دکتۆر کەمال میراودەلی: پرسەکانی دەولەت و دەوڵەتی کوردیی .
تێبینی : ئەم بابەتە ساڵی 2014 بڵاوکراوەتەوە، لەبەرگرنگی دووبارە بڵاومانکردۆتەوە.
* بە پێی هۆبسبۆم لە کاتی شۆڕشی فەرەنسیی 1789 دا تەنیا نیوەی خەلکی فەرەنسا هەندێک فەرەنسییان دەزانی، و تەنیا 12-13% بە باشی قسەیان پێدەکرد.
* سەرنج بدەن گەر تەنیا ئابووریی قەتەر و میسر تێکەڵ بوونایە، ئێستا میسرو عەرەب لە کوێ دەبوون؟
* چەمکی عێراق لە گۆڕێ نەبوو تا ئەو کاتەی ئێمە مەملەکەتی عێراقمان لە ساڵی 1932 دا دروست کرد.
بەشی یەکەم
1 – دەوڵەت چییە؟
چەمکی دەوڵەت چەسپاوو نەگۆڕ نییە، یان راستتر گەر چەمکەکە یان پێناسەکە بە روالەت ، یان لە فەرهەنگێکی سیاسییدا، دیاریکراوو باوەڕپیکراو بێت ئەوا هەمێشە گۆرانکارییەکانی دنیا وا دەکەن چەمکەکان نەتوانن پر بە پێستی چەمکێنراوەکان یان پێناسەکراوەکان هەبن. واتە وابوو ، واقیع، ئەوەی وایە و ئەوەی هەیە هەمیشە دەگۆڕێ و وابوویەکی ترو هەبوویەکی تر دێتە گۆڕێ کە هاوواتایی نێوان چەمک و پێناسەو، وابووە نوێکان تێک دەدات.
باوترین پێناسەی دەوڵەت لە ڕووی یاسایی یەوە ئەوەیە: ناوچەیەکی جوگرافیی سنوورەکانی دیاریکراوو بن و دەسەلاتێکی هەبێت سەروەریی بە سەر ولاتەکەدا هەبێت و شەرعییەتی سیاسیی خۆی لەمەوە وەبگریت.
A nation state is a geographical area that can be identified as deriving its political legitimacy from serving as a sovereignnation.
http://en.wikipedia.org/wiki/Nation_state
واتە دوو مەرجی سەرەکی دەولەت لێرەدا :
1- سنوور و 2- سەروەریی یە [نواتە دەەسەلاتی بریاری سیاسیین، سەربازیین، ئابوریی و ئیداریی سەربەخۆ بۆ بەرێوەبردن و پیشخستنی ناوچە سنووردارەکەن]. بەلام وەک دوایی روونی دەکەینەوە هەر دوو مەرجەکە لەم سەردەمەدا ماناو نرخ و کاریگەرییان بە شیوەیەکی زۆر نیسبیی نەبێت، نەماوە. دیارە جیاوازی لە نیوان دەوڵەتاندا بە پێی رادەی دەسەلات و هەلومەرجی بەردەوامیی و سەقامگیرییان هەیە.
2- پرسی دەوڵەت بە پلەی یەکەم پرسی هێز و دەسەلاتەن؟
ئەوروپا لە سەدەی نۆزدەیەمدا ئایدیای دەوڵەتی نەتەوەیی بە چەمکی مۆدێرنی ئێستا هێنایە کایەوە: ئەمە لە دوو وشە پێک دێت: دەولەت + نەتەوە. بەلام راستیی لە ئەزموونی ئەوروپاو کۆلۆنیالیزم و ئیمپریالیزمی ئەوروپایی دەوڵەتی نەتەوەیی مانای’ دەولەتی نەتەوە” نییە، واتە دەوڵەتیک بۆ نەتەوەیەک کە پێش دەوڵەتەکە هەبووبێت دروستکرا بێت: بەڵکو مانای” دەولەتی یان دەسەلاتی نەتەوە دروستکەرە” بە هۆکاری هێز زۆر جار لەلایەن هێزیكی زاڵەوە جا پێشتر خۆی نەتەوە بووبێت یان نا.
