فەرەیدون کونجرینی: نەوەکانی شێخ مەحمودی حەفید.

فەرەیدون کونجـــرینی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

پێش باس

دەمەوێت بە خوێنەر ڕابگەیەنم، کە ئەم پەیامە پێچەوانەی دەسەڵاتی زۆرداریی گروپ و بنەماڵەو خێڵەکیەو ئامانجم لەم باسە ئەوەیە! کەلە ناوڕۆکی وتارەکەمدا هاتوەو مەبەستمە! ” من لێرەدا باس لە هەڵوێست و بونی کەسانێك دەکەم کەلەپێناو بەرژەوەندی خودی خۆیدا کۆیلەبون، ناسناوێکی شیاوەبۆیان ” جا پیرەمێردی مەزن فەرمویەتی: گیا لەسەر پنجی خۆی دەڕوێتەوە ” دەکرێ ئەمە نەکەینە ئەوەی ئاستی مەلیکایاتی و بنەماڵەگەرێتی مەبەستبێت، بەڵکو دەلالەت لە هاوهەڵوێستی دەکات لەپێناو ئەو ئامانجەی ڕەگ و ویستی لەسەری هەبووە نەك بنەماڵەو خێڵ.
خوێنەر” هاولاتیانی ئازیز ئێوە بڕوانن و بەمێژودا بچنەوە” نەوەکانی شێخ مەحمودی حەفید لە ساتە وەختی هەرەسی شۆڕشی ئەیلول، وێرانکردنی قەڵادزێ، ئەنجامدانی پرۆسەی ئەنفال، کیمیابارانکردنی هەلەبجە، راپەڕینی بەهاری 1991، دامەزراندنی پەرلەمانی هەرێم و شەڕی براکوژیی، هاتنی ده‌بابه‌کانی گاردی کۆماری سه‌ددامی دیکتاتۆر بۆ ناو په‌رله‌مانی کوردستان، هەمو ئەو ناعەدالەتــیانەی حیزب ئەنجامی ئەدات لە هەرێمی کوردستان بێدەنگن و ئەڵێی هەربونیان نەبووە.
من لێرەدا له‌ سۆنگه‌ی به‌رپرسیارێتی‌یه‌وه‌ هەڵگری داواکاریەکم” دەیگەیەنمە نەوەکانی شێخ مەحمودی حفید کوڕی شێخ سەعیدی کوڕی کاک ئەحمەد شێخ و کوڕی شێخ مارفی نۆدێ ” خۆتان باش دەزان و بە ئاگان لەوەی بەرپرس و لایەنەسیاسیەکان ئەنجامی ئەدەن، کەڕەوای حەق نیەو هەر لایەن و گروپ و ڕێکخراوێکی مەدەنی بێدەنگبێت لێی” بەشدارە لەو ناحەقیەی بەرپرسانی حکومەت ئەنجامی دەدەن. تکایە بێنە دەنگ وەك هاوڵاتیەکی ناوچەکە بەتایبەت شاری سلێمانی ڕوبەڕوی هەرتاوانبارێك ببنەوە کە بۆ مەرامی خۆیان و دەسەلات و پێگە ئەنجامی دەدەن، لەهەمانکاتدا پێشێلکاری یاسایــیان ئەنجامداوە لە ماوەی حوکمی دەسەلاتیان کەبونەتە هۆکاری ئەم قەیرانەو ئێستا خەڵك پەیامی ڕاپەڕینی پێیە لەدژی خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات لە هەرێم.
لەپاش کۆتایی شۆڕشی شێخ مەحمودی حەفید تا ئێستا بێدەنگیــتان لێکردوەو بەجۆرێك جۆشکراون کە جارێکیــدی شۆڕش و سیاسەت نەکەن! لەڕوانگەی هەڵوێست و کوردبون داکۆکیان نەکردوە لە نیشتمان و نەتەوە، بەتەواوەتی کۆتاییان بە ڕەسەنایەتی شێخ و خەبات و ماندوبونی ئەوکەسایەتیە جوامێرەی لەمێژوی نەك هەرکورد نەتەوەکانی تردا نوسراوە.
