نەوزادی موهەندیس: بەغداد ـ كورتترین ڕێگا بۆ هەرێمی كوردستان .

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

لەو ساتەوەی دەوڵەتی عێراقی نوێ‌ دروستكرا لەساڵی 1921 دا و دواتریش ولایەتی موصڵ بەیەكجارەكی خرایە سەر ئەم دەوڵەتە لەساڵی 1926وە ئیدی هەرێمی كوردستانی ئێستا بە زۆر و نابەدڵی كوردان بەم عێراقە سەیروسەمەرەیەوە لكێنرا و قەدەرمان لە و كاتەوە تاكو ئێستا بەسراوەتەوە بەم دەوڵەت و نەتەوەیەوە كە باڵادەستن تیایدا كە عەرەبی ( سونە و شیعە ).

كورد لە پێناو ڕزگاربوون لەم چوارچێوە سەپێنراوەدا گەلێك هەوڵ و خەباتی كردوە هەر لە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی و ڕاپەڕینی جەماوەری و شۆڕشی چەكداری، بەڵام هەموانیان بە ئێستاشەوە نەبونەتە هۆی ڕزگاربوون و پێكەوەنانی دەوڵەتێكی سەربەخۆی كوردی كە خەونی لە مێژینەی هەموو تاكێكی كوردە، دیارە ئەمەش هۆكاری خۆیی و بابەتی خۆی هەیە كە بۆ كورد نەیتوانیوە دوای 100 ساڵ لە داگیر و دابەشكردنی خاك و نەتەوەكەی بەسەر چوار وڵاتی ناوچەكەدا یەك بگرێتەوە و وەكو هەموو گەلانی ناوچەكە و دونیاش ببێتە خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆی. ئەوەی زۆر ڕوون و ئاشكرایە كە كورد خۆی هۆكاری سەرەكی نەگەیشتنێتی بەو ئامانج و خەونە ، سەرەڕای هەموو هۆكارە ناوچەیی و نێودەوڵەتیە سەپێنراوەكانی تر.
هەربۆیە كورد لە پێش هەمواندا دەبێت گلەیی و ڕەخنەی توند ئاڕاستەی خۆی بكات نەك دوژمنان،چونكە كار و ئەركی دوژمنان نیە كە دەوڵەتی كوردیمان بۆ دروست بكەن بەڵكو ئەوە ئەركی خۆمانە.
دوای ڕاپەڕینی بەهاری ساڵی 1991 یش كورد ئارەزوومەندانە جارێكی تر خۆی بەستەوە بەم عێراقەوە و ماوەی 25 ساڵی ڕێكیشە جەور و جەفا دەكێشێتەوە بەدەست دەسەڵاتدارانی كۆن و نوێی عێراقەوە، لەساڵی 2003 دا جارێكی تر چانسێكی گەورەتر هاتەوە بەردەم كورد لەم هەرێمەدا بۆ جیابونەوە و پێكەوەنانی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆی دوای ڕووخاندنی یەكجارەكی ڕژێمی بەعسی صدامی و تەواو لێكهەڵوەشاندنی سەرتاپای ئۆرگانەكانی دەوڵەتی عێراقی كەتەمەنی 83 ساڵ بوو، بەڵام كورد ئەم جارەشیان ئارەزوومەندانە خۆی خستەوە باوەشی عێراق و خۆی خستەوە چوارچێوەی سنورە دەستكردەكانی ئەم وڵاتە و تراجیدیاكانی كۆن و نوێی سەر لەونوێ‌ هێنایەوە بیر و كەڵك و سوود و پەندی لە ڕابووردووی تاریك و خوێناوی وەرنەگرت.
لەئێستاشدا و ماوەی چەند ساڵێكە بیرمان كەوتۆتەوە كە دەبێت دەوڵەتی سەربەخۆمان هەبێت و باس لە ڕیفراندۆم دەكەین بۆ یەكلایكردنەوەی ئەو مەسەلە چارەنوسساز و زۆر هەستیارە. ئەمە لەكاتێكدایە كە ناوچەكە بەگشتی و عێراقیش بۆ خۆی بەئاڕاستەی گۆڕانكاری گەورە و چاوەڕواننەكراون و هیچ كەس ناتوانێت پێشبینی ئایندەیەكی ڕوون و گەش بكات، بەهۆی شەڕی داعش و مەترسیەكانی و هاتنە ناوەوەی زلهێزەكانی دونیا بۆ ناوچەكە بەوپەڕی هێزی سەربازیانەوە كە هیچ كام لەوڵاتانی ناوچەكە بەگەورە و بچوكیانەوە ناتوانن ڕێگایان لێبگرن جا چ جای كوردی هەژار و بێ‌ دەوڵەت و بێ‌ سەركردەی كاریزما كە هیچ لایەن و دەوڵەتێك دۆستی ڕاستەقینەی كورد نین و تائێستاش بە ئاشكرا و بەنهێنی دژی دروستبوونی دەوڵەتی كوردی سەربەخۆن.
