عەتا قەرەداخی: جوڵەى فریودەرو جوڵەى بەرهەمهێن.
ئاشکرایە ئەو کۆمەڵگەی مرۆڤایەتیەی کە ئێستا دەیبینین بەرهەمی جوڵەى ناوخۆیی و پەرەسەندنی هەمەلایەنەی خودی مرۆڤایەیتە. ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ رابردووى دوور ئەوا بەجۆرێک باسی سەرەتای کۆمەڵایەتیبوونی مرۆڤ دەکرێت کە رەنگە لە ئێستادا تەسەورکردنی واقیعیانەى ئەو قۆناغە گران و لە هەمان کاتدا تەمومژاوی بێت. بەهەرحاڵ شێوەى دیارو تا ئەندازەیەک پێناسەکراوی ئەو پێکهاتەیەى کە بە کۆمەڵگە ناوبراوە لە کۆمەڵگەی سەرەتاییەوە دەست پێدەکات کە دەشێ لەو چوارچێوەیەدا باسی کۆمۆنەى سەرەتایی و قۆناغی کۆیلایەتیء قۆناغی فیودیالی و قۆناغی سەرمایەدارى.. بکرێت. بە پێی دیالیکتیکی مێژووی کۆمەڵگە بەپێی شێوازى پەرەسەندنی بەرهەمهێنان و هۆیەکانی بەرهەمهێنان لە جوڵەیەکی هێواشدا گۆڕاناکاری بەسەردا هاتووەو لە هەناوى هەر قۆناغێکدا گۆڕهەڵگەنی ئەو قۆناغە لە دایکبووەو رابەرایەتی قۆناغی دواتری کردووە. ئەم گۆڕانکارییەش بەشێوەیەکی هەمەلایەنەو لە جوڵەیەکی خاودا روویداوە.
هەروەک لە روانگەی هەندێ کۆمەڵناسی وەکو ئیبن خەلدوونیشەوە کە کۆمەڵایەتیبوون لە پلەى یەکەمدا بەهۆی هۆکارەکانی خوێن و دەمارەوە بووە، ئەویش جوڵەیەکی هێواشی هەبووەو سەباری دەرکەوتنی پێکهاتەو دامەزراوەى نوێی کۆمەڵایەتی بەڵام ئەو جوڵە هێواشە وایکردووە ئەو پێکهاتانەى کە خوێن و دەمار بنەمای پێکەوەبەستنیان بووە لە کۆمەڵگە جۆراو جۆرەکاندا بوونیان بەردەوام بێت. هەروەکو چەندین هۆکاری تایبەتیش وەکو بزوێنەری مێژوو دیاریکراون وەکو ئابووری و فاکتەری خوێن و دەمار و رۆح و رۆمانسیەتی سرووشت و… تاد.
بەڵام ئەوەى جێگای سەرنجەو سەرباری بڕوابوون بە بوون و جیاوازى مۆتیڤەکانی بزوێنەری مێژوو، جۆرێک لە کۆدەنگی سەبارەت بە رەوتی پەرەسەندنی کۆمەڵایەتی هەبووە ئەویش لەوەدا کۆبووەتەوە کە کۆمەڵگە بەپێی کارلێک و جوڵەو پێکەوە کارکردنی کۆی رەگەزە مادی و مەعنەوییەکانی خودی خۆی دەجوڵێت و پەرەسەندنی خۆی دەکات کە ئەویش ملکەچی یاسا خۆیی و بابەتیەکانی پەیوەست بە بوون و پێکهاتەى خودی ئەو کۆمەڵگەیە، کە ئەویش هەمیشە جوڵەیەکی هێواش و سرووشتی هەیە بەپێی سرووشتی تایبەتی ئەو کۆمەڵگایە.
کەواتە ئەگەر بڕوامان بەوە هەبێت کە پەرەسەندنی کۆمەڵایەتی و رەوتی مێژوو لە هەر کۆمەڵگەیەکدا بەپێی سرووشتی پێکهاتەو کارلێکە ناوخۆییەکانی ئەو کۆمەڵگەیە دەڕوات، ئەوا ناتوانین بڕوا بەوە بکەین کە رۆڵی تاکە کەس و تەنانەت دەستەو گروپیش گرنگییەکی ئەوتۆیان دەبێت، ناشێت تەسەوری ئەوە بکرێت تاک بە تەنیا، یان دەستەو گروپ بتوانن گۆڕانی گەورە لە سرووشت و لە جوڵەى کۆمەڵگەدا درووستبکەن، ئەمە روانینێکی سسیۆسیۆلۆجیە بەڵام هاوکات مێژووى مرۆڤایەتیش نیشانی دەدات کە چۆن هەندێجار تاکەکەس یان دەستەو گروپ چ رۆڵێکی دیاریان هەبووە.