بەڕێزان خانەوادەی شێخ مەحمود حەفید ” مێژوی ڕابوردوی شاختان لەیادەو گوێبیستی هەر ململانێیەکی حیزب بوون تا بەهاری 1991 لەوێوە جارێکی دی، بەڵێن دوپاتکرایەوە بەرەی کوردستانی پێکهێندرا بەوەی بەهەماهەنگی و پشتیوانی هێزی گەل دوژمن ڕاماڵدرێت. دەرەنجام ڕاپەڕینە مەزنەکە ئەنجامدراو خەڵك هیواکانیان بەدیهات لەنەمانی حوکمی دیکتاتۆری و دەسەلاتی بەعس لە ناوچەکە” بارودۆخی هەرێم قۆناغی هەڵبژاردنی کردە زەنگی یەکگرتن و دامەزراندنی دامودەزگاحکومیەکان لەژێر جەتری حوکمی کورد لە هەرێمی باشوری کوردستان بە هەماهەنگی و یەکڕیزی.
بەهۆی ئاشکرا بونی داهات و دەرکەوتنی بەرهەمە نیشتمانیەسروشتیەکان لایەنەکان کەوتنەخــۆ هێزی حیزب یان یەکەم هەنگاوبوو تا لەناوجەکە گێگیربن بۆ پارێزگاری کردن دەرەنجام ڕوبەڕوی یەکبونەوەو شەڕی براکوژی چەندساڵێکی خایاندو بەهەزاران پێشمەرگەو هاولاتی مەدەنی تێدا بوە قوربانی و بێسەروشوێن بون لەپێناو دەسەلاتی دو حیزبدا ” بەوهۆکارەی ئاشکرایە پاش چەند ساڵی جەنگی ناوخۆ پڕیاری ئاشتبونەوەدرا لە ١٧ی ئەیلولی 1998 ڕۆژی رێککەوتنی نێوان یەکێتی و پارتی لە شاری واشنتۆنی ئەمەریکا. ئەو ڕێککەوتنە بووە کۆتایی هێنان بە شەڕی ناوخۆ ( براکوژی ) بەزۆرینەی هەمان دەستێوەردانی ئەو کەسایەتیانەی جەنگی ناوخۆیان هەلگیساند ” لەئێستادا باری کۆمەڵایەتی و سیاسی هەرێمی کوردستان ڕولە ڕوخان دەکات کە هاوشێوەی جەنگی ناوخۆ ڕەچاودەکرێت و ئەگەری باشبونی نیەو خەڵکیش لێوانلێوبون و توڕەن”
تکایە جیدی مەڕوانە باری ناهەمواری خەڵکی هەرێمی کوردستان و وەرنە دەنگ لە دژی ئەم بەرپرسیارێتیەیی گەیشتۆتە ئەوەی بگوترێ حوکمی تاکڕەویی و دیکتاتۆریە پەیڕەو دەکرێت لە ناوچەکە ، بە ئاساتێکی نایاسایی حیزبە کوردیەکان بازرگانی بە خەڵک و نیشتمانەوە دەکەن ” تکایە دەنگی خۆتان دەربڕن دەرهەق بە خەڵکی باشوری کوردستان و وەرنەوە کایەیی خەبات و سنورێك بۆ ئەم ناعەدالەتیە دانێن یاسا نیشتمانی و نەتەوەیەکان بکەنە فەرمانی ڕاستەوخۆی دادگاو بەپێی یاسای دادگای نیشتمانی سزای هەرکەسێك بدرێت کە خاک و ئاومان داگیر دەکات قوتی خەڵک دەگرن و خەڵکیان شەکەت و ماندوکردوە لەم چاوەڕوانیەیی ئێوە لێی دەڕوانن کە ژیانی هاولاتیانییان لا گرنگ نیە بە هەرجۆرێك گوزەربکات.
