سوەیلا مەیهەمی: شیعر هەموو كات هەتوانێكە بۆ ئازارەكانی ژیان.
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە
سوەیلا مەیهەمی، شاعیری تازە دەركەوتووی رۆژهەڵاتی كوردستان، لە دیمانەیەكی “وشە”دا، باسی چوونە ناو دنیای ئەدەب و ئامانجەكانی لەو بوارەدا دەكات، تیشك دەخاتە سەر ئەوەی لە مێژە هەستی بە بەهرەی شیعری خۆی كردووە، بەڵام تا لەگەڵ “مامۆستایانی گەورە” پێوەندیی نەگرتووە، ئەو هەستەی لا شكۆفە نەبووە و یارمەتیدانی ئەوان، دنیای ئەدەبی بە تەواوەتی بە روودا كردووەتەوە. لێرەدا دیمانەیەكی ئەو شاعیرە دەخوێننەوە.
پرسیار: وەك زانیومانە، باوكت هۆگری شیعر و نووسینی شیعر بووە، تا چەند كاریگەریی لەسەر تۆ دانا تا ببیتە شاعیر؟
سوەیلا مەیهەمی: لە منداڵییەوە لەگەڵ شیعردا ئاشنا بووم بەهۆی باوكم، باوكم هۆگری مامۆستا هێمن و هەژار بوو، كتێبی زۆربەی شاعیرانیشی هەبوو، كاتێك هەموومانی كۆ دەكردەوە بە دەنگی بەرز شیعری دەخوێندەوە و منیش زۆر حەزم لێ دەكرد و ئەوانم لەبەر دەكرد، بۆیە بڕێجار بنەماڵە بێ ڕاستەوخۆ بزوێنەری هیواكانن. باوكم هەموو كات شانازیی بە كوردبوونییەوە دەكرد و بە شانازییەوە یادی باپیرانی دەكردەوە.
پرسیار: دەگوترێت شیعر دەربڕینی هەستە، كە بووە هەڵوێست، دەبێتە شیعار، تۆ زۆرجار هەڵوێستەكانت لە رێی شیعرەوە دەردەبڕی، وەك دژوەستانەوەی هەندێ دابونەریت، ئایا ئەو هەڵوێستانەیش بە شیعر دادەنرێن، یان شیعار؟
سوەیلا مەیهەمی: ئەو شیعرەی كە لە دروشم دەچێ، شتێكی ماوەیییە كە لە ماوەیەكدا بوو دژی نەریتێك گوتراوە یان بە گشتی ئێمەی كورد هەموو كات ڕووبەڕووی كەند و كۆسپ بووین و لە هەمان كاتدا بۆ ئەوەی هەست دەربڕینی شتێك لە ناخدا دێتە زمان و من نووسیمەتەوە، بڕێك لە شاعیران شیعری وایان هەیە كە بۆ خەڵكی بە گشتی ئاسانتر فام دەكرێ، بەڵام ئەوانەیش شیعری لە مێژەی منن و ئێستە هەم لە ڕووی فۆرم و پێكهاتە زۆر جیاوازترن.
پرسیار: باوباپیرانت لە دەشتی شارەزوورەوە چوونەتە دیوی رۆژهەڵات، ئێستە هیچ پێگیریی رۆحیت بەو خاكە ڕەسەنەتەوە ماوە، یان خۆشەویستیی سنە و رۆژهەڵات، ئەوەی شووشتووەتەوە؟
سوەیلا مەیهەمی: هەموو كات ئاواتم ئەوە بووە بە خاكی ڕەسەنایەتی خۆم شاد ببمەوە، وەك منداڵێك مەراقی دایكم دەكەم، بەڵام شارەكەم سنە و بە گشتی رۆژهەڵات ئەو خاكەیە كە من بیرەوەرییەكانم لێ تۆمار كردووە و خۆشەویستییەكی هەتایییە، هیچ كاتیش كوردبوونم بە مەڵبەندێكی كوردەواری نابەسترێتەوە، خۆم بە كوردی هەمووی خاكی كوردان دەزانم، بۆ هەر شوێنی خاكی كورد بچم وا دەزانم ساڵانێكە لەوێ دەژیم.
پرسیار: بوونەشاعیری، وێڕای بەهرە، ئەزموونكردنیشی گەرەكە، ئایا كە دەگوترێ سنە شاری نووسەران و ئەدیبانە، ئەوە تا چەند كاریگەری لەسەر پێشخستنی تۆ لە دنیای شیعردا داناوە؟
سوەیلا مەیهەمی: من لە مێژە هەستم بە بەهرەی شیعری دەكرد، بەڵام تا لەگەڵ مامۆستایانی گەورە پێوەندیم نەگرت، ئەو هەستە شكۆفە نەدەبوو، یارمەتیدانی ئەوان منی فێری زۆر شتی ئەرێنی كردووە، پێوەندی لەگەڵ ئەدیبان و كۆڕەكانی ئەدەبی یارمەتیدەر بووە بە دڵنیایییەوە، لێرەدا دەبێ دەستخۆشی لە مامۆستای گەورەم بەڕێز ئیرەجی عیبادی شاعیر و نووسەر و رۆژنامەوان بكەم كە زۆر یارمەتیدەرم بووە.