نەتەوە، کە پێناسە دەکرێ بە: کۆمەڵە خەڵكێک لە ناوچەیەکی جوگرافیی دیاریکرادوا کە نەژادو زمان و کەلتوور و مێژوو- و ئابووریی هاوبەشیان هەبێت، بە هەزاران ساڵ پێش دەولەتی نەتەوەیی هەبوون. هەروەها دەوڵەتی نەتەوەیی بەهێز دروستکراویش لە شێوەی ئیمپراتۆریەتەکاندا هەبوون. وشەی دەولەت لە پێناسەی نوێی دەولەتی نەتەوەیی دا مانای بوونی دەسەلاتی مەرکەزیی دەگەیەنێت و هیچی تر: واتە نەتەوەیەک کە بە هۆی دەسەلاتیکی مەرکەزیی بە سەر جوگرافیایەیەکی دیاریکراوو خەڵکەکەیدا، یەک نەژادو نەتەوە بن یان فرە نەژادو نەتەوە، دروست بوو بێت.
3- فەرەنسا نەتەوەیەکی بە دەسەڵات- دروستکراوە .
فەرەنسا بۆ نموونە ئاوا دروست بووە
مێژووناسیی مارکسی مەزن ئێریک هۆبسبۆم دەهزرێ کە [ دەولەتی فەرەنسا] پێش نەتەوەی فەرەنسا یان دروستبوونی گەلی فەرەنسا هاتووە، واتە دەوڵەت نەتەوەی فەرەنسی دروست کردووە نەک ناسیۆنالیزمی فەرەنسیی، کە لە کۆتایی سەدەی نۆزدەدا دەرکەوت. بە پێی هۆبسبۆم لە کاتی شۆڕشی فەرەنسیی 1789 دا تەنیا نیوەی خەلکی فەرەنسا هەندێک فەرەنسییان دەزانی ، و تەنیا 12-13% بە باشی قسەیان پێدەکرد .
In France, Eric Hobsbawm argues the French state preceded the formation of the French people. Hobsbawm considers that the state made the French nation, not French nationalism, which emerged at the end of the 19th century.. At the time of the 1789 French Revolution, only half of the French people spoke some French, and 12-13% spoke it “fairly”, according to Hobsbawm..
http://en.wikipedia.org/wiki/Nation_state
4 – ئەمریکا دەوڵەتی دەەسەلاتی داگیرکاریی و لەناوبردنی نەتەوانە .
ئەمریکا نموونەیەکی سەیرترە: پێش بوونی ناوو دەوڵەتیک بە ناوی ئەمریکا: دەیان نەتەوەی خاوەن خاک و زمان و جوگرافیاو ئابووری هاوبەش و سایکۆلۆجی هاوبەش و میراتی رۆحی هاوبەش، لە ئەمریکا [ هەروەها لەکەنەداو ئوسترالیاو نیوزیلەندا و… هتد ] هەبوون. بەلام دەسەڵاتی پیاوی سپی یەکەم خاکەکەی داگیرکردن و، دووەم وەک کۆمەڵ و گرۆی نەتەوەیی لە رەگو ریشەی هەلكێشان. گرۆ کۆچەرە سپییە داگیرکەرەکان یەکەمجار لە ئینگلتەراو سکۆتلەنداو ئێرلەنداوە، جێگەی نەتەوە سەرەکییەکانیان گرتەوەو بە هۆی هێزەوە بوونە خاوەن دەسەلات واتە دامەزرێنەری دەولەت.
بۆیە ئەمریکا دەولەتێکی نەتەوەیی نییەو قەت نەیدەتوانی و ناتوانیت ببێتە دەولەتی نەتەوەیی یان دەولەتیکی حوکمکراو لە لایەن دەسەلاتیكی مەرکەزیی بەهێزەوە. واتە گەرچی ئەمریکا سنووری دیاریکراوی خۆی هەیە، لە ناوەوە کۆمەلە ویلایەتێکی فیدرالی جیان کە ئەوانیش بە پێی پێکهاتەی جوگرافیی و مێژوویی، لە گەل و نەژادو کەلتوورو دینی جیاواز پێکهاتوون. هێشتا ئەوەی ئەوانی کۆکردۆتەوە دەەسەلاتە، دەسەلاتی داگیرکردن و دروستکردنی دەولەت یەکەمجار، ئەوسا دەسەلاتی سەرمایەداریی و دامەزراندنی دامودەزگاو موئەسسسەساتی بەهێز کە ئەو دەسەلاتە بپارێزن و لە رێگای دەستوورو یاساشەوە، جۆرە هارمۆنییەکی یاسایی پێکەوەژیان دروست بکەن.
5 – تورکیا دەولەتی بە دەسەلات- دروستکراو و بە جێنۆساید دامەزراوە .