بێگومان رەنگە لە شێوەى جۆرێک لە جوڵەیەکی میکانیکیدا هەوڵبدرێت کۆمەڵگە بەرەو گۆڕان ببرێت و بەبێ ئەوەى کە پێداویستیە کۆمەڵایەتی و بنیادییەکانی ئەو گۆڕانکاریە بوون و ئامادەبوونیان هەبێت و کۆمەڵگە رەوتی مێژووی خۆیی بڕیبێت، هەوڵبدرێت ماوەى ئەو قۆناغە مێژووییە کورتتر بکرێتەوەو جوڵەی پەرەسەندنی کۆمەڵگە خێرا بکرێت و گۆشەجوڵەى بەرەو پێشەوەچوون کە بەسرووشتی گۆشەیەکی زۆر تیژەو لە چەند پلەیەکی زۆر کەم زیاتر نیە، بکرێتە گۆشەیەکی وەستاو، یان کراوە، ئەوا مانای وایە لە دەرەوەڕاو بە هێزێکی میکانیکی هەوڵی گۆڕانکاری کۆمەڵگە دەدرێت کە ئەوەش لەگەڵ سرووشتی پەرەسەندنی کۆمەڵایەتیدا ناگونجێت و سەرئەنجام دەبێتە هۆی تێکدانی هارمۆنیای کۆمەڵایەتی و دەشێ جۆرێک لە پشێویی و فەوزای کۆمەڵایەتی بەرهەم بهێنێت. هەر ئەم هۆکارەیە لە زۆرێک لە کۆمەڵگە رۆژهەڵاتیەکاندا لە بری بەرهەمهێنانی گۆڕانێکی هێواش و سرووشتی کە بەرهەمی گۆڕانکاری ریشەیی بێت لە ژێرخانی کۆمەڵایەتیدا، لە سەرخاندا بانگەشە بۆ گۆڕانکاری دەکرێت کە ئەوەش بە پێچەوانەى سرووشتی کۆمەڵگەوە دەبینرێت و لە نێوان خوازیارانی ئەو جوڵەو گۆڕانە و پێکهاتەکانی کۆمەڵگەدا جۆرێک لە دیواری لێک تێنەگەیشتن درووست دەبێت کە لە روانگەی کۆمەڵگەوە خوازیاران و داکۆکیکەرانی هەر گۆڕانێکی لەو جۆرە وەکو شوێنکەوتنی جۆرێ لە وەهم سەیر دەکرێن. هەر بۆیە دەبێ بزانین نە پەرەسەندنی کۆمەڵایەتی و نە گۆڕانی کۆمەڵایەتیش بە گۆشەی وەستاو یان کراوە ناجوڵێن و ناڕۆن، بەڵکو رەوتێکی هێواشیان هەیە کە مۆتیڤەکەى لە نێو بنیادی کۆمەڵایەتی خۆیدایە و ئەویش پرۆسەیەکی هەمەلایەنەو گشتگرەو سەرتاپای جەستەی کۆمەڵگا دەگرێتەوە. هەر لێرەوە دەردەکەوێت کە ئەو هەموو پشێویی و دەنگەدەنگ و جوڵە ناسرووشتیانەى لە کۆمەڵگەى کوردیدا دەکرێن و ئەنجام دەدرێن و وەکو جوڵەى میکانیکانە دەبینرێن و دەبیسترێن، رووکەشن و لە برى ئەوەى بەرهەمی جوڵەو گۆڕانکارى ناوەوەى کۆمەڵگە بن، بەرهەم و دەرهاوێشتەى گرێ و رق و کینەو بچووکی و شکستی کەسێتی نوخبەیەکە لە کۆمەڵگەى کوردیدا کە پاڵنەرى خەریکبوونی زۆربەیان بە حیزبایەتی و سیاسەتەوە گرێ کەسیەکان و ئەو پاشخانە ناتەندرووستەیە کە لێیەوە هاتوون و ئەوەش وایلێکردوون زۆرینەیان بوویەکی ئەگرێسیڤیان هەبێت و هەموو گرێکانی خۆیان بدەن بەسەر ئەوانی ترداو بە ناوى جۆراوجۆرەوە میللەت سەرقاڵ بکەن و شیرازەى کۆمەڵایەتی تێکبدەن و ئاشتی کۆمەڵایەتی بشێوینن و کۆمەڵگە بەرەو کارەسات و تراژیدیا ببەن لەبرى گۆڕانکارى و گواستنەوە بۆ قۆناغێکی باشتر لەوەى ئێستا تێیدایە.
ئێستا کۆمەڵگەى کوردى قوربانی دەستی ئەو نوخبە سیاسیەیە کە لە نیوەى دووەمی چلەکانەوە دەستیکردووە بە حیزبایەتی و سیاسەت و تاکو ئێستاش بەڕێوەبەرو جوڵێنەرو بڕیاردەرى سیاسەت و حیزبایەتی و بەڕێوەبردنە لە کوردستانداو پێموایە ئەویش نوخبەیەکە ناتوانێت ئایندەیەکی لەوەى ئێستا باشتر بۆ کۆمەڵگەى کوردى بهێنێت. بۆیە درووست ئەوەیە ئەگەر ئێمە بە ئومێدى ئایندە بین، ناشێت چاوەڕوانی هیچ لەو نوخبەیە بکەین. بەڵکو هەنگاونانی کۆمەڵگەى کوردى بەرەو ئایندە لە دەرەوەى ئەو نوخبەیەو لە پشتی ئەوانەوە دەست پێدەکات. بەڵام ئایا کەى جەماوەرى خەڵکی کوردستان بە حیزبی و ناحیزبیەوە لەو راستیە تێدەگات و بە دواى جێگرەوەى ئەم حیزبانەو ئەم نوخبە سیاسیەى ئێستادا دەگەڕێت؟
