نەبەز گۆران: كاك ئازاد جوندیانی، خراپ تێكەوتووە!
ئەو قسانەی بەرێز كاك (ئازاد جوندیانی) كردنی، شتێكی نوێ نەبوو. نوێنەبوونەكەی پەیوەندی بەوە هەیە، پەروەردەی ئەم بەرێزە پەروەردەیەكی حیزبی و ئایدۆلۆژییە. پەروەردەیەكە هەمیشە لەیەك گۆشە نیگاوە سەیری دیمەنەكان دەكات، ئەو گۆشە نیگایەش لێیەوە دەڕوانێت گۆشەنیگایەكە گەمارۆ دراوە بە بەرژەوەندی، بە رازی بوونی شوێنێك. من قسەم لەسەر ئەوە نییە، هەرگیز شتێكی نوێی نەوتووە.
قسەم لەسەر تێگەیشتنێكە، كە سەرتاپای تێگەیشتنەكەی ناهوشیارانەیە. خۆ ئەو تێگەیشتنەی ئەو هەیەتی لەسەر: (مەدرەسە، قوتابخانە) هی كەسێكی نەخوێندەواری وەك (سلاڤۆی ژیژك) دەڵێت: سەگ باوەرێك” بووایە، ئاسایی دەبوو.
لێ كارەساتەكە ئەوەیە ئەم تێگەیشتنە لە زمانی كەسێكەوەیە كە خۆی بە ئەهلی كتێب، نووسین بزانێت و، هێشتا نەزانێت كۆڵەكەكانی مەدرەسە چین؟ بەچی دەوترێت مەدرەسە، مەدرەسە كامەیە؟ جیاوازی مەدرەسە و ئایدۆلۆژیای ئاراستەكراو رەوتی ئایدۆلۆژی نازانێت!
بۆ ئەوەی رونیبكەینەوە بۆ كاك (ئازاد جوندیانی) و، ئەوانەی تریش وەك ئەو بیردەكەنەوە، ناچارین كەمێك لەسەر بنەماكانی مەدرەسە قسە بكەین.
پێش هەموو شتێك، رەوتی (مەلامستەفا، ئیبراهیم ئەحمەد) هیچ كامیان مەدرەسە نین، رەوتێكی ئایدۆلۆژی بارگاوی كراوە بە فاشییەتی سیستەمی حیزبی. رەوتێكی هەناردەكراوی ڕوسیشە. رەوتێكە هەرگیز ناچێتە ناو چوار چێوەی مەدرەسەوە. راستە مامۆستا (ئیبراهیم ئەحمەد) وەك نووسەر، جیاواز لە جوڵە سیاسییەكانی لە كایەی ئەدەب، وەرگێڕان، نووسین وتاری رۆژنامەوانی، دونیایەكی هەیە دونیاكەی لەچوار چێوەی بەرگری و رووبەرووبوونەوەی ستەمدا خۆی دەبینێتەوە. راستە سەرنجی خۆی لەسەر رووداوەكان هەیە. بەڵام هەرگیز نابێتە مەدرەسە. لەبەرامبەر ئەودا (مەلامستەفا)، هەمووشتێك بێت مەدرەسە نییە. شۆرشگێرێكە دونیابینیەكەی دیاریكراوە، پەروەردەكەی خێڵەكی و نەریتییە، جوڵەكانی بەرگریكارانەن. نە فیكرەیەك، نە كتێبێك، نە شوێنێك هەیە وانە فیكرییەكانی ئەمی تێدا خوێنرابێت و بخوێنرێت، نەخۆشی بانگەشەی ئەوەی كردوە تا مرۆڤ جەسارەت بكات ناوی بنێت مەدرەسە. ئەمە تەنها كەسانی وەك كاك (ئازاد جوندیانی) بێ ئاگا لە دونیای مەدرەسە جەسارەتی وتنی ئەو شتانەیان هەیە.
ئەم جۆرە دەربرینانە لەلایەن خۆ بە سیاسی زان، خۆ بە خوێندەوار زان، دونیای شاشەكانی پڕكردوە، مرۆ گەر بیەوێت ئەم شتانە راست بكاتەوە دەبێت یەك دوكان دابنێت، بۆ راستكردنەوەی ئەو هەڵە گەورانەی ئەهلی ناو شاشەكان شەوانە دەرخواردی خەڵكی دەدەن.
نمونەی مەدرەسە لەم نزیكانە: پەكەكە وەك نمونە.