پێش 29 ی ئۆکتۆبەری 1923 شتێک نەبووە بە ناوی تورکیاوە. ئیمپراتۆریەتێکی عوسمانی فراوانی پڕ نەتەوەو دین و کەلتوور و کۆمەلگای جیاواز هەبوون، دەیان گەل و ناوچەو ویلایەتی جیاواز. زۆر لەوانە، مەسیحییەکان، بە خەباتی خۆیان و هاوکاری غەرب خۆیان جیاکردەوەو بوون بە دەولەت. زۆریشیان وەک نەتەوەو خاک کەوتنە بەر چەقۆی دەسەلاتی ئیمپریالیستی فەرەنساو بەریتانیا، مارک سایکس – ی بەریتانی و چارلس جۆرج پیکۆ ی فەرەنسی، لە سەر نەخشەی رۆژهەلاتی نێوەند، وەک دەوترێ، خەتیان لەسەر خاک کێشاو ولات و سنووریان بە ئارەزوی خۆیان و بەپێی بەرەژەوەندی ئەو دوو ولاتە دروستکرد. بەلام تورکیا دوای پەیمانی لۆزان و ئەوانەش دوای دابەشکردنی رۆژهەڵاتی نێوەند بوونە دەولەت، ئەمری واقیع، بڕبڕەی پشتی سسیستمی سەد سالەی رۆژهەلاتی نێوەند.
تورکیای کەمال ئەتاتورک لەسەر حیسابی جینۆسایدی ئەرمەنییەکان و تواندنەوەی نەتەوەکان و رەشەکوژی کوردو داگیرکردن ی خاکەکەی لە 1923 – ەوە تا ئێستا دامەزراوە.
6- دەوڵەت و دەوڵەتۆکە سایکسپیکۆکانی رۆژهەڵاتی نێوەند دەولەتی – بە- دەسەلاتی- ئیمپریالیزمی دامەزراوو پارێزراون .
سایکس و پێکۆ و نەخشەکەیان هیچ پێوەندیی بە جوگرافیاو نەتەوەکانی ناویان، بە نەتەوەبوون و هەلومەرجی نەتەوەبوون و بەهیچ رەوایی یەکی دەستووری و یاسایی ئاسمانیی و زەمینییەوە نەبوو، بە کورتی هیچ دەورو فاکتەرو هۆکارێکی بڕیاردەری ئەو خاک و خەڵکانەی تێدا نەبوو کە سایکس و پیکۆ چەقۆ تیژەکانیان دەخستە جەستەی نەتەوەیی رابردوو و ئایندەیان. تەنیا حیسابێکی پەراویزییان بۆ عەرەب و دروستکردنی دەوڵەتێکی عەرەبی کرد، وەک هۆکارێک بۆ بەکارهێنانی بزوتنەوەی نەتەوەیی عەرەبی ئەوسا دژی دەوڵەتی عوسمانی.
بەکورتی تاکە هۆکاری دروستبوونی ئەو دەوڵەتانە دەسەڵات بوو.
دەسەڵاتەکەش دەسەڵاتێكی دەرەوەیی ئیمپریالیزمی بوو.
هەندێ بەرژەوەندی سراتیجی [ فەرەنساو بەریتانیا] بووە هۆی بەرهەمهێنانی ئەو رۆژهەلاتی نێوەندەی کە سایکس و پیکۆ روانگەکەیان دامەزراند.
یەکەم: دابەشکردنی رۆژهەڵاتی نێوەند چەمکی کۆنەواری سیستمی هاوسەنگیی هێزی ئەوروپایی درێژە پێدا. چونکە بەریتانیا و فەرەنسا گەرچی هەردووکیان دژی ئەڵمانیا هاوپەیمان بوون، لە پێگەشەی هێزی ئەوی تر دەترسان.
دووەم: دروستکرنی دەوڵەتیکی عەرەبیی پاداشێک بوو لە جیاتی شۆڕشی عەرەبەکان دژی تورکەکان کە بە جووڵەیەک دادەندرا بۆ خێراکردنی هەرەسهێنانی ئیمپراتۆریەتی عوسمانلی.
سێیەم: دابەشکردنی ناوچەکانی [ خۆرهەڵاتی نێوەند ] پێویستیی بەریتانیای بۆ دروستکردنی دیواریکی پاراستنی فەرەنسی لە نێوان مومتەلەکاتی بەریتانیا لە خۆرهەڵاتی نێوەندو روسیا بەرچاوگرتبوو.
