محه‌مه‌د عه‌بدوڵا : كه‌ركوك گرفته یان چاره‌سه‌ر .
یه‌كه‌م به‌رزبوونه‌وه‌ی كێرڤی جووت حیزبه كوردستانییه‌كه به ڕووخانی سه‌دام حسێن ده‌ستیپێكرد، چونكه كه سه‌دام ڕووخێنرا، ئه‌مریكا پێویستی به هه‌ر هێزێكی ناوخۆیی بوو بۆ سه‌ركه‌وتنی پرۆسه‌كه‌ی هاوكاری بكات، ئه‌و كاته‌ش دوو حیزبه كوردستانییه‌كه تاكه هێزی ڕێكخراوی خاوه‌ن دارایی و چه‌كدار بوون له عێراقداو خۆشیان زۆر حه‌زیان به هاوكاریی ئه‌مریكا ده‌كرد.
له‌لایه‌كی تره‌وه به‌درێژایی شۆڕشی حه‌فتا ساڵه‌ی كوردو له ڕێگه‌ی ڕاگه‌یاندنه‌كانی شۆڕشه‌وه، ڕزگاركردنی كه‌ركوك كرابووه ئامانجی سه‌ره‌كی، به‌ڕووخاندنی سه‌دام هه‌موو دنیا چاوه‌ڕوان بوو كورد خه‌ونی چه‌ند ساڵه‌ی به‌دیبێنێت و بارگه‌و بنه‌ی هێزدارییه‌كه‌ی بباته كه‌ركوك له‌وێشه‌وه بچێته به‌غدا بۆ هاوكاریی ئه‌مریكای هاوپه‌یمانی، چونكه له به‌ڕێوه‌چوونی هه‌موو پرۆسه‌یه‌كی وا گه‌وره‌دا شتێك هه‌یه پێیده‌ڵێن ئه‌مری واقیع، كه له‌دواییدا زۆربه‌ی هاوكێشه‌كان داده‌ڕێژێته‌وه، به‌ڵام پێچه‌وانه‌ی بۆچوونه‌كان، سیاسه‌تداڕێژه‌رانی ئه‌وسای دوو حیزبه‌كه، كاتێك بانگ كرابوونه سه‌رمێزی دابه‌شكردنی ده‌ستكه‌وته‌كان ئه‌و جورئه‌ته‌یان نه‌بوو، كورد وه‌ك یاریزانی ئه‌ساسی بناسێنن، هێنده‌ی له خه‌می عێراقدا بوون، باسی نه‌ته‌وه‌ی كوردیان نه‌هاتبووه سه‌ر زمان، له‌جیاتی كه‌ركوك پاره‌ی مۆڵیان داوا كردبوو، بۆیه له‌وێوه‌ڕا ئیتر كورد به‌ره‌و داوا هات و هێزه عه‌ره‌بیه‌كان پێگه‌كه‌یان پێشلكرد و ده‌رفه‌تی ڕزگاركردنی كه‌ركوك له ده‌ستچوو.
منیش ده‌ڵێم : كه‌ركوك چاره‌سه‌ره یان ده‌روازه‌ی چاره‌سه‌ره، دوای چه‌ندین ساڵ له حوكمی شڵۆقی ده‌وڵه‌تی عێراقی و كاتی ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی داعش، جارێكی دیكه كه‌ركوك له سه‌ر سینیه‌كی زێڕین خرایه‌وه به‌رده‌ست كورد، ئه‌مجاره‌یان نه‌ك هه‌ر كه‌ركووك ته‌نانه‌ت ئه‌و هێزانه‌شی كه پارێزكاریان له كه‌ركوك ده‌كرد، به خۆیان و چه‌كی قورس و سوكیانه‌وه خرانه به‌رده‌ست كورد.