پەكەكە مەدرەسەیە. پاییەی سەرەكی مەدرەسە فیكرە، دەقی فیكری. ئەوەی لەپشت پەكەكەوەیە، پیاوێكی گەورەی موفەكیرە ناوی (ئاپۆ) یە. ئەم پیاوە وەك نووسەرێكی راقی، كتێبە فیكرییەكانی، یەكێكن لەو كتێبە باشانەی لەسەر بنەمای فیكر خوێندنەوە بۆ چەمكەكان و خوێندنەوە بۆ دونیای كۆن و نوێ دەكات. جیاواز لەوەی ئێمە مانان لەگەڵ ئایدۆلۆژیای حیزبەكەی ئەو دورین، بەڵام نكۆڵی لەوە ناكرێت كە ئەم پیاوە موفەكیرێكە و، فیكرەكانیشی بناغەن بۆ گۆڕینی دونیا و گۆڕینی تێگەیشتنی مرۆڤەكان و گۆڕینی كۆمەڵگەی نەریتی بۆ كۆمەڵگەیەی شۆرشگێری هوشیار. بناغەن بۆ تەواوی ئایدیا كۆن و نوێكان. كاتێك كە فیكر هەبوو، بناغەیەكە بۆ دروستكردنی مەدرەسە هەیە. بەڵام تەنها فیكر بەس نییە، پێویستی بە كڵاسی خوێندن هەیە، لەناو كڵاسەكانیشدا شرۆڤەكار، بیركەرەوە، مامۆستا پێویستە. لەناو پەكەكەدا ئەمانە هەمووی هەیە. هەر ئەم مەدەرەسەیە ئەتوانێت مرۆڤێكی غەریزەیی بگۆڕێت بۆ مرۆڤێكی شۆڕشگێر. ئەوە مەدرەسەیە مرۆڤ دادەماڵێت لە غەریزە. ئەوە مەدرەسەیە پایە كۆنەكانی كۆمەڵگە هەڵدەتەكێنێتەوە و پایەی نوێ دەخاتە شوێنیان و… هتد، (جیاواز لەوەی كە ئەم ئایدۆلۆژیاییە، دیوی مەترسیداریشی هەیە.) گەر فیكرەكە و كڵاسەكە و هەرسێ پایە سەرەكییەكەی مەدرەسە: دەقی فیكری، كڵاس، خوێندنەوەی نوێ بۆ دەق. نەبێت شتێك نییە ناوی مەدرەسەبێت.
ئێمە لەرووی سیاسییەوە مەدرەسەی روسیمان هەیە، كە دونیایەك موفەكیر لە پشتین. بۆ نمونە لەرووی كۆمەڵایەتییەوە، مەدرەسەی فرانكفۆرتمان هەیە، كە دونیایەك فەیلەسوف تێیدا كاریانكردوە و كار دەكەن. مەدرەسەی بەریتانیمان هەیە، كە دونیایەك دەق و فەیلەسوف تێیدا بیردەكەنەوەو… هتد.
هەموو ئەو شوێنانەی دەبنە مەدرەسە، پشت بە بنەما فیكرییەكان دەبەستن. پشت بەو دەقە فیكری و شرۆڤە نوێیانە دەبەستن، لەپشتیانەوە فیكرێك راوەستاوە. لێ دەبینین لێرە هەر لەخۆڕا كەسێك دێت باس لە مەدرەسە دەكات، بەبێ ئەوەی بزانێت مەدرەسە چییە؟! مەدرەسەی بێ فیكر، بێ دەق، بێ كڵاس، هەر مەگەر لای ئەوانە هەبێت، خۆشیان نازانن چی دەڵێن.
كاك (ئازاد) بە (مەلا مستەفا) دەڵێت: مەدرەسە!! لەكاتێكدا (مەلامستەفا) وەك شۆرشگێڕێكی قۆناغی خۆی، هەموو بنەماكانی جوڵە سیاسییەكانی لەسەر ناسیونالیستی نەتەوەیی بووە. ناسیونالیستی نەتەوەیش لەناو كورددا، پایە سەرەكییەكەی (حاجی قادری) كۆیەیە. هەڵبەت (حاجی قادر) لە دیوە ئەدەبیەكەیدا دەریدەخات. لەرووە سیاسییەكەیدا هێشتا نەبووەتە مەدرەسە. روونیشە هەموو كوردێكی ئەو سەردەمە لە شوێنی خۆیدا نەتەوەیی بووە، ئایدۆلۆژیش بووە. بەراست كتێبە فیكرییەكانی ئەو مەدرەسەیەی جەنابی جوندیانی باسیدەكات كامانەن؟ ئەرێ بەراست ئەمە چەند ساڵ بەرپرسی راگەیاندنی یەكێتیی بووە؟ (من لەنزیكەوە ئەیناسم، بەس رەحم بەو هەڵانەی ناكەم.) گەر ئەمە بەرپرسی راگەیاندنی یەكێتیی بووبێت و ئەمە ئاستی تێگەیشتنی بێت بۆ دوو رەوتی ئایدۆلۆژی و بە مەدرەسە تێگەیشتبێت، هەرباشە یەكێتیی ماوە. چونكە بەراستی ئەم بەرێزە پێدەچێت هێندە دوربێت لە كتێبە فیكرییەكانەوە، هێشتا جیاوازی رەوتی ئایدۆلۆژی و مەدرەسە نەكات. من ویستم لەم نووسینە سەرەتاییەدا بەخوێنەران بڵێم: بەرێزان گوێ لەو رستە فڕێدراوانە مەگرن، لەناو هێزی سیاسیی كوریدا لەسەردەمی (شێخ سەعیدی پیران) ەوە، هەتاكو ئەم سەردەمە، جگە لە پەكەكە، هیچ شوێنێك، هیچ هێزێك، نەبووە بەمەدرەسە، هەمووی رەوتی ئایدۆلۆژی و ئایینی و ناسیونالیستین. هیچكامیشیان نەیانتوانیووە رەوتەكانیان بكەن بەمەدرەسە، تەنها پەكەكەیە توانیویەتی ئەو كارەبكات.
