عەتا قەرەداخی: نوخبەى سیاسی کوردى یان پیاوماقوڵانی سەرەوەت و سامان!
سرووشتی عەقڵی سیاسی کوردى چۆنەو چیە؟
حیزبی کوردى چ جۆرە دامەزراوێکە؟ ئایا ئەرکی ئەم جۆرە حیزبانەى ئێستا تەواو بووە یان نا؟ ئایا نوخبەى سیاسی کوردى نوخبەیەکی سرووشتی و ئاساییە؟ ئایا دەسەڵات و حیزب و نوخبەى سیاسی کوردى بنەماى مانەوەو ژیانی داهاتووى هەیە؟ ئایا ئەم نوخبە سیاسیە بنەماکانی ئەخلاقی سیاسی ماوە یان دۆڕاندوویەتی؟ ئایا ئەم نوخبەو حیزب و دەسەڵاتە لە ئاستی ئەوەدان چاوەڕوانی هیچ گۆڕانکارییەکیان لێبکرێت؟ ئایا مەبەستمان لە گۆڕانکاری چیە؟ ئایا پێشبینی ئەوە دەکرێت کە کۆمەڵگەى کوردى لە هەناوى خۆیدا بکوژو گۆڕهەڵکەنی ئەم نوخبە سیاسی و ئەم جۆرە عەقڵە سیاسیەو ئەم کەلتوورە حیزبیەى ئێستاى هەڵگرتبێت؟
بێگومان ئەوەى لە ماوەى رابردووداو تاکو ئێستاش لە ناوەندی سیاسی و حیزبی و حکومی کوردیدا لەبارەى گۆڕانکارییەوە دەیبیستین شتێکی لاستیکیەو هەریەکەش بە ئارەزووى خۆی لاف و گەزافی چاکسازى و گۆڕانکارى لێبدات و لە راستیشدا لەسەر زەمینەى واقیع شتێک نیە بە ناوى چاکسازى و گۆڕانکارییەوە. دیارە گۆڕانکاری مەبەست گواستنەوەیە لە قۆناغێکەوە بۆ قۆناغێکی تر یان لە بارێکەوە بۆ بارێکی تر کە بێگومان ئەوەى لە زیهن و فیکری هەمووماندا جێگیرە سەبارەت بە گۆڕانکاری بریتیە لە گواستنەوە لە باری خراپی ئێستاوە بۆ بارێکی باش، تەنانەت لەو وڵاتانەشدا کە لەباری باشدان گۆڕانکاری بە مەبەستی گواستنەوەیە بۆ بارێکی باشتر.
ئێمە لەسەرەتای دامەزراندنی دەسەڵاتدارێتی خۆماڵی کوردیەوە ئومێدی ئەوەمان هەبوو کە ئەم دەسەڵاتە بچەسپێت و هەرچۆن هەیە ببێتە دیفاکتۆو جارێکی تر نەکەوینەوە ژێر چەپۆکی عەرەبی عێراق و جارێکی تر نەگەڕێینەوە بۆ مێژووى ژێردەستەیی و وێرانکردنی کوردستان و لەسێدارەدانی کوڕی کوردو بە زیندانکردنی کوردستان. دیارە بۆ ئەو سەرەتایە گەورەترین گۆڕانکاری بۆ ئێمە رزگاربوون بوو لەدەستی دەوڵەتی داگیرکەرو گەیشتن بوو بەو ئاستە لە ئازادی کە بتوانین خۆمان بەڕێوەببەین.
بەڵام دیارە لەگەڵ رۆیشتنی کاتدا کە تا ئەندازەیەک دەسەڵاتی خۆماڵی کوردی جێگای گرت و، دوای روخاندنی رژێمەکەی سەدام حسێنیش مەترسیەکان لەسەریی کەمتر بووەوە. ئەو کاتە قۆناغێکی تر لە گۆڕانکاریی دەبوو بهاتایەتە ئاراوە، کە ئەویش درووستکردنی حکومەتێکی خۆماڵی باش و بەڕێوەبردنێکی باش بوو کە تیایدا عەدالەتی کۆمەڵایەتی و مافی هاووڵاتیبوون بنەماو پایەی سەرەکی بەڕێوەبردن بن، بەڵام بەداخەوە بە کاریگەری عەقڵی شاخ و دەستبەسەرداگرتنی هەموو جومگەکانی فەرمانرانڕەوایی کوردی لەلایەن ئەو نوخبە سیاسیەوە کە هەڵگری شەرعیەتی شۆڕشگێڕی بوون و بە عەقڵی شاخ دەیانوویست شار بەڕێوەببەن، خراپترین شێوازی فەرمانڕەوایی لە کوردستاندا دامەزراو، دامەزراوەى بەڕێوەبردن بەجۆرێک دامەزرا کە وەکو ئامرازێک بێت بە دەستی نوخبەى سیاسی و حیزبەوە کە حیزبیش لە کوردستاندا نە ئاسۆیەکی روون و نە بەرنامەو پرۆژەیەکی روون و نە ستراتیژی نەتەوەیی و نە پرۆژەى ئاییندەیی نەبوو، ئەمەش