ئەحمەد ڕەسوڵ: بە کرژی سیاسەتکردن یان سیاسەتی جەنگ.

ئەحمەد ڕەسوڵ

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

سیاسەت وەک بەرهەمهێن یان وێرانکار

سیاسەت بە دیوێکدا ئەگەری (یان دەتوانین بڵێین جۆرێکی سیاسەت) ئەوە دەخاتە بەردەم کۆمەڵگا کە لە گەشە و پەرەسەندنی ژیاری و فەرهەنگی و شارستانی خۆیدا قەڵەمبازی گەورە بدات و ڕەوتی بەرەوپێشەوەچوونی کۆمەڵگا چ لەسەر ئاستی ئابوری، ئاوەدانی و خۆشگوزەرانی، چ لەسەر ئاستی پێکەوە ژیانی هێزگەلی جیاوازی نێوخۆیی و توانای هەڵکردنی لەگەڵ ئەوانی تری دەرەوەی خۆیدا دەتوانێت کاریگەر و بەرهەمهێن بێت. هاوکات سیاسەت ئەگەری (یان دەتوانین بڵێین جۆرێکیتری سیاسەت) ئەوەی تێدایە کە هەم کۆمەڵگا تووشی نابودبونی ئابوری و داڕوخان بکات و نەک هەر گەشەی مەدەنی و کلتوری کۆمەڵگا ڕابگرێت و پەیوەندی جڤاتێک بە دنیای دەرەوەی خۆیەوە خاپور بکات بەڵکو کۆمەڵگا بگەڕێنێتەوە بەرەو دوا لەسەر ئاستی فەرهەنگ و کلتور و جیهانبینی کۆمەڵایەتی و مێنتاڵیتی گشتیدا. خراپترین دۆخی سیاسەتیش ئەوەیە ببێتە بەرهەمهێنی جەنگ هەم لە نێوخۆی کۆمەڵگایەکدا هەم لەبەرامبەر دەرەوەی خۆیدا.
جۆری دووەمی سیاسەت ئەوەیە کە سیاسەتکردن وەک ئەکتێک نابینێت بۆ بەرهەمهێنانی کۆمەڵایەتی و ئابوری و فەرهەنگی، وەک پڕۆسێسی باشترکردنی ژیان و فراوانکردنی ئاسۆی گەشەکردن و خۆشگوزەرانی و پێشکەوتن، بەڵکو سیاسەت وەک ئەکتێک دەبینێت کە جڤات ڕۆڵێکی خزمەتکارانەی بێپرسیار بگێڕێت لە پێناو نوخبەیەکی زۆر ىچوک کە لە سەروو هەر کرایتێریا و نۆڕمێکی دەزگایی مۆدێرنەوەن. ئەم جۆرە لە سیاسەت وەک هەڕەشەی بەردەوامی جەنگی نێوخۆیی بەسەر کۆمەڵگا و گروپ و هێزەکانی ناوی، وە هەم جەنگێکی گەورە لەگەڵ کۆمەڵگاکانی دەرەوەی خۆیدا وەک تەمێکی ڕەش خۆی نمایش دەکات.