چوارەم: مومتەلەکاتی زەمینیی بەریتانیا لە نێوان قەناتی سوێس و کەنداوی فارسیی وا حیسابیان بۆ کرا بوو، کە خەتی گەیاندنی پێویستییەکان بۆ هیندستان زامن بکات.
A number of strategic interests produced the Middle East envisioned by Sykes and Picot. First, the division of the Middle East perpetuated the traditional concept of a European balance of power system, as Britain and France continued to fear the other’s potential to increase imperial control even as the two were allied against Germany. Second, the creation of an Arab state was a payment in exchange for an Arab revolt against the Turks, a move to hasten the collapse of the Ottoman Empire. Third, the division of territory (See Appendix B) showed Britain’s need for a French buffer between Britain’s Middle East holdings and Russia. Fourth, Britain’s land holdings between the Suez Canal and Persian Gulf were calculated to secure supply lines to India .
http://www.syriawide.com/junio.html
پێنجەم: دیارە سەرباری ئەمانەش بتایبەتی بۆ پیرەئیمریالیزمی زیرەک و زۆلی ئینگلیز. مەسەلەی نەوت و سەرچاوە نەوتییەکان و دەسەلاتگرتن بەسەر دەوڵەتۆکە نەوتییەکاندا هەر لە سەرەتای سەدەی بیستەوە، هۆکارێکی هەرە گرنگی دیاریکەری سیاسەت و نەخشەو پلان و پیلانەکانی بوو لە رۆژهەڵاتی نێوەندا. بە فێڵ و زۆرکاریی بەریتانیا ویلایەتی موسڵ بوو بە بەشیکی ئەوەی دوایی پێی وترا مەملەکەتی عیراق کە وەک تورکیا شتێک پێشتر بەو ناوە نەبووە.
ئەمانە دەسەلات دروستی کردن نەک نەتەوەبوون. نەک جوگرافیا، نەک رەگەزی نەتەوەیی هاوبەش و بەرژەوەندیی نەتەوەیی هاوبەش. و مەرجی سەرەکی دەولەتی سەرکەوتوو کە ئابووریی بەهێزە. بەس سەرنجی ئەوە بدەن گەر ئیمپریالیزم نەبووبایەو عەرەب بەراستی وەک نەتەوە هەست و هوشیاریی و خەباتی نەتەوەیی یەکگرتووی هەبایەو ئێستا تەنیا میسرو سوریاو خەلیج و ئەردەن یەک دەولەت بوونایە چ هێزێکی جیهانیی گەورە دەبوون. ئەو دەولەتە شارستانییە کۆن و مەزنەی وەک میسر بەو شوینە جوگرافییە گرنگەو خەڵکە زۆرەیەوە، لە برسا دەمرێت و قەتەرێک شریتە جزیرەیەک زیاتر نییە و نفووسی خەڵکە ئەسڵییەکەی تەنیا 278000 کەسە کە سێ ئەوەندە لە عێراقدا لەم دەساڵەدا کوژراون، خاوەنی ئەو هەموو نەوت و گازو سامان و شوێنە ستراتیجییەیە کە سەدی سەد لە خزمەتی ئەمریکاو ئیسرائیل و دوژمنانی عەرەب بەکاریان دێنیت. قەتەر دەولەمەندترین ولاتە لە جیهاندا بەپێی رێژەی داهات بۆ نفوسی ولاتەکەو گەورەترین بنکەی سەربازیی ئەمریکیی لە رۆژهەلاتی نیوەندا تێدایەو گەورەترین ئیحتیاتی گازی لە دنیادا هەیە. سەرنج بدەن گەر تەنیا ئابووریی قەتەر و میسر تێکەڵ بوونایە، ئێستا میسرو عەرەب لە کوێ دەبوون؟ کەچی ئێستا سیسی و رژێمەکەی لە دروستکراویكی پارەی سعودیەو پلانی ئیسرائیل زیاتر نین ئەوەتا، وەک هەموو دەولەتانی عەرەبیی و ئیسلامیی تر، سەرشۆڕانە بەرامبەر جینۆسایدی ئیسرائیل لە غەزەی زیندانییکراودا وەستاوە.
شەشەم: پرۆسەی دەولەتسازیی سایکسپیکۆ هێشتا لە کار دایە: لوبنان دروستکراوی جەنەرالیکی فەرەنسی یە.