ئاشكرایە كە كورد و سەركردایەتیەكەی هەڵەگەلێكی زۆریان لە ڕابووردوودا كردوە بەڵام لە ئێستادا هەڵەیەكی زۆر زەقی سەركردایەتی كورد لەم هەرێمەدا ئەوەیە كە بۆ ڕاگەیاندنی دەوڵەتی كوردی و چێكردنی پڕۆسەی ڕاپرسی و ڕیفراندۆم و وەرگرتنی ڕای جەماوەر و شەقام كە تاچەند پشتگیری و پشتیوانی ئەو بڕیارە چارەنووسازەن، هیچ كات بیریان لەوە نەكردۆتەوە كە یەكەم لایەن كە دەبێت گفتوگۆی لەگەڵدابكەن بۆ سەرگرتنی ئەو نیەت و بەرنامە و پڕۆسەیە، ئەویش دەسەڵاتدارانی بەغدادن، كورد لەم هەرێمەدا لەگەڵ دەرودراوسێ و وڵاتانی دونیاش بەبچوك و گەورەوە باسوخواسی ئەم مەسەلەیەی كردوە بەڵام تاكو ئێستا بە ڕاشكاوی و بوێریەوە ئەم بابەتەی لەگەڵ بەغدادا نەكردوە، كە مەنتیق و واقع وا دەسەپێنێت كە كورد لەگەڵ بەغدادی پایتەختی دەوڵەتی عێراقی كە لە ئێستادا 96 ساڵە قەدەر پێكەوەی لكاندوین گفتوگۆبكات و ڕێكەوتن و لێكتێگەیشتن هەبێت لە نێوانیاندا و پێكەوە ئەم پڕۆسەیە بەرنە پێشەوە بە ئاشتیانە و دوور لەشەڕ و خوێنڕشتن و دوژمنایەتی، بەڵام كورد ئەمەی نەكردوە و ڕێگاكەی لەخۆی و بەغدادیش درێژكردۆتەوە بەوەی ڕوویكردۆتە پایتەختی وڵاتانی ناوچەكە و پشتی كردۆتە بەغداد و ئەو ڕاستیەی لە بیر كردوە كە كورتترین ڕێگا بۆ چارەسەركردنی سەرجەم كێشەكانی خاك و سەروەت و سامانی سروشتی وسنور و جوگرافیا و داهات و دەرامەت و دانیشتوان كە هەموویان مەسەلە گەلێكی ئاڵۆز و گرنگن بریتیە لە ڕێگای بەغداد نەك پایتەخت و وڵاتانی ناوچەكە و دونیا.
كورد ( لەگەڵ جیاوازی نێوانیان) دەبێت لە ئەزمونی باشووری سودانەوە كەڵك وەربگرێت و بە ئاشتیانە لەگەڵ ناوەندی وڵاتەكەی خۆیدا ئەو مەسەلەیە یەكلا بكاتەوە و بەغدادیش پێویستی بەسەركردەیەكی بوێری وەكو عومەر حەسن بەشیر هەیە كە سەرەڕای گرژی و ئاڵۆزی و دژایەتیكردنی زۆری گەلانی باكوری سوودان بۆ ئەو جیابونەوەیە بەڵام ئەو وەك سەركردەیەكی بوێر بڕیاری خۆی دا و باشووری سودانی جیاكردەوە و یەكەم سەرۆك وڵاتیش بوو كە دانی بەسەربەخۆیی باشوری سوداندا نا و كۆتا سەرۆكی وڵاتی سودانیش بوو كە سەردانی ماڵئاوایی لە باشووری سودان كردو بەم كارەشی شەڕ و جەنگێكی ماڵوێرانكەری زیاد لە 25 ساڵەی ئەو وڵاتەی كۆتایی پێهێنا. بۆیە لە بەغدادیش پێویستمان بە سەركردەیەكی بوێری شیعە مەزهەبی باڵادەست هەیە كە ئەو بڕیارە بدات.