جۆری دووەمی سیاسەت لە کوردستان
ئەوەی لە کۆمەڵگای ئێمەدا لە دوای ڕاپەڕینەوە دەسەڵاتدارێتی سیاسی (کاتێک دەڵێین دەسەڵاتدارێتی سیاسی لە کۆمەڵگای ئێمەدا بە پلەی یەک مەبەست لە پارتی و دواتر و بە پلەیەک خوارتر یەکێتیە) مەشقی تێداکردووە و پڕاکتیزەی کردووە، جۆری دووەمیان بووە. ئەم تێڕوانینە زاڵە لە مێنتاڵیتی سیاسیدا وایکردووە هەمیشە سیاسەت کایەی مسۆگەربوونی بەرژەوەندیە ئابوریەکانی نوخبەیەکی بەرتەسک و خێزانێکی سیاسی بێت. سیاسەت ببێتە مەیدانی خۆبەرهەمهێنانەوەی هەمیشەیی سایکۆلۆژیایەکی دەسەڵاتخواز و هەژمونگەر. لێرەوە هەموو دەزگا ئیداری و یاساییەکان کە ژێرهەژمونی ڕەهای حزب و لە ناو حزبیشدا بازنەیەکی بچوک بوون، خراونەتە خزمەتی هەرچی زیاتر ڕەگداکوتان و فراوانکردنی دەسەڵاتی ئەو نوخبەیە و ڕەوایەتیپێدانی. ئەم نوخبەیە پێبەپێی قەبەبونی دەسەڵاتی، کەڵکەڵە و خواستی داگیرکردنی هەموو کایەکانی کۆمەڵگای وەک ڕێگایەک بۆ بەهەمیشەیی مانەوەی خۆی زانیوە لە سێکتەری ئابوری و بازرگانی گشتیەوە بیگرە بۆ پیشەسازی و هەناردەکردنی نەوت و تا دەگات بە کایەی سەربازی و هێزی چەکدار.
کەڵەکەبوونی دەسەڵاتی ئیداری، ئابوری، سەربازی و سیاسی لە ژێر چنگی نوخبەیەکی زۆر بچوک و بەرتەسکدا دواجار هەڵئاوسانی گوتارێکی سیاسی هەڕەشەکەری بەردەوامی لێبەرهەمهاتووە. ئەوەی مومارەسەدەکرێت لە دوای ڕاپەڕینەوە، جۆرێکە لە سیاسەت کە هەمیشە بارگاوی و ڕەنگکراوە بە هەڕەشە. سیاسەتکردن لە کۆمەڵگای ئێمەدا لە پەیوەند بە هێزە نێوخۆیی و دەرەکیەکانەوە وەک کەناڵێک بۆ بەرهەمهێنانی پەیوەندی تەندروست و هاوسەنگ مۆبێلیزەنەکراوە، سیاسەت وەک ڕوبەرێک کە لێهاتویی و لۆژیک و عەقڵانیەتی سیاسی ڕۆڵی سەرەکی تێدابگێرن مامەڵەنەکراوە. بەڵکو ئەوەی مومارەسە کراوە، سیاسەت بووە وەک جەنگێکی شاراوە، واتا سیاسەت بە چاوسورکردنەوە و هەڕەشەوە. ئەوەی مەسجی زاڵی نێو سیاسەت بووە لە پەیوەندی دەسەڵاتدارێتی سیاسی هەرێمی کوردستان بە هێزە نێوخۆیی و دەرەکیەکانەوە، جەنگ بووە. ئەم هەڕەشەی جەنگ و وێرانکردنە لە ناو قوڵایی سیاسەتدا دەگەڕێتەوە بۆ فەرامۆشکردنی کشە بنەڕەتیەکانی هەم کۆمەڵگای کوردی خۆی لە نێوخۆدا هەم کێشە بنەڕەتیەکانی ئێمە بە دنیای دەرەوەی خۆمانەوە، ئەمە سەرەڕای هەرچی زیاتر بەکارهینانی هەموو دەسەڵاتەکان لە پێناو شەرعیەت بەخشین بەو نوخبە دەسەڵاتدارەی لە دوای ڕاپەڕینەوە تا ئێستا هەڵەی گەورەی یەک لەدوای یەک ئەنجامدەدات.
ئەم دەسەڵاتدارێتیە تا دێت ڕۆژ بەڕۆژ پەیوەندیەکانی بە دنیای دەرەوەی خۆیەوە خراپتر دەبێت، هەروەک چۆن پەیوەندی لە نێو هێزە نێوخۆییەکانیشدا بە ڕاددەیەک وێران کردووە کە هێندەی لە پێکدادان و لێکترازانی گەورەترەوە نزیکە هێندە لە ئەگەری پێکەوە کارکردن و پێکەوە ژیانەوە نزیک نیە. ئەم دەسەڵاتدارێتیە پەیوەندیەکانی لەگەڵ خۆراوا لە ڕابردوو نەک باشتر نیە بەڵکو تا دێت ماهییەتی ڕاستەقینەی زیاتر ڕووندەبێتەوە بۆ دنیا (پەیوەندیەک لەگەڵ چەند وڵاتێکی خۆراوایی کە تائێستاش بەردەوامی هەیە پەیوەندی بە جەنگی دژ بە داعشەوە هەیە نەوەک پەیوەندی سیاسیانەی متمانەپێکراو و هەمیشەیی). ئەم دەسەڵاتدارێتیە پەیوەندیەکانی بە عێراق و ووڵاتانی دەوروبەرەوە (جگە لە تورکیا کە پەیوەندی ئەم دەسەڵاتە پێیەوە لە فۆڕمی پەیوەندیەکی ئابوری و نەوتیی کرێگرتەدایە لە چوارچێوەی سیاسەتی فراوانخوازانەی تورکیا و بە تایبەت سوڵتانیزمی ئەردۆگاندا) تا دێت خراپتر دەبێت. لە عێراقیشدا بەردەوام کێرڤی متمانە و پەیوەندیەکانی ڕوولەدابەزینە تا نزمترین ئاست. بەهەمانشێوە پەیوەندی ئەم دەسەڵاتدارێتیە بە هێزە نێوخۆییەکانەوە تادێت خراپتر دەبێت.