له چوارچێوه‌ی ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی به نه‌خشه‌ی نوێی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ناوده‌برێت، دوو ده‌وڵه‌تی عێراق و سوریا له‌سه‌ر ئه‌رز هه‌ڵوه‌شێنراون، له‌ئێستادا هه‌موو هێزو تایفه و ڕه‌گه‌زه‌كان ده‌بێت خۆیان بسه‌لمێنن تا به‌و واقیعه‌وه‌ی كه ده‌خه‌مڵێت بچنه سه‌ر مێزی دابه‌شكردنی ده‌ستكه‌وته‌كان، داعش سنوری نێوان سوریاو عێراقی سڕیه‌وه كه سنووری نێوان دووپارچه‌ی كوردستانه، ئێستا ته‌نیا هه‌رێمی كوردستان دان به‌و سنووره‌دا ده‌نێت، سوپای توركیا سنوری نێوان توركیاو سوریای سڕییه‌وه، به‌و سڕینه‌وه‌یه كه‌س نه‌یوت سیاده‌ی سوریا پێشێلكراوه به كۆمكاری عه‌ره‌بی و كۆنگره‌ی ئیسلامیشه‌وه، ئه‌مه ئه‌گه‌ر ده‌لاله‌تێكی هه‌بێت ئه‌وه‌یه كه داننانه به نه‌خشه‌ی نوێی ناوچه‌كه‌دا، به‌ڵام بۆ كورد ئێستا له‌سه‌ر ئه‌رز سنووری نێوان سێ به‌شی كوردستانی گه‌وره هه‌ڵگیراوه، ئه‌وه ده‌رگا كردنه‌وه‌یه له به‌رده‌م دروستبوونی گه‌وره‌ترین هێزی ناوچه‌كه، كه گرنگترین پێگه‌ی ده‌بێت له نه‌خشه نوێیه‌كه‌دا، به‌مه‌رجێك خۆیان بیانه‌وێت كه به‌داخه‌وه كاری بۆنه‌كراوه.
عێراق له‌سه‌ر ئه‌رز ده‌مێكه هه‌ڵوه‌شێنراوه، به‌ڵام بۆ به‌ڕه‌سمی ناساندنی هه‌ڵوه‌شانه‌كه ده‌بێت كلیلێك هه‌بێت، دوو جار كه‌ركووك كرایه ئه‌و كلیله، هه‌ردوو جاره‌كه هه‌رێمی كوردستان ئه‌و كلیله‌ی وه‌رنه‌گرت و له ده‌ستی دا.
هاتنی داعش بۆ ناو عێراق به‌و قه‌باره‌و خێراییه، ئه‌نجامی ڕێكه‌وتن و هاوپه‌یمانی گه‌وره بوو، زۆر له‌وه‌ش گه‌وره‌تربوو كه بینرا، داعش ده‌بوو له چیای شنگال سه‌ركه‌وێت و تا بتوانێت پێشڕه‌وی بكات به جۆرێك بتوانێت دهۆك تۆپباران بكات، له لایه‌كی دیكه‌وه ده‌بوو مه‌خموور بگرێت و له‌وێوه هه‌ولێر تۆپباران بكات، تا سوپای توركیا بێت و وه‌ك پاڵه‌وان و پارێزه‌ری جیهان داعش له هه‌رێمی كوردستان دووربخاته‌وه، به‌ڵام ئه‌مه نه‌كرا، چونكه له‌وبه‌ریشه‌وه به‌ره‌یه‌ك هه‌یه دژ به‌خواستی توركیاو جیهانی سوننه‌پارێز كارده‌كات، ئه‌وه‌بوو په‌كه‌كه ڕاسته‌وخۆ له هه‌ردوو به‌ره‌ی شه‌ڕه‌كه داعشی وه‌ستاند، هه‌ر بۆ زانیاریش به هاتنه ناوه‌وه‌ی هێزه‌كانی په‌كه‌كه كه‌س قارس نه‌بوو، ته‌نانه‌ت پارتیش، كه خۆی به دوژمنی سه‌رسه‌ختی په‌كه‌كه ده‌زانێت، هیچی نه‌وت و كه‌س باسی سیاده‌ی عێراقی نه‌كرد. دوور له سیناریۆ ته‌له‌فزیۆنییه‌كان، دووسه‌د چه‌كداری په‌كه‌كه شاری مه‌خمووری گرته‌وه‌و دایه‌وه ده‌ست هێزی پێشمه‌رگه، له‌ولاش نه‌یهێشت داعش بۆ سه‌ر چیای شنگال سه‌ركه‌وێت. له‌م سه‌روبه‌نده‌دا كه‌ركوك به كرده‌وه كه‌وته ده‌ست هه‌رێمی كوردستان، سیاسه‌تداڕێژه‌رانی هه‌رێم له‌و واقیعه‌دا كه‌وتنه به‌رده‌م دوو بژارده، گێڕانه‌وه‌ی كه‌ركوك بۆ سه‌ر هه‌رێم یان تاڵانكردنی نه‌وته‌كه‌ی.
پێش هاتنی داعش وزه‌ی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت له كێڵگه‌كانی كه‌ركوك 900 هه‌زار به‌رمیلی ڕۆژانه‌بوو، 250 هه‌زار به‌رمیلی ده‌دایه پاڵاوتگه‌ی بێجی بۆ دابینكردنی سوته‌مه‌نی ناوخۆ، 650 هه‌زار به‌رمیلیش ڕۆژانه ده‌فرۆشرا. به‌و پێیه‌ی كه بیره نه‌وته‌كانی كه‌ركوك له شه‌ڕی داعش سه‌لامه‌ت بوون، ئه‌و 900 هه‌زار به‌رمیله هاته سه‌ر به‌رهه‌می نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان، ئه‌مه ته‌فسیری ئه‌و ململانێیه ده‌كات كه ئێستا نه‌ك هه‌ر له نێوان حیزبه‌كاندایه له‌سه‌ر كه‌ركووك به‌ڵكو باڵی حیزبه‌كانیشی لێكڕاستكردۆته‌وه.
پێش به ئاشكرا فرۆشتنی نه‌وتی هه‌رێم، چه‌ند ساڵێك بوو به دزیه‌وه نه‌وت ده‌رده‌هێنراو ده‌فرۆشرا، كاتێك ده‌رهێنان و فرۆشتنی نه‌وتی هه‌رێم ئاشكرا كرا، (ئاشتی هه‌ورامی) تاكه نه‌وتمه‌داری هه‌رێم، له به‌شێكی پلانه‌كانیدا ڕایگه‌یاند كه له كۆتایی 2016 دا ئاستی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وتی هه‌رێم ده‌گاته سه‌روو 1.5 ملیۆنی ڕۆژانه، هه‌رچه‌نده ژماره‌كانی ئه‌و به‌ڕێزه به‌رده‌وام زۆر له‌ڕاستیه‌كه‌ی كه‌متره‌و پرۆسه‌ی ده‌رهێنانی نه‌وت تووشی هیچ ئاسته‌نگه‌یه‌ك نه‌بووه، بۆیه به‌رهه‌می نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان به نه‌وتی كه‌ركوكه‌وه ده‌كاته 2.5 ملیۆن، سه‌نته‌ره جیهانییه ناحكومييه‌كانی لێكۆڵینه‌وه‌ی نه‌وتیش به‌رهه‌می هه‌رێم به 2.5 بۆ 3 ملیۆنی ڕۆژانه ده‌خه‌مڵێنن.
هاوپه‌یمانی نێوده‌وڵه‌تی داعشی له هێرشكردن وه‌ستاندو خستییه باری به‌رگرییه‌وه، له‌وێوه هاوپه‌یمانی شه‌ڕێكی تری دژ به‌داعش ڕاگه‌یاند، ئه‌ویش وشككردنی سه‌رچاوه داراییه‌كانی داعش بوو، توركیا له‌و پرۆسه‌یه‌دا زه‌ره‌رمه‌ندی یه‌كه‌م بوو، چونكه ئه‌و نه‌وته هه‌رزانه‌ی له كێڵگه‌كانی موسڵ و سوریای ژێر ده‌ستی داعش پێیده‌گه‌یشت و به خاكی هه‌رێمدا تێده‌په‌ڕی، وشكیكرد.
به‌و پێیه‌ی داهاتی نه‌وتی هه‌رێم له‌به‌رده‌ستی توركیادایه‌و بڕه‌كه‌شی زۆره‌و له‌ژێر چاودێری هیچ رێكخراوێكی نه‌وتی و دارایی نێوده‌وڵه‌تیدا نییه، وا لێكده‌درێته‌وه كه توركیا به پاره‌ی ئه‌و نه‌وته داعش به‌خێوده‌كات، بۆیه ده‌بێت له‌و نه‌وته دووربخرێته‌وه، له ئێستادا بڕبڕه‌ی پشتی داهاتی نه‌وتی هه‌رێمێش كه‌ركوكه، بۆیه ئاماژه‌كان بۆ ئه‌وه‌ن كه به‌ده‌ستپێكردنی پرۆسه‌ی ڕزگاركردنی موسڵ، نه‌وتی كه‌ركوكیش ده‌خرێته‌وه ژێر كۆنترۆڵی حكومه‌تی شیعه‌پارێزی عێراق به‌مه‌ش ده‌ستی توركیا له‌و نه‌وته دوور ده‌خرێته‌وه. بۆ كوردیش باسی كه‌ركووك بۆ چه‌ندین ساڵی دیكه ده‌پێچرێته‌وه.
- بابەتەکانی تری محەمەد عەبدوڵا
محەمەد عەبدوڵا: ئەنفال لە ڕوانگەیەکی دیکەوە.
-محەمەد عەبدوڵا: هەڵەبجە، شەڕی کۆتایی.
-محەمەد عەبدوڵا: گەمەی حوکمڕانی.!
- All Posts