بەهۆی خراپ بەکارهێنانی دەسەلات لە هەرێمی کوردستان نەوشیروان مستەفا لەڕێکخراویەوە بزوتنەوەی گۆڕانی دامەزراندو بەشداریکردوە لە سێ هەڵبژاردنی ئێراق و هەرێم ” ئەوانی ڕویانداوە ئاشکرایەو ڕونە کە ئاماجیان چی بوە ” تا کار گەیشتە ئەوەی سەرۆکی پەرلەمانیان دورخستەوەو چەند وەزیرێکی ئەو حیزبەیان لەدەسەڵات دەرکرد ” ئەوهۆکارانەش ئەوەبوو کە داکۆکیان کردوە لە خەڵك و یاسا نیشتمانیەکان هــیـد” بەڵام بەهۆی بونی هێز بەرگری لەو زەویانەی داگیریان کردوەو حەقەکەیان بۆ نادرێتەوە دەبیندرێت کێە سەرۆک و کام حکومەتمان هەیە کە تەنها لەژێر بڕیاری دوحیزبدایە”
بەڕێزان دو ڕێگا چارەو یەک مەبەست بۆ چارەسەرکردنی بارودۆخی هەرێمی کوردستان و کۆتاهی هێنان بەململانێکانی ناوخۆو داهات کەهەرکەس بۆخۆی دەیبات و دوپات نەکردنەوەی گەندەڵی و پێشێلکاری لە یاسا نیشتمانی و نەتەوەییەکان لەلایەن هەر حیزب و بەرپرسێک ئەنجام دراوە وەرنە ئەم نێوەندەوە بە خاکی و بێلایەنی .
1- لەسەر پەیام و مەبەستی مەلیک مەحمود و هاپشتەکانی ئەو مەبەستەی کەشۆڕشی بۆدەکرد و هاوڵاتیانی ئەوسەردەمە ماڵ و گیانی خۆیان کردبوە قوربانی لەپێناو پارێزگاری کردن لە خاکی کوردستان و سنوری نیشتمان و وەرگرتنەوەی مافی هاوڵاتی لەژێر دەستی دوژمناندا” بێدەنگی 85 ساڵەی هەڵویستان بگۆڕن دەستبکەنەوە بـــــە بەرگریکردن لە هاولاتیان و خاکی کوردستان بەهاوکاری خەڵکی ڕۆشنبیر دامەزراندنی هەر ڕێکخراو یان حیزبێك بەفیلتەری ئەوکەسایەتیانەدابێت کەلە سیاسەتی ئێستادا بڕوانامەی جیهان یان هەیە لە ڕوانگەی کۆمەڵاتی و سیاسی تا دابێکی دی و ڕۆشنایەکی باشتر بتوانێت خەلك لەتاریکی ڕزگارکا ” بەرێزان ئێمە ناڵێین بەتەنها و لەژێر ناوی بنەمالەیەک ئەو ئاراستەبگرن بەڵکو هاوشێوە ئەودڵسۆزیەیی شێخ مەحمودی حەفید کەهەمو ژیانی خۆی بۆ تەرخانکردبو.
2- یان بچنە بەرەی گەل و داکۆکی لە مافی هاولاتیان بکەن ڕوبەڕوی هەر حیزبێک ببنەوە کە بۆتە پیاوی وڵاتانی دراوسێ لەکاتێکدا ئەو وڵاتانە کوردیان ژێردەستەو جەوساندۆتەوە” ڕوبەڕویان ببنەوە بە کردارێك دەرسیان دادەن کەپێگەی شێخ مەحمود چیدی چۆڵ نەبێت و بونی نەوەکانی بسەلمێنن کەلەبەرەی گەلن.
بۆ ئەم مەبەستە بەدواداجونم کردوەو نیگەرانبوم بەو دەنگۆیانەی هەن لەسەر کەسایەت و نەوەکانی شێخ مەحمودی حەفید ” دەنگۆیەك هەیە کە خانەوادەی شێخ مەحمود بون بەدو بەشەوە لایەکیان لەبەرەی یەکێتــین و لایەکی دی لە بەرەی پارتیە” جێگرەوەی ئێستای شێخ مەحمودی حەفید بەناوی شێخ مەحمود راوێژکاری مەسعود بارزانی بوە بۆ ماوەی چەند ساڵێك ” هیوادارین تەفرە نەدرابن و ئەم بێدەنگیەتان هەڵبژاردبێت لەپێناو ئەو بەرژەوەندیانەی بەدو حیزبی سەرەکی هەتانە” سەرجەم خانەوادەی حەفید و ئەو کەس و سەرۆک هۆزانە ئاگاداربکەنەوەو وەرنە بەرەی گەل و دەرچن لەو بەرژەوەندیەی حیزبی ناوبراو بە خانەوادەکەتانی هەیە تا دەسەڵات و بونتان دیارنەبێت وەك هەمیشەیی ون نەبن.
