە بە ئەڵمانی دەنوسێت بۆ كافكاو بۆ ئەو ژینگەیەی كافكای لێ دەژی ، كەمینەیە ، واتە بوونە بە كەمینە لە ناو ” زۆرینەیەكی پراگی “، بەمشێوەیە فرانز كافكا لە ناو كەمینەیی و بە كەیمنەبوونی زمان و داهێنانی زمانێكی كەمینەییدا ، خۆی پراتیك دەكات ، بێكێتێكی ئیرلەندی كە بە فەرەنسی دەنوسێت ، لە ناو زمانێكی فەرەنسیدا سەروكاری لە گەڵ بە سوژەبوون و سوبژێكتیڤاسیۆنێكدایە كە لە ناو هێڵەكانی هەڵهاتدا ، لە میتامۆرفۆسدا ئەكتێكی بەرگری دەنوێنێت ، ئەكتێك لە ناو كۆچەریبوون ، كۆچەریبوون لە ناو قەڵەمڕەوییەك جیهێشتن و قەڵەمڕەوییەك دروستكردنەوە . ” ئایا لە دونیای ئێمەدا بە هەولێری نوسین و بەكارهێنانی موفەردەی هەولێر ” دەكرێت وەك ئەكتێكی بەرەنگاری و بەرهەڵستكاری سەر ڕێگا بخرێت . گەرمیانییە بە زمان و موفرەدەی زمانیی خۆی دەتوانێت ئەكتێكی جیاوازی سووژە بوونی گەرمیانیانە بنوێنێت وەك كردەیەكی بەرگری و بەرهەڵستكاری لە نوسیندا ، هەورامییەك ، كەڵهوڕییەك ، كرمانجی سەرو ..”. تەواوی دۆخەكانی بوون لە پراتیكدا ، دونیای مەجازی و ڤێرتوێلەكان و ئەكتوێلیزەبوونی بەردەوام و هەمیشەیی ڤێرتوێلەكان . بە دایكبوون ، بە مناڵبوون ، بە ژنبوون ، بە ئاژەڵبوون . با نمونەیی فیمینیزم وەرگگرین ، بزوتنەوەیەكی فیمینیستی دەتوانێت لە ژنبوون و ژافرەتبوون ، لە ناوی هێڵەكان و سەیرورەی بە ژنبووندا ، ئەكتێكی بەرەنگاری و بەرهەڵستكاری سەرپێ بخات ، لە بەرانبەر پیاوبوون لە پراتیكداو ، لە ناو پەیوەندییكانی دەسەڵاتی پیاوانەدا ، لە بری ڕاكردن و ترس و بیم و خۆكوشتن و خۆسوتاندن , كەمینەیەك ، زمانێكی كەمینەیی ، ژێستێكی كەمینەیی سەر ڕێگا بخات هەم وەك ئەكتێكی بەرگری و بەرەنگاری و بەرهەڵستكاری ، هەمیش وەك كردەو پرۆسێسیوس و پرۆسەی بە سوژەبوون و خۆ فۆرمیولەكردنەوە . بەو میكانیزمانەی لە هێڵەكانی هەڵهاتندا بوونیان هەیە . نمونەی كوردبوون لە ڕۆژهەڵاتی كوردستاندا ، بە تەنیا بەس نییە بزوتنەوەیەكی سیاسی و حزبایەتی سەر ڕێكا بخەن ، لە ناو هێڵەكانی هەڵهاتن و بە كوردبووندا بێشومار ئەكتی بەرهەڵستكاری و بەرەنگاربوونەوەو بە سوژەبوونێكی كوردییانە بوونی هەیە . نوسین ، وەرگێران ، هونەر، ئەدەب ، بزوتنەوەی ئەنارشییانە ، واتە كوردەكان لە ڕۆژهەڵات و لە تاراندا چۆن دەستیان بگات بە فۆرمێكی سوبژێكتیڤاسیۆن و بە سوژەبوون لە ناو “زۆریینەی زمانی فارسیدا ” و كەیمنەو بوون بە كەمینە سەرپێ بخەن كە بە ئیماناسی دەبێت بە ئەكتی بەرهەڵستكاری و بەرەنگاری و بە كوردبوون . پراتیكی بە كوردبوون ، كوردێكی بە پراتیك بێئەوەی ڕووبەڕوی ئەكتێكی گەورەی ئیدۆلۆژیی ببەنەوەو توشی كوشتن و بڕین و زیندانیكردن بێن . پرۆلیتاریا ، چۆن پرۆلیتاریا لە ناو ئەكتێكی بەرگری و بەرەنگاری و بەرهەڵستكاریدا دەبێت بە كەمینە ، چۆن دەسبەرداری شەڕو وەهمی گەورەی شەڕی گشتگیری چینایەتی و شەڕی چینەكان دەبێت . چۆن دەسبەرداری شەڕێك دەبێت كە ، لە دەسەوە سەر ڕێگای خستووە . پرۆلیتاری كەمینەیی و بە كەمینەكردنی پرۆلیتاریایی لە دەیان فۆرمی نواندندا ، شێوازی ژیان ، هونەر ، ئەدەب .. سوژەیەكی بەرهەڵستكارو بەرگیركار بخولقێنێت بێئەوەی خەونی نەزۆك بە دەوڵەتی پرۆلیتاریاو دیكتاتۆرییەتی پرۆلیتاریاو شەڕی چینایەتی بە مانا ماركسییە ئەرسەدۆكسییەكەی ببینێت .؟
6
پێش پەیدابوونی بزوتنەوەی گۆڕان و لوشدانی بڕێكی زۆر كەرتە جیاوازەكانی ناو فەزاو دونیای فەڤزای گشتی ئێمە ، لێرەو لەوێ جوڵانەوەو بەرهەڵستكاری و بەرەنگاری كەمینەیی و پەرشوبڵاوی هەبوو . پێش ئەو “سكانداڵەی ” بزوتنەوەی گۆڕان سەرپێی خست لە گردكردنەوەو كۆكردنەوەی دەنگێكی زۆری یاخی و بەرەهەڵستكاری و ڕێكخستنێكی لە ناو ئەكتێكی بەرەنگاری ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانتاری و حزبایەتیدا ، كردەو ئەكتی بەرهەڵستكاری بە شیچوەیەكی جیاواز هەبوو ، كرێكاران ئەگەر چی ئەندامی پارتە سیاسییەكانی ئیچمە بوون ، بەڵام لە ناو ئەكت و كردەی بە ” كرێكاربووندا ” خەبات و فشاریان سەر ڕێگا خستبوو . جوتیاران ، قوتابیان ، مامۆستایان ، نوسەران ، ڕۆژنامەنوسان ، لاوان ، ئافرەتان و ژنان.. واتە كەرتبوونێك ، كە وەك پرۆسەی بە كەمینەیبوون بوونیان هەبوو ، ناسنامەیەكی ئیدۆلۆژیی و دەرەكییان نەبوو ، خەریكی فۆرمیولەبوون و بە سوژەبوون بوون ئەگەر چی دابەشیشببوون بە سەر هێزە سیاسییەكانی ئێمەدا . لە هەناوی دەسەڵاتی سیاسی ئێمەدا ئەكت بەرگریی و بەرەنگارییان سەرپێ خستبوو . ململانێی نەوەكان ، ململانێ و چیرۆك و حیكایەتی نەوە جیاوازەكان لە هەناوی یەك ” گروپ و حزبی سیاسیدا ” سەرپێ خرابوو . بەڵام بە دەركەوتنی بزوتنەوەی گۆڕان وەك ڕێكخستنێكی پارتایەتیی و كێبەركێی دەرەكی و گەمەی پەرلەمانتاری و هەڵپەی گرتنە دەستی دەسەڵاتی سیاسی ، پاشەكشە بەم كەرت و جوڵەو بزوتنەوەو گروپانەكراو بوونەوە بە بە شێك لە شەڕی گەورە ، چوونە بەرەی یەكدەست و یەكڕەنگ و یەك گوتاری ، دونیای ئێمە ، لە ئەكتێكی كەمینەییەوە لە پێناو بە سوژەبوون و سوژەسازیدا ، كرایەوە بە بەرەی شەڕكردنی ناو شوناس و ناسنامە وەهمی و ساختەكان . شەڕەكە ساغكرایەوە بە ڕوویەكدا كە تەواوی گروپە كەیمنەییەكان و پرۆسەو پرۆسێسیوسی بە كەمینە بوون پاشەكشەی كرد . دواتریش ببینیمان چی لێهات و چۆن كرایەوە بە قوڕگی دەسەڵاتی سیاسیدا .
کلیک بکەرە سەر سمبولەکانی خوارەوەو ، ئەم بابەتە ئاشنا بکە بەهاوڕێکانت