کرژی سیاسی و سیاسەتجەنگ
کرژی “tension” لە سیاسەتدا جگە لەوەی بەرەو کرژی زیاتر و ڕیئاکشنی سیاسی ملدەنێت، چی تری لێ شین نابێت. ڕیئاکشنە سیاسیە زۆرەکانی دەسەڵاتدارێتی سیاسی لە کوردستاندا جگە لەوەی وێرانبونی پەیوەندیەکانی لێکەوتۆتەوە و ستاتۆسی هەرێمی زیاتر دابەزاندووە هیچی ئیزافەنەکردووە بۆ سەر مێژووی سیاسی کۆمەڵگای ئێمە. ڕیئاکشن “پەرچەکردار” ی سیاسی ئەم دەسەڵاتدارێتیە هەمیشە دۆخی ئابوری و سیاسی و ئەمنیەتی ئێمەی بەرەو خراپ و خراپتر بردووە. بەکورتی ئەوەی لە کوردستان لەلایەن دەسەڵاتدارێتی سیاسیەوە مومارەسەکراوە، دەکرێ ناویببەین بە (سیاسەتجەنگ). سیاسەتجەنگ واتا سیاسەتکردن بەکرژیەکی بەردەوامەوە لە بەرامبەر هەموو هێزە نێوخۆیی و ناوچەییەکاندا، واتا سیاسەتکردن بە هەڕەشەوە. نەک هەر ئەوەندە بەڵکو کرژی و هەڕەشە ببێت بە کرۆکی هەموو پەیوەندیە سیاسیەکانت. سیاسەتجەنگ واتا هەڕەشەی جەنگ و کاولکاری ئامادەگیەکی زەق و زاڵی نێو پەیامی سیاسی و پەیوەندیە سیاسیەکانت بێت.
ئەو شەڕ و پێکدادانەی دوێنێ لە شەنگال ڕوویدا، بەرئەنجامی کرژی و هەڕەشە زۆر و بەردەوامەکانی سیاسەتە کە کرژی و هەڕەشە بووەتە سروشتی سیاسەت و پەیوەندی سیاسی لە نێو کایەی سیاسی کوردستاندا. شەڕی دوێنێی شەنگال بەرهەمی سیاسەتجەنگە کە پێناچێت هەروا بە ئاسانی بۆ هەمیشەیی خامۆش بوبێت. سیاسەتجەنگ ئەشێت ببێتە ناوکی جەنگێک یان چەندین جەنگی گەورە و بچوک کە جگە لەوەی کۆمەڵگای ئێمە دەخاتە نێو کارەساتی گەورەوە هیچی تری لێناکەوێتەوە.