وەبیرخسنەوە لە مێژوو ” دواین داواکاری شێخ مەحمودی حەفید لە ئینگلیزەکان بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ دەسەڵاتی ئەوکاتی ناوچەکە لەوە نەگەیشتبون کە حەفید نوێنەری خەڵکەو ئەوداوایە هاونیشتمانیان بەنوێنەرایەتی شێخ مەحمود پێشنیاریانکردوەو شێخ مەحمود بۆتە خۆڕاگیری خەڵک لە هەر پەلامارو دروستبونی ڕاپەڕین چونکە شێخ مەحمود ویستیـــ ـبوە بە ئاشتی و دانوسان پەیوەندیەکان چڕبکاتەوەو ئەو داوایە بێ هەڵگیرساندنی جەنگ بەدەستبهێنێت، بەڵام خۆڕانەگرتنی خەڵك بوەهۆکاری شەڕ و ئینگلیزەکان وەڵامیاندانەوە تا کار گەیشتە بۆمبی گازی کیمیاییی بەکارھێناو ڕاپەڕینەکە کپکراو شێخ مەحمود دوردەخەنەوە بۆ وڵاتی هیندستان و ژێر دەسەلاتی ئینگلیس لە هیندستان زیندانی دەکرێت ” دوابەدوای دورخسنەوەی شێخ مەحمود 62 سەرکردەی ناوچەکانی سلێمانی و موسڵ و هەولێر بۆدوپاتکردنەوەی هەوڵەکانی حەفید داوای سەربەخۆۆی کوردستانیان کرد بەڵام ئینگلیزەکان ئەم داوایەیان ڕەتکردەوە تا لە ناوچەکانی خواروی ئێراق هەمان داواکاری ڕەتبکەنەوە کە عەرەبەکانی بەغدادو بەسرە دەیانخواست سەربەخۆبن ” وە لەلایەکی ترەوە تورکەکان داوای موسڵ و کەرکوک یان دەکرد بە جەنگ یان بەئاشتی و ڕێکەوتنێکی ستراتیجی ، بەلام بریتانیەکان ڕێگیریان کرد” بۆ ئەم مەبەستە ناچاربون شێخ مەحمود لەوڵاتی هیندستانەوە بگەڕێنەوە باشوری کوردستان بۆ ڕێکخسنەوەی کوردەکان و ڕێگیری کردن لە تورکەکان، تا بەکاریانبێنن بۆ هەر ڕوبەڕوبونەوەیەك ” لە ساڵی 1922 پاش گەڕانەوەی حەفید خۆی وەك مەلیکی کوردستان ناساند تا سەرەتای ساڵی ١٩٣٠ و گۆڕانکاری حوکمی ئەوکاتی ئێراق جارێکیدی ڕاپەڕینی ئەنجامدا تا سنوری دیاریکراوی کوردستان بخاتە ژێر ڕکێفی دەسەڵاتی کوردیەوە بەڵام بۆ جاری سێهەم بریتانیەکان ڕوبەڕوی بونەوە بە هێزی ئاسمانی و زەمینی شۆڕشەکە سەرکوتکرا.
ئەمەیە کەسایەتی و بونی سەرکردەیەکی وەك شێخ مەحمودو شۆڕشگێڕێك کە لەمێژوی بریتانیەکاندا نوسراوەتەوە چەند بەهەوڵ و هیمەتبوە بۆ خاك و نەتەوەکەی ” بەڵام بەداخەوە نەوەکانی خۆیان وەها نیشانداوە کە بێبەرین لەم کەسایەتیەو ناتوانن هاوشێوە ئەوبوێریەی لەخۆیاندا نیشانبدەن و ڕوبەڕوبونەوەیان کپ و خۆیان دورلە هەر هەوڵێك بۆ پاراستنی خاکی کوردستان زڕاندوە” خەڵکی دەڵێن شێخ مەحمودی نەمر بەڵام خانەوادەی حەفید شێخ و شۆڕشیان مراندوە.