پرسیار: وەك دەزانین تۆ بازرگانیت خوێندووە، ئێستە زۆرێك لە رێی شیعری پەسندان و دەربارەوە، واتە پێداهەڵگوتنەوە، بازرگانی دەكەن، ئەمە لە كوێی چوارچێوەی دنیای شیعردا جێی دەبێتەوە؟
سوەیلا مەیهەمی: شیعر و بازرگانیكردن زۆر دوورن لە یەك، واتە دوو شتی دژی یەكن، بە هەست بازرگانی ناكرێت، دەربڕینی شیعر ئاسوودەكردنی ناخە لەو ئازارانەی كە ژیان بە سەر مرۆڤدا دایدەسەپێنێ، ئەوانەی كە زمان و وشە ئالوودەی بەباڵاوتنەوەی دەرباریان دەكەن، هیچ شاعیر نین و شاعیر ناخی لەگەڵ ناخی خاك و خەڵكدا ئاوێتەیە، كە كاتێ ئازار بچێژن لە هەستی شاعیر هەڵدەقووڵێت، دەبێ ناوێكی جیاواز بۆ ئەو كەسانە وا شیعر بۆ دەرباریان دەڵێن بدۆزرێتەوە، زۆر باشە كە واتەكەی دوور بێت لە شیعرەوە.
پرسیار: دەربڕینی هەستی خۆت و هۆنینەوەی شیعر، بە زمانی كوردی، یان فارسی بۆ تۆ خۆشترە و پێی ئاسوودەتری؟ كە هی دووەمیان بۆ تۆ زمانی بێگانەیە.
سوەیلا مەیهەمی: ئێمە كاتی خوێندنمان كە دەگات و دەبێ بچینە قوتابخانە، زمانمان دەگۆڕێت، واتە ئەو زمانەی كە دایكمان لە گەڵماندا دەدوێ، هەر لە ماڵدا دەمێنێتەوە، دوایی فێری نووسین و خوێندن بە زمانی كوردی لە قوتابخانە فێر نابین بە هۆی یاساكانی پەروەردە بە گشتی، زمانی حكوومەتی دەسەڵات هەرچییەك بێت فێر دەبین، بۆیە من بە هۆی ئەوینداری زمانی زگماكی خۆم، هەوڵم داوە زمانی دایكیم بە نووسین و خوێندن فێر بم و شیعر زۆر یارمەتیدەرم بووە كە زمانی كوردی بە باشی فێر بم و بە دڵنیایییەوە كاتێك بتەوێ گۆرانییەكانت، هەستەكانت و ئەو شتەی كە لە ناختدا هەیە بڵێیتەوە، زمانی زگماكی ئاسانتر یارمەتیت پێ دەبەخشێ. شیعری فارسی كاری زۆر باشی لە سەری كراوە، ئێمەی كوردیش دەبێ بۆ پێشكەوتنی ئەدەبیاتی خۆمان هەوڵ بدەین، بە دڵنیایییەوە نووسین بە كوردی بۆ من ئەوینێكی بێ هاوتایە.
پرسیار: هەست ناكەی ئێستە شیعری ئازاد و بێ سەرواوكێش، خەریكە شیعری كلاسیكی و شیعری ریالیستیش وەپاش دەدات، لە كاتێكدا هێشتا گوێگر و حەزلێكەری شیعری كلاسیكی كەم نین؟
سوەیلا مەیهەمی: شیعری كلاسیك بناغەیە و ستوونێكە كە شاعیران ئەزموونەكانیان هەر لەوێوە دەست پێ دەكات، واتە هەتا مەحوی و نالی و مەلای جەزیری و… نەخوێنێتەوە، شاعیر بناغەیەكی نییە تا پەلوپۆی تێدا بكوتێ و گەشە بكات، واتە وەك بنەڕەت و بنەماڵەیەكە كە دەبێ بە شانازییەوە پێیدا بڕوانین، بەڵام وەك ئەوەی دنیا هەر رۆژ بەرەو گۆڕانكاری و پێشكەوتن دەچێ، زمان و ئەدەبیش دەبێ خۆی نوێ بكاتەوە، بەڵام هەر نوێكردنەوەیەك كە ڕیشە و بنەڕەتی نەبێ، بەرەو لاوازی دەچێ و دەبێ بە وردی و سەرنج ئەو كارە بەڕێوە ببڕێن.