ئەوەی ماوەتەوە وەستاوەتە سەر هەڵوێست و بڕیاری كۆتایی كورد كە تاچەند لەسەر ئاستی سەركردە و حیزبە سیاسیەكان و جەماوەری گەلەكەشمان ئامادەن بۆ بڕیاردانی كۆتایی لەو مەسەلەیەدا و تاچەند دەتوانن بەرەنگاری مەترسی و پێشهاتە چاوەڕواننەكراوەكان بكەن و تاچەند دەتوانن مقاوەمەت و بەرگری ڕەوا بكەن لەسەربەخۆیی و دەوڵەتی ڕاگەیانراوی كوردی.
ئەوەی لەئێستادا لەسەر زەمینەی واقع دەبینرێت هیچ دڵخۆشكەر نیە و هیچ ئامادەسازیەكیش نابینرێت، چونكە ڕاگەیاندنی دەوڵەتی كوردی پێویستی بەكار و ئامادەسازی سیاسی و ئابوری و سەربازی و كۆمەڵایەتی و پەیوەندیە ناوچەیی و نێودەوڵەتیەكان هەیە و كاری گەرموگوڕ و پێكەوەیی و تەبایی و یەك و یەكگرتوویی ڕیزەكان هەیە. نەك وەك ئێستا كە تەواوی ئۆرگانەكانی ئەم دەسەڵاتە كوردیە پەكخراون و ئاكتیڤ نین هەر لە پەڕلەمان و سەرۆكایەتی هەرێم و حكومەت و دەسەڵاتی دادوەریش.لەسەر ئاستی سەركردە و حیزبەكانیش هیچ كات هێندەی ئەم قۆناغە لێك دوورنین و ناحەز و ناتەبانین، لەسەر ئاستی جەماوەریش دابەشبونەتە سەر ڕاوبۆچوونی حیزب و سەركردە سیەیاكان و لە ئێستادا كۆدەنگیەكی نیشتیمانی و نەتەوەیش هەست پێنتاكرێت لەسەر ئەو بابەتە، ئیدی چۆن و بە چ ڕێگایەك دەوەڵەتی سەربەخۆ ڕادەگەیەنرێت؟ بۆیە بەداخەوە هێندەی بەرزكردنەوەی ئەو بابەتە وەك دروشمێك و دەسكەوتێكی حیزبی و بۆ تێپەڕاندنی كات و گێژداخكردنی جەماوەر دەبینرێت نیو هێندە وەك ئەركێكی مێژویی و نەتەوەیی و وەدیهێنانی خەونە مێژوویەكەمان نابینرێت.
بۆیە هەنگاوی دەسپێك و یەكلاكەرەوە لەناوخۆی ماڵی كورد دەبێت لەهەرێمدا و دواتریش لەگەڵ بەغداد ئەو مەسەلەیە یەكلا دەكرێتەوە، چونكە گەر بەغداد ڕازی نەبێت و پشتیوانی ئایندەی ئەو دەوڵەتە نەكات ئەوا كاریگەری گەورە و خراپی دەبێت لەسەر دۆستایەتی و دراوسێیەتی باشی نێوانمان، بۆیە ئەركی سەركردایەتی كوردە گەر ئەو مەسەلەیەی بە جدی وەرگرتوە و كاری بۆ دەكات تەنها ڕێگا كورت و چارەنوسساز و ڕاست و ڕاستەقینەكە هەڵببژێرێت و بیگرێتە بەر كە ئەویش ڕێگای بەغدادە چیدی ئەو مەسەلە نەتەوەییە نەكاتە قوربانی ململانێی ناوخۆیی و و حیزبی ولە پێناو دەسكەوت و پۆستی بچوكی حیزبی و كەسیدا نەیگۆڕێتەوە و سازشی لەسەر نەكات. خۆشبەختانە قۆناغەكەش تاڕادەیەكی زۆر لەبارە چونكە هەردوولا لە ڕووی هێز و هاوسەنگی هێزەكان و توانای مادی و مەعنەوی و مەترسی و هەڕەشەكان و ناجێگیری دۆخی ئەمنی و سەربازی و جوگرافیا و هەژمونەوە …هتد.وە لەیەكەوە نزیكن و هەریەكەیان توان و دەسەڵات و ئابوری و جوگرافیای خۆیان باش دەزانن و دەناسن و دەتوانن زووتر لەهەموو كات لەیەكتر تێبگەن، بۆیە هەق وایە كورد ئەم هەلەش وەك چانسەكانی تر لە كیس خۆی نەدات و خۆی نەداتەوە دەست قەدەرێكی نادیار و چاوەڕوانی هەلی لەمە باشتر نەكات كە بۆی بێتە پێشەوە .