هۆکار بوو بۆ ئەوەى کە حیزب تەنیا لە ئێستادا بژی و نە چاوی لە ئایندە بێـت و نە بە ئومێدی ئایندەش کار بکات، بۆیە هەموو شتێکی لە پێناوی ئێستای خۆیدا کردو حکومەتیشی بەجۆرێک درووستکرد کە لەبار بێت بۆ جێبەجێکردنی ئەم ویستە کورت تەمەنە حیزبیە کە رووتکراوە بوو لە رەگەزە نەتەوەیی و نیشتیمانییەکان و بۆ ئەو مەبەستەش بەرپرس و کادیرە دڵسۆزەکانی خۆیی بەسەر کۆی جومگەکانی حکومەتدا دابەشکرد، کە ئەوانیش هیچ ئەزموونێکی بەڕێوەبردنیان نەبوو، ئەمە بێجگە لەوەى کە کۆی جومگەکانی حکومەت بۆیە بە بەرپرس و کادیرە باڵاکانی حیزب پڕکرانەوە بۆئەوەی ویستەکانی حیزب لە بەرژەوەندی دارایی جێبەجێ بکەن و هەر لێرەشەوە بە حیزبیکردنی حکومەت و کۆی دامەزراوەکان دەستی پێکردو تەنانەت لەم ستراتیژە ئاوەژووەشدا مەنسوبیەت و مەحسوبیەت پێش هەموو پێوانەو بنەمایەکی تر کەوت. کە ئەوەش سەرچاوەی سەرەکی و هۆکاری سەرەکی سەرهەڵدانی گەندەڵی بوو لە کوردستاندا.
گەندەڵی لە هەموو ئاستەکاندا گەیشتە ئاستێک کە شاردنەوەو پەرەدەپۆش کردنی بووە کارێکی نەشیاو. دەنگی ناڕەزایی بەرامبەر ئەم دیاردە ترسناکە دەنگێکی لاواز بوو لەلایەن هەندێ لە رۆشنبیران و جەماوەری خوارەوە کە ئەویش لەو ئاستەدا نەبوو کە دەسەڵاتی کوردی حسابێکی ئەوتۆی بۆ بکات. کاتێکیش کە دەنگی ناڕەزایی جەماوەر بەرەو بەهێزبوون چوو، سەرکردایەتیەکی بە ناو ئۆپۆزسیۆن کە لە نێو هەمان نوخبەو عەقڵیەتی شاخەوە هاتە دەرەوەو لە هەموو رویەکەوە ناسرووشتیبوو توانی ئیحتیوای ئەو ناڕەزاییەى خەڵک بکات و بۆ کاتێکی دیاریکراو لە پێناوی خۆیدا بەکاری بهێنێت و دەنگی پێ کۆبکاتەوەو تا ئەویش بوو بەبەشداری دەسەڵات، کە بێگومان ئەویش نەیتوانی نوێنەرایەتی خواستەکانی خەڵک بکات چونکە هەڵگرى هەمان عەقڵ و کەلتوورو دنیابینی بوو، لە ئاستێکی تریشدا ئەم ئیحتیواکردنەى ناڕەزاییەکانی خەڵک هەم بووە خزمەت بۆ دەسەڵاتی کوردی و هەم ئەگەری درووستبوونی ئۆپۆزسیۆنێکی سرووشتیشی لەباربرد کە ئەوەش مایەی جۆرێک لە بێئومێدی و رەشبینیە بۆ جەماوەر. لە ئێستادا کە دەسەڵاتی کوردی پێویستی بە گۆڕانکاری گەوهەرییە لە هەموو ئاستەکانی بەڕێوەبەرێتی و سیاسیدا، بەڵام ئێستا بکەرێک نیە کە هەڵگری پرۆژەى گۆڕانکاری بێت، تەنانەت ئەو دەنگەدەنگ و هەڵایەشی لە دەزگاکانی راگەیاندنەوە دەکرێت وەکو جۆرێک لە خاوکردنەوەى توڕەیی جەماوەر دەردەکەوێـت کە ئەویش سەرئەنجام خزمەتی درێژەدان بە گەندەڵی و ناعەدالەتی کۆمەڵایەتی دەکات. دەزگا راگەیاندنە جۆراوجۆرەکانی کوردیی ئەوەندەى بە دواى زەقکردنەوەى ململانێ و ناکۆکی نێوان حیزب و لایەنەکانەوەن، ئەوەندەى بە دواى رووناکی خستنەسەر ناکۆکی نێوان تاکەکەسەکانی نێو سەرکردایەتی فڵانە حیزبەوەن لە ناوخۆیاندا، سەدیەکێکی ئەوە بەدواى دەرخستنی کێشە سەرەکیەکانی نێوان دەسەڵات و خەڵک، حیزب و خەڵک، ئەو نوخبە سیاسیەو خەڵکەوە نین. بەم شێوە کارکردنەیان، دەزگاکانی راگەیاندن لە برى ئەوەى ببنە دەسەڵاتی چوارەم، بوونەتە پاشکۆى دەسەڵات و حیزب و کەسانی ناو نوخبە سیاسیەکە.