پرسیار: لە سێیەمین ساڵوەگەڕی كۆچی شێركۆ بێكەسدا، لە كۆتای شیعرێكتدا دەڵێیت “ئەمە بۆ ئیمپراتۆری شیعرە” بە چ پێوانەیەك گەیشتییە ئەو بڕوایەی ئەو ناسناوە بە باڵای بێكەسدا ببڕی؟
سوەیلا مەیهەمی: نازانم بڵم ڕێزی تایبەت یان خۆشەویستییەكی زۆرم بووە بۆ مامۆستا شێركۆ بێكەس و ئارەزووی بینینیم هەر لە خەونەكانمدا ماوە، شێركۆ شۆڕشێكی وشەیە لە شیعردا كە دەبێت بڵێین ئایا وشەیەك ماوە شێركۆ بە جوانی لە شیعردا نەیهاوردبێ؟ لە دوایین كارەساتی شەڕی داعش لە شنگال و كۆبانی و … جێگەی شێركۆ زۆر دیار بوو كە هەموو كارەساتەكان وەك شەڕوانێك، وشەكانی كۆ دەكردەوە و سەرنجی هەموو كەسێكی بو خۆی ڕادەكێشا، خاوەن شكۆی شیعرە بۆ من و هەروەهایش دەمێنێ و ئەو خۆشویستییە لە دڵمدا هەر دەمێنێ.
پرسیار: پێناسەی تۆ بۆ شیعر و روانگەی بۆ شیعری ئێستە و قۆناغبڕییەكانی چین؟
سوەیلا مەیهەمی: شیعر هەموو كات وەك هەتوانێكە بوو ئازارەكانی ژیان ساڕێژی برینەكانی ئەم دنیایەیە كە بە هۆی مرۆڤ هەموو ژیان گیرودەی دەبێ، ئەڵبەت هەتوانی دڵی ئەو كەسەیە كە باسی ئەو دەردانە دەكات. بە گشتی شیعر لە هەر قۆناغی زەمانیدا تازەگەری هەبووە، واتە ئەو شاعیرە لە خەڵكی خۆی پێشڕەوتر بووە، ئێستەیش شیعری جیاوازمان هەیە، كە دەبێ شاعیران بە سەرنج ئەو ڕەوتە بە خەڵكی بناسێنن تا جێگەی خۆی لە نێو بەردەنگدا بكاتەوە، بە تێبینی من ئاوەزی بەردەنگ لە تەنگژەی خوێندندایە، بۆیە بەردەنگی ئەمڕۆ دوور دەكەوێتەوە لە شیعری سەردەم، شیعر لە ڕەوتی جیاواز ساكارییەكان دەگۆڕێ، بە بڕوای من لە نۆژەنكردنەوەی زمان،كە ئامانجی تازەگەرییە، فرە دەنگێك لە نێو شاعیران پەیدا بووە، شیعری شێت، حەجمدار، نوێخواز و نوێترخواز و…. كە لە ڕاستیدا جێی خۆشحاڵییە پێشكەوتنی زمان پێویستی پێیە كە بە شیعری بەرەی چوار ناو دەبرێ. شیعر گەمەیەكی زمانییە، پەنجەرەیەكە بە ڕووی نهێنییەكانی زمانی بە درێژایی مێژووی خۆی گۆڕانكاری لەسەری كراوە و دەكرێت.
بیۆگرافیا و باكگڕاوند
سوەیلا مەیهەمی لە 1971 لە دایك بووە، قۆناغەكانی خوێندنی لە شاری قوروە تێپەڕاندووە جگە لە خوێندنی كۆلێژ كە لە بواری ئابووری لە زانكۆی ئازادی سنە خوێندوویەتی، وەك خۆی دەڵێ هیچ پێوەندییەكی رۆحیی لەگەڵ مودیریتی بازرگانی نەبوو و رۆحی ئەو هۆگری ئەدەبیات بوو، ئێستەیش دانیشتووی شاری سنەیە. بە هۆی گرفتەكانی ژیان و چەندان ڕێگری و بوونبەستێك كە لە ژیانیدا ڕوویان داوە، نەیتوانیوە لە دەریای شیعر و لە باخی وشەدا خۆی تاقی بكاتەوە، وەك خۆی دەڵێ: ئەو شیعرانە كە هەموو كات لە تەنیایییەكانی خۆمدا دەمنووسی، هەر لە سووچە تاریكەكاندا مانەوە، ئێستە ماوەی دوو ساڵە ئەو دەرفەتەم بو ڕەخساوە كە لە كەناری مامۆستایانی ئەدەبیات خۆم تاقی بكەمەوە و ئەزموونم ببێت. دەبێ بڵێم شیعری زۆرم نووسیوە، بەڵام دەفتەر دەفتەر شیعرم لە ئەرشیڤ داناوە، چونكە بە دڵم نەبووە و هەمیشە هەوڵم داوە تازەتر بنووسم، بۆیە هێشتا كتێبێكم چاپ نەبووە، بەڵام گۆڤارەكان و رۆژنامەكان جێگەیەكن بۆ تاقیكردنەوەی خۆم، وەك رۆژنامەی سیروان، هەفتەنامەی دیاری كوهەن، هەفتەنامەی لووتكە، گۆڤاری ڕامان… كە لەم تاقیكردنەوەدا ئەزموونم هەیە تا كۆی شیعرەكانم لە كتێبێكدا لە چاپ بدەم.
تێبینی: ئەم چاوپێکەوتنە لەلایەن خاتو سوهەیلەوە، بەدەستمان گەیشتووە. وتاریکورد.
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە