عەتا قەرەداخی: کوردى بێ پەیام، هەراوهوریاى بێ ئامانج!
ئێمەى کورد دیار نیە لە چ مێژوویەکدا نیشتەجێ بووین، بەڵام ئەوەى ئاشکرایە کوردى کۆچەرى تا مێژوویەکی درەنگ لە گەرمیان و کوێستاندا بووە. ئەمەش یەکێک بووە لە دواکەوتنی عیمران لە مێژووى کۆمەڵناسی کوردیدا، چونکە عیمران بەرهەمی نیشتەجێبوونە. نیشتجێبوونیش زەمینەى پێویست و یەکەمینە بۆ بنیادنانی شارستانێتی. بەهەرحاڵ سەربارى ئەوەى کە کوردستان کۆنترین جێگایە تیایدا مرۆڤــــ دەستیکردووە بە کشتوکاڵ بەڵام بەو پێیە لە رووى پەرەسەندنەوە نەک هەر دواکەوتووە بەڵکو تاکو ئێستاش لە دواوەیە. رەنگە بپرسین بۆ؟ بەڵام دیسان وەڵامی ئەوەش پێویستی بە توێژینەوەى ورد هەیە. دواتر کورد لە قۆناغی کۆچەرێتیەوە بەرەو نیشتەجیبوون چووەو توانیوومانە گوند درووست بکەین و تیایدا نیشتەجێ بین. سەرچاوەى ژیان لەو قۆناغەدا کشتوکاڵ و ئاژەڵدارى بووە. پاشان شارۆچکەو شارمان درووست کردووە، ئەگەر لە رووى کۆمەڵناسیەوە بتوانرێت شووناسی شار بدرێت بەوەى ئێمە بەناوى شارەوە هەمانە. کە نیشتەجیبووین دواتر لە درێژەى مێژووماندا خانوو، ئاتەشگەو، پەرستگاو دواتریش بیناو شەقام و قوتابخانەو نەخۆشخانەو مزگەوت و ئاپارتمان و باخچەو یاریگەو پردو مەلەوانگەو تونێل و بەنداویشمان درووست کردووە، کارگەو پاڵاوگەى نەوتمان بنیادناوە.
زۆرێک لە پێداویستیەکانی بەرهەمهێنان و پێداویستیەکانی ژیانمان درووستکردووەو ئێستا زۆر بنەماى مادیمان هەیە. بەڵام ئێمە قەیرانێکی سەخت و خنکێنەرمان هەیە ئەویش قەیرانی پەیامە، پەیامی ئایینی، پەیامی کۆمەڵایەتی، پەیامی نەتەوایەتی و پەیامی کوردایەتی، بەڵێ ئێمە گەلێکی بێ پەیامین، شتێک نیە یەکمان بخات. ئێمە خاوەنی کتێب یان پەیامێکی پیرۆز نین کە هەموومان کۆبکاتەوە. جولەکە خاوەنی کتێبی پیرۆزى تەوراتن و ئەوەش بووەتە بنەماى یەکێتی و یەکبوونیان، مەسیحیەکان خاوەنی ئینجیلن، عەرەبەکان خاوەنی قورئانن و هاتووە بۆ ئەوەى عاقڵیان بکات و یەکیان پێبگرێت. ئێرانیەکان یان فارسەکان خاوەنی پەیامی تەشەیوعن کە بووەتە گەوهەرى یەکێتی و یەکبوونیان، تورکەکان خاوەنی پەیامی تورکێتی و رۆحی ئەتاتورکن.
ئەى ئێمەى کورد خاوەنی چین؟ بێگومان ئێمە خاوەنی هیچ پەیامێک نین. زەردەشتیەتمان لەبیرکردوو بە ئاگرپەرستی دەزانین. ئێزیدى بە شەیتان پەرستی ناودەبەین و ئایینی یارسان بە پەراوێزو لادان ناوزەن دەکەین. ئەو سەرکردانەى سوپاى فەتح کە بە دەستی باپیرانی ئێمە کوژراون، ئەوان شەهیدن و ئێستاکراون بە شەخس و ئێمە بۆ نزا دەچینە سەریان، ئەو باپیرانەشمان کە بەدەستی ئەوان کوژراون ئێستا بە کۆڕەکانیان دەگوترێت گۆڕە جولەکەو نەفرەتیان لێدەکرێت. با لێرەوە سەیرى خۆمان بکەین. ئایا دەبێ میللەتێکی تر هەبێت ئەویتر بپەرستێـت و سوکایەتی بە باپیرەى خۆى بکات؟ پەیامی ئیسلامیش کە لە رێگاى فەتحەوە گەیشتووەتە کوردستان و ئێمەى کورد کردومانە بە ئایینی خۆمان، بەڵام درۆى لەگەڵ دەکەین و لەراستیدا ئیسلام بۆ کورد نەبووەتە بنەماى یەکێتی و یەکبوون، ئێمە تەنیا لایەنی موجەرەدى پەرستنمان لە ئیسلام وەرگرتووەو ئەوەى پەیوەندى بە توحیدەوە هەیە، ئەوەى پەیوەندى بە دنیاوە هەیە پشتمان تێکردووە، ئێمە تەسەوفمان بۆ ململانێ و لێدانی یەکترى بەکارهێناوە، کەواتە ئێمە لەگەڵ بنەماى ئیسلام بۆ توحید راستگۆنەبووین و بەو پێیە درۆمان لەگەڵ بنەماى ئیسلام کردووە، بە تایبەتی ئەو بەشەى کە بەشە گرنگەکەیەتی بۆ کوردو باسی توحید و کارى دنیایی و دەوڵەتدارى دەکات. ئێمە مارکسیزم نەیتوانی بمانکاتە یەکەیەکی یەکگرتوو، مەسەلەى نەتەوایەتی یەکێتی بۆ بەرهەم نەهێناین. خێل و عەشیرەت یان پەیوەندییەکانی خوێن و دەمار فیدراسیۆنی بۆ درووست نەکردین، دەوڵەتی خێڵایەتی کوردى پێکنەهات و یەکگرتن و یەکێتی بۆ درووست نەکردین بەڵکو خوێنی چڕ و و دەمارى گرژ زیاتر کردینی بەگژ یەکترداو پەرتیکردین. حیزب کە دەبوو بمانکاتە یەکەیەکی یەکگرتوو، ئەویش هۆکارى دابەشبوون و پەرتبوونە بۆمان. ئێمە لە رابردووەوە تاکو ئێستا نەبووین بە خاوەنی پرۆژەى رێنیسانسی نەتەوەیی کوردیی و نەمانتوانی لەو دەروازەشەوە خۆمان درووست بکەینەوەو لە پاشکۆیەتی عەرەب و تورک و فارس رزگامان بێت و چیتر لە شێوەى خزمەتکارو بەردەست و پاشکۆ و تەنانەت کلک و جاشی هەمەچەشنی ئەواندا نەمێنینەوە. ئێمە لە دەوڵەتەکانی ئەواندا سەرۆک کۆماربین یان سەرۆک وەزیر ، وەزیر بین یان ئەندام پەرلەمان، هەر بەردەست و خزمەتکارو بچوک و پاشکۆو پەراوێزین و هیچ دەسەڵات و بوونێکمان نیە چونکە بوونی ئێمە لە دەوڵەتەکانی ئەواندا بوونی کوردیى نیە بەڵکو بوونی خزمەتکارانەیە بۆ ئەوانی عەرەبی تورکی فارسی.
بەڵێ ئێمە شتێکمان نیە ناوى پەیامی یەکگرتن و یەکبوونی کورد بێت، هۆکەشی ئەوەیە ئێمە تا ئێستا نەبووین بەخۆمان، دیارە ناشبین بەوان تر، بەڵکو تاکو ئێستا هی ئەوانی ترین، ئەوەش بێگومان پەیوەندى بە کەموکورتی لە بوونی کەسێتی کوردیدا هەیە. تاکو ئێستاش کە حیزب و رێکخراو و دەزگاکانی راگەیاندن و نوخبەى سیاسی و حیزبی کوردى خەریکی چەلەحانێی بێ مانان.
ئێمە لە چوارچێوەى ئەم چەمکەدا دەجوڵێین: هەراو هوریاى بێ ئامانج: Much Ado About Nothing، هۆکارى ئەمەش ئەوەیە کە هیچ پەیامێکیان نیە. کەواتە تاکو ئێستا هیچ هێزو رێکخستن و هۆکارێک بۆ یەکخستنی کورد درووست نەبووە. راست و درووست بڵێین بۆ ئەمەو دواش نە حیزب، نە ئایین، نە رۆشنبیر نە نوخبەى سیاسی نە پەرلەمانی ئێستاو نە حکومەتی ئێستا هیچیان ناتوانن هۆى یەکخستنی کورد بن، بەڵکو یەک دەروازە هەیە کە کورد بکات بە یەکەیەکی یەکگرتوو واتە کورد بکات بە نەتەوە ئەویش دەوڵەتە. بۆیە ئەگەر ئێمە دەمانەوێت ببینە یەکەیەکی یەکگرتوو بۆ ئەوەى بتوانین خۆمان بپارێزین تەنیا یەک رێگامان لەبەردەستدایە ئەویش درووستکردنی دەوڵەتی کوردیە. دەشێ بڕیاردانی دەوڵەت سەرکێشی بێت، دەشێ مەترسیدار بێت، دەشێ رووبەڕووى کێشەمان بکاتەوەو بێگومان پاراستن و قوربانیدانیشی دەوێت، بەڵام تاکە رێگاى رزگاربوونی ئێمەیە لە مەترسی لە ناوچوون، تاکە رێگایە بۆ ئەوەى بەلایەنی کەمەوە لە قۆناغی دەرەوەى مێژووەوە بگوازینەوە بۆ ناو مێژوو، لە قۆناغی پاشکۆبوون و بچووکی عەرەب و تورک فارسەوە بگوازینەوە بۆ قۆناغی لەسەرپێی خۆراوەستان. میکانیزمی درووستکردنەکەى هەرچۆن بێت گرنگ نیە، دەبێ بڕوا بەم چەمکی میکاڤیلیانە بهێنین: ئامانج پاساوى ئامراز دەکات. واتە تەنیا پەیامی دەوڵەت کورد دەکاتە یەک و دەیپارێزێت، ئیتر ئەو دەوڵەتە کێ درووستی دەکات و چۆن درووست دەبێت و چۆن دەبێت هیچ گرنگ نیە. گرنگ ئەوەیە دەوڵەتی کوردى درووست بێت، تەنانەت ئەگەر شەیتانیش درووستی بکات، لە لوتکەى دیکتاتۆریەتیشدا بێت، گرنگ ئەوەیە درووستببێت.
با خۆمان بەو بۆچوونە پوچ و ساویلکانەو تووتی ئاسایانە فریوو نەدەین کە دەڵێ ئەگەر نەتوانین دەوڵەتێکی دیموکراسی درووست بکەین ئەوا نەبوونی ئەو دەوڵەتە باشترە لە بوونی. حەقە جەماوەر فریوو نەدەیەن چونکە لەو نزیکەى 206 دەوڵەتەى کە ئێستا لە جیهاندا هەن تاکە یەک دەوڵەتیان بە دیموکراتی لە دایک نەبوون، بەڵکو ئەوانەیان کە دیموکراسین دواى درووستبوونیان و بە ماوەى درێژخایەن، خەباتی جەماوەریی کردوونی بە دیموکراسی نەک وتارو نووسین و قسەو گفتوگۆو ئامۆژگارى رۆشنبیران و بیرمەندان و ئەو سیاسی و حیزبیانەى کە تا سەرئێسقانیان بارگاویە بە تاوان و خوێنڕشتن و دزى و گەندەڵی و مومارەسەى دژ بە مرۆڤــ، کەچی زۆر رووقایمانە باسی درووستکردنی دەوڵەتی دیموکراتی دەکەن . ئەوانە کە لەبەرپرسیارێتی حیزبەکانیاندان بەس کەسانی بچووک وملکەچ لە دەورى خۆیان کۆدەکەنەوەوئەوانەى خاوەن راوبۆچوونن لەناو حیزبەکانیاندا پەراوێزیان دەخەن کەچی باسی درووستکردنی دەوڵەتی دیموکراتی دەکەن، ئەگەر ئەمەش ئەڵقەیەکی ترى گەوجاندنی میللەت نیە ئەى چیە؟ .
لە دەرەوەى دەوڵەت کورد هەرچی بکات و هەرچی بڵێت بێجگە لە قسەى بێ مانا و بێجگە لە بەفیڕۆدانی تواناو وزەو خوێنی لاوانی کورد هیچی تر نیە. کەواتە پەیامی کوردى تەنیا لە درووستکردنی دەوڵەتدا بەرهەم دێت. هەموو ئەوەشی کە کورد هەیەتی بە خودى خۆى و بە زمان و شووناس و کەلتوورو وڵاتەکەشیەوە تەنیا و بەس تەنیا بە درووستکردنی دەوڵەتی کوردى دەپارێزرێت، کە درووستکردنی دەوڵەتیش تەنیا بە پەیامی کوردایەتی و لە بنیادنانی گوتارى نەتەوەیی کوردى خاوەن شووناسدا دەبێت نەک چەلەحانێ و گوتارو قسەى پوچ و بێ گەوهەرى ئێستاى حیزب و نوخبەو رۆشنبیرى کوردى. واتە ئەگەر کورد دەیەوێت بمێنێتەوەو بێتە ناو مێژووەوە دەبێ ببێتە خاوەنی پەیامی دەوڵەت کە ئەویش بە بنیادنانی پرۆژەى دەوڵەت و جێبەجێکردنی ئەو پرۆژەیە دەگاتە ئەنجام.
کورد بۆ ئەوەى ببێتە یەکەیەکی یەکگرتوو پێویستی بە دەوڵەتێکە بەهێزى یاسا ئەوەى بەسەردا بسەپێنێت، بە درووستکردنی دامەزراوەکانی کۆمەڵگەى هاوچەرخ زەمینەى ئەو یەکێتی و یەکبوونە پێکبێت، نەک بە عەقڵی بەسەرچووى حیزب و نوخبەى سیاسی ئێستاى کوردستان کە ئاشکرایە کۆى حیزبەکان جێگرەوەى دامەزراوەى خێڵ و عەشیرەتن، نوخبەى سیاسیش سەرۆک خێل و عەشیرەت و پیاوماقوڵانی ئەو دامەزراوانەن. هەرچەندە کاتێ نوخبەى سیاسی کوردى بەراورد بکەین بە سەرۆک خێڵ و عەشیرەتەکانی پێشترى کورد هەست دەکرێت ناهەقی لەگەڵ سەرۆک خێڵ و عەشیرەتەکاندا دەکرێت چونکە بەلایەنی کەمەوە ئەوان هەندێ پێوانەو بنەماى جێگیرى کارپێکردن و مامەڵەو رەفتاریان هەبوو بەڵام حیزب و نوخبەى سیاسی ئێستاى کوردستان هیچ بەهاو بنەمایەکی جێگیرى کارپێکردنی نیە بێجگە لە بەرژەوەندیە تەسکەکانی خۆى و رازیکردنی ئاغا عەرەب و تورک و فارسەکانیان.