ئێستا بە ئاشکرا دەبینرێت کە مەترسیەکانی ئیدارەو فەرمانڕەوایی خراپ کە لە گەندەڵیدا نقووم بووە، مەترسیەکانی هەر بۆ جەماوەرو چین و توێژەکانی خوارەوە نیە، بەڵکو هەڕەشەیە بۆسەر خودی دەسەڵات و بۆسەر ئەو بەناو ئۆپۆزسیۆنەى پێشتر کە خۆی وەکو داواکاری راستەقینەى چاکسازی نمایش دەکردو ئێستا لەسەر زەمینەى واقیع هاوبەشی ئەو دەسەڵاتـەیە کە پێشتر دەیوویست بەلاوەى بنێت و خۆی جێگای بگرێتەوە. کەواتە ئێستا ئومێدی چاکسازى و گۆڕانکاری لە کوردستاندا ئومێدێکی زۆر لاوازەو گرفتی سەرەکی ئەوەیە کە نە ئەو نوخبە سیاسیەى کە لەسەرەوەى حیزبەکانن و نە ئەو عەقڵە سیاسیەى لە کوردستاندا باڵادەستەو نە دامەزراوەکانی حکومەتی پشتگوێخەرى جەماوەر و نە پەرلەمانی سڕکراو لەکارو موچەخۆرى بندیوار و نە حیزب و رێکخراوى سرووشت خێڵ هیچیان لە ئاستی خواست و داواکارییەکانی خەڵکدا نین، بگرە هەموو ئەم لایەنانە بە گەندەڵی و کۆی رەگەزەکانی بەرژەوەندی تایبەتی و حیزبی، هەریەکە بە ئاستێک، بارگاوی بوون و ناتوانن خۆیان راوەشینن و خۆیان خاوێن و نوێ بکەنەوە، چونکە بە گوێرەى نوخبەى سیاسی و ئیداری و حیزبی گەندەڵی و کارکردن بۆ بەرژەوەندیە تایبەتیەکان چ لەسەر ئاستی تاکەکەس بێـت یان حیزب بووتە دیاردەو لە بوون و رۆحیاندا تواوەتەوەو کۆی ئیرادەی ئەوانی بۆ چاکسازی و گۆڕانکاری کوشتووەو هیچ ئومێدێک لەئارادا نیە بۆ ئەوەى بەم بکەرانە کە سادەترین کاراییان بۆ چاکسازی و گۆڕانکاری نیە، گۆڕانکاری و چاکسازی بکرێت، هەربۆیە دەبێ لە ئێستادا وەها سەیری پرۆژەى چاکسازی گۆڕانکاری بکرێت لە کوردستاندا کە بەم کەرەستە مرۆییەى ئێستا کە نوخبەى باڵادەستی هەموو ئاستەکانی سیاسی و ئیداری و عەقڵی کوردستانە جێبەجێ ناکرێت و دەبێ چاوەڕوانی نەوەیەکی نوێ بین کە ببێـتە بکەری جێبەجێکەری پرۆژەیەکی لەم جۆرە کە ئەویش بە لە رەگوریشەوە هەڵـکەندنی کەلتوورى ئێستای گەندەڵی و بە هەڵوەشاندنەوەی عەقڵی سیاسی ئێستاو عەقڵ و بەرنامەى ئیداری ئێستاو بە لەکارکەوتنی ئەم جۆرە حیزبە مێژوو بەسەرچووانەو، دامەزراندنی نوێ لە شوێنیاندا دەبێت کە ئەوەش بە بکەرێکی نوێ دەکرێت کە بە تاعونی عەقڵ و تێڕوانین و بەرنامەو ستراتیژی نوخبەی رابردوو، ئێستا ئالودە نەبووبێت. بەڵێ ئەو بکەرە نوێیە لە دایک دەبێت و دەبێتە گۆڕ هەڵکەنی ئەم نوخبەیەی ئێستا کە هیچ بنەمایەکی بۆ گۆڕانکاری و چاکسازی تێدا نەماوەو بەرەو رووتبوونەوەو داماڵینی تەواوەتی لە بەهاو بنەما نەتەوەیی و نمیشتیمانیەکانیش دەچێت. لە راستیدا ئێستا حیزب و دەسەڵات و نوخبەى سیاسی کوردى وەکو کۆمپانیاى کارو پیاوماقوڵانی سەروەت و سامان دەردەکەون (پیاوماقوڵانی سەروەت و سامان، دەربڕینێکە لە رۆمانی – دوورگەى کەنز-ى ستیڤنسۆن دا لە برى چەتەى دەریا بەکارهێنراوە ). بۆیە چەندێ زووتر گۆڕهەڵکەنى ئەم نوخبەیە لە دایک بێت ئەوەندە لە قازانجی داهاتووی کوردە لە هەموو ئاستەکاندا.