بەهرۆز جەعفەر: ئارامى سولەیمانى و یەکێتى نیشتیمانى.
لەبەرئەوەى سلێمانى شارێکە مێژوویەکى نوێ و دیمۆگرافیایەکى جیاوازى هەیە، کەش و هەواو بەرزى و نزمى و سروشتى هەڵس و کەوت و کراوەیی خەڵکى شارەکە، واى کردووە زوو بچێتە دڵەوە. بۆیە هەرکەسێک لەدەرەوەى شارەوە ئەگەر بەکارى سیاسی و، شۆڕشگێڕى هاتبێت، یان بە ڕاگوزەرودەست بەتاڵى هەوڵیداوە داى بکوتێت و نەچێتەوە زێدى خۆى، لەپاى جێ خۆکردنەوەشیدا یان هاوسەرگیری لەگەڵ بنەماڵەیەکى ناودارى شاردا کردووە، یان بەبیانوویەک خۆى کردووە بە نیشتمانپەروەرو هونەردۆست و رۆشنبیرو.. وە یان لەپاڵ دەزگا ئەمنیەکانەوە ئیتر وەک مرۆڤى برسی ڕێگەوبان و ناو و ناتۆرەو ناوبانگى شارو خواردەمەنیەکانى شارو ئاسایشى شارى تێکداوە.
هەموو حکومەتە یەکلەدواى یەکەکانى عێراق ئەیانویست، کۆنترۆڵى ئەم شارە بکەن، نەیانکردو ناویان لێنا شارە (سەعبەکە). بەڵام لەژێر فەرمانڕەوایی یەکێتى نیشتمانى کوردستان و لەناو یەکێتیش لەژێر چەترى ناوچەگەرێتى و باڵە جیاوازەکاندا سلێمانى بەتەواوى ڕەنگ و سیماى تێکچوو، لەدواى ڕاپەڕینەوە هەموو شەڕە کۆنەقینەکانى شەست و حەفتاو هەشتاکان لەسلێمانیدا ئەنجامدراون، جگە لەشەڕى مەلایی و جەلالى (سۆرانى و بادینى). هەربۆیەش تاڵەبانى ئەم شارەى ناونا (شارە حەیاتەکە). ئەو شارەى تیایدا دەیان هەزاریان بەکوشتداو دواییش بێتاوانى خۆیان بۆ خەڵک نیشاندا!؟. لەگەڵ رۆیشتنى تاڵەبانى بۆ بەغداو کارى سەرۆک کۆمارێتى ئیتر بەئاشکرا چ موخابەراتى وڵاتانى دونیا هەیە، چ ئێران لەڕێگەى قونسوڵخانەو ماشێنەکانى هاتووچۆ و کۆمپانیا بازرگانیەکانیەوە لەسلێمانى تەشەنەئەکەن. سلێمانى بێ حاکم مایەوە، بەمانایەکى تر یەکێتى هەر کادرە ڕەسەنەکانى خۆى، هەر ئەوانەى نەڕەتاندو نەخەساند کە پرۆژەى جددییان بۆ ئەو حزبە هەبوو تا نوێ بێتەوەو دیدێکى یونیڤێرساڵیانەى بۆ دیاردە هاوچەرخەکانى دەوروبەر هەبێت، بەڵکو هەموو سیماو خەسڵەتە دیارەکانى ناوچەى کەرکوک و سولەیمانى و گەرمیانى خەساندو لەپەل و پۆى خست، هەر ئازادى نەکوشت لەو گرنگتر ئازایەتى بو کوشتیان، بابزانین تەنها لە (شوباتى 2011) ەوە یەکێتى نیشتیمانى کوردوستان چى بەرانبەر بە گەلى کوردو ناوچەى سولەیمانى کردووە:
A- هەشت لە خۆپیشاندەرانى 17ى شوبات (ی،ن،ک) بە گوللە کوشتنى و زیاتر لە (450) کەسیشى بریندار کرد، سوکایەتى بەزانکۆ و بە تەواوى کایەکانى ئەم شارەش کرد.
B- لەگەڵ ئەوەى لەناو ڕیزەکانى ڕێکخستندا کوتلەبازى تەشەنەى کرد، لەناو دەزگا ئەمنیەکانیشدا زیاتر بوو لەمە، بۆنمونە: لەناو ئاسایشى سلێمانیدا دەیان کیلۆ تلیاک و هێرۆین دیارنەماو کوتلەکان یەکدیان تۆمەتبارکردو قەزیەکەش بزربوو.
C- هەڕۆژێک مناڵێکیان بەبیانویەک لە کەرکوک و سولەیمانى فڕاندووەو لەبەغدا دۆزیویانەتەوە! یان پەلامارى سەرمایەدارەکان دراوە، پارە تەزویر کراوە، جێگاى ماڵى لەشفرۆش ئەکرایەوەو خانوویان بۆ دەگیرا. کارئاسانى بۆعەرەب و شارەکانى باشوور هەرجارەو بەهۆیەک دەکرا، پارەى سولەیمانى یان براوەتە ژێرزەمینەکان یان لەدەرەوە دەرەوەو سپى کراوەتەوە. ژن ئەتک کراوە. خەڵک بۆ تیرۆرى ڕۆژنامەنووسان نێردراوە.
D- ئێران لەڕێگاى ئیتلاعات و بەئاگادارى دەزگا ئەمنیەکانى یەکێتى تائێستا (350) کەسی لەحزبە کوردیەکانى ئێران ئیغتیال کردووە و لەناوی بردوون. تەنانەت بەرپرسێکى ئەمنى دەڵێت: هەر کەسێک ئێران بیکوژێ ئێمە ناتوانین بیگرین، یان بەدواى بکەوین.
E- ئیغتیالکردنى هەریەکە لە کەسایەتى هۆزى غەوارە ” خالیدى خولەسور” و ” سەروەتى حاجى ڕەشید” بەرپرسى پاسەوانەکانى تاڵەبانى و ” زانا حەمە ساڵەح” قایمقامى سولەیمانى و، چوونە سەرماڵى سەرکردەى تێکۆشەر و خوالێخۆشبو ” بەکرى حاجى سەفەر” و بەزۆر وازپێهَنانى لە پۆستە حزبیەکەى، پاشان ئیغتیالکردنى برازاکەى بەناوى “زانیار.
F- تەقەکردن لە ماڵى بەرپرسەکانى یەکتر لەناو باڵەکانى یەکێتى دا لەوانە تەقەکردن لە ماڵى بەرزانى ئەحمەو کوردە.
G- بە هەڵواسراوى مانەوەى (2750) ڕاپۆرتى چاودێری دارایی سولەیمانى کە لەسەر دزى و بەهەدەردانى داهاتى ئەم ناوچەیە دراوە بەداواکارى گشتى.
H- تیرۆر کردنى ڕۆژنامەنووس ” کاوە گەرمیانى”. دەرکردن و ڕاونانى دادوەرە دادپەروەرەکان.
I- لە خۆکۆکردنەوەى دەیان پیاوکوژو چەقۆکێش و قەرزخۆر، کە هەریەکەیان چەندین فەرمانى گرتن یان هەیە.
J- دەستگرتن بەسەر فرۆشى نەوت و غازى کۆرومۆر ” کە دووەم گەورەترین کێڵگەیە” وە فرۆشتنى بە تەنکەر لەڕێگەى ئێرانەوە لەلایەن بەرپرسەکانى یەکێتیەوە، چەندین کێڵگەى وەکو شاکەل لە گەرمیان و ناوچەى کەلکان و کۆیە کۆمپانیاى تایبەت بە بەرپرسانى حزب ئەیبەن بەڕێوە.
K- دابەشبونى ئابوریی ناوچەى سولەیمانى بەسەر هەردوو کۆمپانیاى نۆکان و قەیوان دا. بە سەدان هێکتار زەوى لەم زۆنە بەرفراوانە بەهەڕەمەکى و نایاسایی تەلبەند کراوە، بێ تاپۆ، بێ ڕەقەم ساتوسەوداى پێوە ئەکرێت.
L- هێنانى حەشدى شەعبى و عەسائیبى ئەهلى حەق بۆ ناوکەرکوک، بۆ گەرمیان، بۆ دووز، فرۆشتنى زەوى بە دۆنم بەوانە تا بۆ ئایندە کارى تیا بکەن، ئەمانیش لاسایی پارتى ئەکەنەوە کە سوپاى تورکیاى هێناوە!.
M- قاچاخچێتى کردن لەگەڵ داعش، کڕینى نەوت لێیان و، فرۆشتنى بەنزین و پیکاب بەداعش لەخوارووى کەرکوکەوە.
N- داگیرکردنى سەدان دۆنم زەوى لەناو شارى سولەیمانى و دەوروبەرى، سادەترینیان ” لەتیف ڕەشید” مێردى شاناز برایم ئەحمەد بایی زیاتر لە سەت ملیۆن دۆلار زەوى داگیرکردووە، بێجگە لە چەندین موڵکى تر.
ئەمانەى سەرەوە، مشتێکى زۆر کەمە لە خەروارێک پۆخڵەوات، تەنها لە چوار پێنج ساڵى ڕابردودا کردویانە، بۆ هەریەکەیان بەڵگەى بەرچاو و بەردەست هەیە، جگە لەسەدان کارى بەدڕەوشتى تر کە شوێنى نییە. ئایا کوردایەتى و کوردپارێزى لەمانە ئەوەشێتەوە؟. ئەمانە ئەزانن حکومەت چییە؟. ئەزانن ئاسایشى مرۆیی چى یە؟. ئەم هەرێم و ناوچەیە بەکەڵکى ژیان دێت.؟. کێن ئەوانەى لەبەردەستى ئەم کەمینە سیاسی و نا ئەمنی یەدا داماون؟. ئایا ئەمانە کوردیان لەدەست داعش پاراستووە یان داعش ئەمانى پاراستووەو سەرقاڵى کردوون بە خۆیەوە؟. ئەمانە خانەقین و کەرکوکیان پاراستووە کە نیسبەتى کورد لە سەتا پەنجاو شەستەوە هاتووەتە سەتا بیست و سى؟. زۆر دڵنیام ئەوانەى بەناوى مام جەلال و لە ژێر سێبەرى تشریبەکەوە قسە ئەکەن خۆیان باوەڕیان بەقسەکانى خۆیان نییە. ئەمانە ماڵى ئەوەن سیاسەت بکەن لەم جیهانە ئاڵۆزەدا؟. چونکیشە قسەو پرۆژەیەکیان نییە، بەخەڵک ئەڵێن: ناوێرن لە هەولێر و بادینان خۆپیشاندان بکەن؟. پارێزگارى کەرکوک بۆ ڕۆژنامەنووسانى شارەکەى وتوە بچن لەهەولێر زەوى وەربگرن!. سێ بەشى سلێمانى لە ژیانیا بادینانى نەبینیوە، دوو گەڕەکى هەولێر شارەزا نییە، چ هەقی هەیە بەسەر حکومەتى هەولێر و بادینانەوە؟!. کێ بەقەد ئێوە لەباوەشى پارتیدا بوە، لەحکومەتا، لە موئامەرەکردن لە دژى میللەتا، لەدرێژکردنەوەى ماوەى سەرۆکایەتى هەرێمدا، لەبێدەنگى و تیجارەتدا، لەدامەزراندنى لیواو فەوج بۆتاندا، لە فرۆشتنى نەوتى کەرکوکا، ئەمە ئێوە ئازادی تان بۆ خەڵک هێناوە یان پێش ئێوە سولەیمانیش هەر ئازاو ئازادبو..؟!. ئێوە هەڕەشەى گەورەن، گەورەتر لەپارتى، بەلاى کەمى موخاتەبێکتان نییە.
ئەگەر تەنها چوار ڕۆژنامەنووسى ئازاو ئازاد، چوار کەسى بە جورئەت لەو سولەیمانیە بمایە، ئێستا ئەو حەشاماتە خەریکى دروستکردنى کەڵەگاو ڕەمزى فشۆڵى تر نە ئەبوون، کە بەشەق و بە پۆستاڵ بکێشێ بە دەرگاى ماڵى مامۆستاو چالاکواناندا. سبەى و دوو سبەى بۆ سیناریۆکردن بۆیان ئاسانە داعش بهێننە سولەیمانى تا ئەم پرسانە بیرخەڵکى ببەنەوە. ئیتر جگە لە مرۆڤ کوشتن و شێوازى سەرکوتکردن هیچ پرۆژەیەکیان نییە، پرۆژەى ئەمان لەخۆکۆکردنەوەى پیاوکوژو چەقۆکێشە بۆ پاراستنى بەرژەوەندیی خۆیان و، دروستکردنى سیناریۆ بەو لاتولەوارانە.
ئایندەى یەکێتى نیشتیمانى کوردوستان لە سێ خاڵ تێپەڕ ناکات:
یان بوژانەوەو گۆڕانێکى ڕادیکال، یاخود پوکانەوەو ئیفلیجبون، یان پەرت پەرتبون. بوژانەوە گوتارێکى نیشتیمانى و زانستى سەردەمى ئەوێت، کاتێک ئەبێت کە ئەو هەموو ئەقڵە تەقلیدیە بەرپرسى دەزگا ئەمنیەکانى یەکێتى نەبن، یەکەى کارو یەکەى فیکرى ئەوێ، ئەمانەى لاى سەرەوە باسم کرد ئەو قەلە نین.
خۆى لێرەدا دوو موتەغەییر هەیە، یەکێکیان ئارامى سولەیمانى یە کە ئەمە (Dependent variable) واتە پشت بەشتێکى تر ئەبەستێ ئەویش یەکێتى نیشتیمانى کوردوستانە کە (Independent variable). ئیشکالیەتى گەورە ئایندەى یەکێتى نییە، بەڵکو ئایندەى ناوچەى سولەیمانى و کەرکوک و گەرمیانە، کە ئەبێت بەناوچەیەکى نا ئەمین و جێگەى شەڕو ئاشوبى زیاتر، ئەوەش بەرئەنجامى حوکمى کۆمەڵێک هەرزەو نەخوێنەوارى ئەم حزبە کە لەسەر بنەماى خوێنى سەدان ماڵە هەژارو فریودانیان دروستبووە. بەپێی ڕاپۆرتى نەتەوە یەکگرتوەکان لە (17ى شوباتى 2011) ەوە تا ئێستا کە نزیک ئەبینەوە لە (2017) سولەیمانى ناوچەیەکى نا ئارامە. کە نەتەوە یەکگرتوەکانیش وتى نا ئارامە، یانى سەرمایەو ئابوریی و گەشەپێدان تیایدا سفرە. کە گەشەپێدان و سەرمایەو ئارامى سیاسی نەبو، بەپێی کۆمەڵناسى سیاسی (Political sociology ) توندو تیژى تیایدا سەرهەڵئەدا. توندوتیژیش پایەیەکى گرنگى پێناسەى تیرۆریزمە. تیرۆریزمیش سەرەتاکەى بریتى یە لەدەستوەردانى ئیقلیمى و ناوەکى جۆراوجۆر بەبیانوى دژایەتى تیرۆرەوە.