1- سەفیری فەرەنسا لە لوبنان لە 14 ی تەموزی 2014 دا وتی: دەبێ لەگەڵ سایکس- پیکۆ بژین و ئەم سنوورانەی لوبنان و ولاتانی تری رۆژهەلاتی نێوەند وەک خۆیان بـمێننەوە. واتە هێشتا دوای سەد ساڵ، فەرەنساو هێزە ئیمپریالیستەکان بریاری چارەنووسی ئەو ولاتانە دەدەن. سەفیری فەرەنسا ئەم لێدوانەی بە بۆنەی رۆژی نەتەوەیی فەرەنسا لە بێروت داو، هاتە سەر پرسی ئەگەری گۆڕانکاریی سنوورەکان لەبەر رۆشنایی رووداوەکانی سوریاو عێراق و دەرکەوتنی داعشدا. بەشێکی راپۆرتەکە وەک لە رۆژنامەی دەیلی ستاری لوبنانی یە.
[ لە سالی 1920 دا سنووری ئێستای لوبنان لەلایەن جەنەرال هێنری گۆرۆد دیاری کران کە یەکیک بوو لە زۆر لە دەولەتانی رۆژهەلاتی نێوەند کە لەسەر لاشەی کەوتووی ئیمراتۆریەتی عوسمانی لە لایەن فەرەنساو بەریتانیا دوای رێکەوتنی سایکسپیکۆ دروستکران. ئەمڕۆ کە هەندی ناوچەی عێراق و سوریا بوونە فیفدۆمی ( موقاتەعەی) دژبەیەکی لەلایەن هێزی تایەفییەوە کۆنترۆلکراو، حیکمەتی مانەوەی ئەو سنوورانە زیاترو زیاتر کەوتۆتە بەرپرسیار. بەلام سەفیری فەرەنسی پاولی وتی: [ بۆ ئێمە چارەسەری لەوەدایە ولاتە ئیعتیرافپێکراوەکان و سنوورە جیهانییە نەخشەکراوەکان ڕیزیان بگیرێت.
or us the solution lies in respecting recognized states and internationally delineated borders.”
ئەوە هاتنی هێزی دەرەوە یان پاراستنی سوپا نییە کە مەسیحییەکان دڵنیا دەکاتەوە، بەڵکو بوونی حکومەتانێک کە گەرەنتی ئاسایشی هەموو هاو- ولاتیان دەکات. ئەوە دەولەتە کە ماف بە هاو- ولاتیان دەدات مومارەسەی باوەرەکانیان بە ئازادیی بکەن. “
“It’s not a foreign intervention or protection of the army that will reassure them [Christians] but rather governments that can guarantee the security of all their citizens. It is states that afford people the right to practice their own beliefs freely. We think that Lebanon has the keys to do that.”)
ئەم قسانەی سەفیری فەرەنسا تەواو وێنەدانەوەی دەستوری لوبنانی سالی 1926 – ە کە لەسەر مودێلی کۆماری سێیەمی فەرەنسا بوو. ئەو کاتە لوبنان لە ژێر ماندێتی فەرەنسیی دا بوو.
Read more: http://www.dailystar.com.lb/News/Lebanon-News/2014/Jul-14/263750-we-have-to-live-with-sykes-picot-french-ambassador.ashx#ixzz37vL0f1FS
(The Daily Star :: Lebanon News :: http://www.dailystar.com.lb/)
حەوتەم: راوێژکاریکی سیاسیی بەریتانی: چۆن عێراقمان دروستکرد ئێستاش بەرپرسیارین.
هەر ئەمڕۆش [19-7-2014 ] لە رۆژنامەی راسترەوی تایمز- ی بەریتانییدا وتارێک هەیە دەربارەی دەوری بەریتانیا لە جیهاندا لە لایەن ئێد هوسەینەوە کە رۆژمانووسیکی راسترەوەو راوێژکارە لە وەزراەتی دەرەوەی ئەمریکییدا، بە ناونیشانی [ ترسنۆکیی بەریتانیا هەڕەشە لە ئاسایشمان دەکات ] لەو وتارەدا جەخت لەسەر دەوری مێژوویی بەریتانیا لە دارشتنی نەخشەی ناکۆکی و شەرنانەوەی دنیا و پێویستیی بەردەوامیی دەوری شەڕانگێزیی بەریتانیا بە پاشکۆیی بۆ ئەمریکا دەکات. ئەوەی راستەوخۆ گرنگە بۆ ئەم باسە، ئەم وتەیەتی کە دیسانەوە راستیی بەردەوامی فاکتەری دەسەلاتی دەرەوە لە دروستکردنی دەولەت- نەتەوەکان و بەردەوامیی فاکتەری سایکسپیکۆ دەکات. دەنووسێ: [ چەمکی عێراق لە گۆڕێ نەبوو تا ئەو کاتەی ئێمە مەملەکەتی عێراقمان لە ساڵی 1932 دا دروست کرد، ئەمە تایەفەو عەشیرەتی بە روونی جیاوازیی دەگرتە خۆی کە ئێمە ویستمان بە یەکەوە خڕیان کەینەوە بۆ ئامانجی ئیداری خۆمان ]] راستیی بۆ ئامانجی نەوت و جیۆپۆلیتیکی.
http://www.thetimes.co.uk/tto/opinion/columnists/article4151818.ece
ئەنجام
لەم بەشەدا تەنیا ئەوەم روونکردۆتەوە کە دەولەتی نەتەوە، یان نەتەوەیی راستیی نەتەوەیی نین و دروستکراوی دەسەلاتن واتە دەسەلاتەکە یان دروستکردنی دەولەتەکە پێش دروستبوونی سایسیی یان ئیداریی نەتەوەکە دێت. جا نەتەوە هەیە خۆی بۆخۆی دەولەتی نەتەوەیی دروستکردووە واتە نوخبەیەک ئامرازی دەولەتسازییان بۆ دروستکردنی سیاسییانەی نەتەوەی خۆیان وەک گرۆیەکی بەزۆر پێکساز لەرووی زمان و هۆکارەکانی تری یەکێتی نەتەوەییەوە بەکار‌هێناوە، وەک فەرەنساو تورکیا، هەن وەک ئەمریکاو ئۆسترالیاو کەنەدا و… هتد، لەسەر بنەمای دەسەلاتی داگیرکاریی و لەناوبردنی نەتەوە رەسەنەکان دروستبوون و بەرەدوام بوون، هەن وەک رۆژهەلاتی نیوەراست، بە تەواوی لە لایەن دەولەتانی ئیمپریالیستی داگیرکەرەوە بۆ بەرژەوەندی درێژخایەنی خۆیان دورستکراون وەک دەولەتە سایکسپیکۆییەکانی رۆژهەلاتی ناوەراست کە تا ئێستاش بە وتاری سیاسی و ستراتیجی نێودەولەتیی سایکسپیکۆوە بەرێوەدەبردرێن و نموونەی لوبنان و عێراق – م وەک دوو کەیسی گەرم و زیندووی ئەم ساتەوەختە هێنایەوە.
بەلام ئایا پێناسەی دەولەت وەک جوگرافیایەکی سنووردار کە دەسەلاتێکی سەروەر بەڕیوەی بەرێت ، پێناسەیەکە بنەماو هەلومەرجی مانەوەی ماوە ؟
ئایا کورد دەتوانیت دەولەتی سنووردار و سەروەرییدار لە ژێر کاریگەریی یان لەکارکەوتنی وتاری سایکسپیکۆییدا دروست بکات ؟
ئایا نەخشەی سایکسپیکۆیی رۆژهەلاتی ناوەراست شایانی گۆڕانە ؟
ئایا هەڵوەشاندنەوەی هەر ولات و سنوورێک یاری کەوتنی دۆمینەکان دروست ناکات؟
ئایا هەر دەولەتە سایکپیکۆییەکان و هاوپەیمانانی تازەیان واتە ناتۆ نین، کە دەتوانن نەخشەکان بگۆڕن ؟ ئایا ئەو هۆکارو پاڵنەرو مەرجە تازانە دروستبوون کە ئەو گۆرانەنە قبوڵ بکەن؟
جیۆپۆلئتیکی هاوسەنگیی هێزی ناوچەیی [ تورکیا / ئێران ، سوننە/ شیعە و جیهانی رۆژهەلات / رۆژاوا ] کاریگەری چی دەبێت لەسەر ڕێگادان یان رێگەگرتن لە گۆڕانەکان؟
کورد چۆن دەتوانێ پرۆسەکە بە هێمنیی و عاقڵانە بەرێوەبەرێت بەبێ ئەوەی، ئەوەی هەیەتی لە دەستی بدات و دوژمن بۆ خۆی دروست بکات و دیسانەوە ببێتە قوربانی؟
