دکتۆر کەمال میراودەلی: کام سەربەخۆیی؟
ئەم فشەبازییەی سەربەخۆیی هەر لەم مانگەی تەموز و لەم رۆژەدا سێ ساڵ پێش ئەمڕۆ گەرم بوو. ئەنجام هێنانی داعش و جینۆسایدی ئێزیدییەکان و هەراجکردنی شەرەفی کوردو تووشبوون بە شەڕیی داعش و بەکوشتدانی هەزاران پێشمەرگەو نۆکەریی و گەوادییکردن بۆ ئەردۆگان و تورک و سەعودیەو قەتەر بە ناوی هەڵبژاردنی بەرەی سوننە دژی شیعە بوو، کە قەت کورد شتی وای نەکردووە. فەرموون ئەمە وتاری سێ ساڵ لەمەوبەر لەم رۆژەدا بەر لە هێنانی داعش و دروستکردنی ئەو کارەساتە نەتەوەیی یە مەزنە؟ ئەم گەلە یان یەکێتیی و حیزبەکانی تر کەی فێر دەبن و واز لە بەشداری لە خیانەت و خۆفرۆشتن و گەوادیی دا دێنن؟
سێ ساڵ پێشتر لەم رۆژەدا، بەر لە ئەنفالی شەنگال و هێنانی شەی داعش بۆ سەر سنگی کورد بە پیلانی تورک، هاوارم کرد؟
دەەسەڵاتیک مناڵێکی چواردە پازدە ساڵی بە ژن دا بنێت و ڕێگە بدات بفرۆشرێت و ئەشکەنجە بدرێت و پارچەپارچەبکرێت و لە بیرببردرێتەوە، و هەزارانی وەک ئەو خوێن و ژیانیان بە فیڕۆ بڕواو هەمان پرۆسەو هەلومەرجی لەناوبردنیان بەهێز بکات، دەسەڵاتێکی بەربەریی سەرسەریی بێ ئەخلاق و ویژدانەو هەقمانە بە گومانەوە لە هەموو وتارو رەفتارو کردارێکی ئەم دەسەڵاتە موجریمە بڕوانینن
لە حیزبەکاندا مەردێک، شەرەفمەندێک، خاوەن ویژدانێک، نەبوو گوێ بگرێت؟
فەرموون ئەمە وتاری سێ ساڵ لەمەوبەرمە
کام سەربەخۆیی؟ كێ بڕیاری دەدا؟ چۆن؟
بەڵی بۆ سەربەخۆیی و ڕێفراندۆم و ژیان و نان و دادو ئازادیی بۆ خەڵک
نا بۆ جەنگی بلێۆنەرەکانی قاچاغچێتیی نەوت و خیانەتی نەتەوەیی
گەر بەدیلێکی دەستووریی ڕەوا بە پێی یاسای نێونەتەوەیی و ئیعتیرافپێکردنی نەتەوەیەکگرتۆکان و پشتیوانی جیهانیی مسۆگەر یان ڕێکەوتنی ئاشتییانە لەگەڵ عێراق نەبێت، هەڵوەشاندنەوەو دژایەتیکردنی ئەم پرۆسەو دەسکەوتانە کارێکی دروست و عەقڵانیی نییە. فەرموو پێمان بڵێن بەدیلەکە کامەیە؟
محەممەد حەسەن هەیکەل دەربارەی توانای موقاوەمەی هێزی پێشمەرگە دەلێت:
هێزێکی لاوازن و سەرکردایەتی خێزانی گەندەڵیان هەیەو لەیەکەم رووبەرووبوونەوەدا هەرەس دەهێنن.
عند سؤاله عن قوة البيشمركة اجاب قائلا “انها قوات ضعيفة وقيادات عائلية فاسدة وسوف تشاهدون انهيارها في اول معركة”.
نموونەیەکی سەرکەوتووی پرۆسەی دەوڵەتسازیی و سەربەخۆبوون، نموونەی سکۆتلاند
سکۆتلاند لە 18 ی ئەیلوولی ئەمسال ڕیفراندۆم دەکات کە لە بەریتانیا جیا ببێتەوە یا بمێنێتەوە. ئەمە پرۆژەیەکە، کە چەندین ساڵە حیزبی نەتەوەیی سکۆتلاندی بە شێوەیەکی دیمۆکراتی ئاشتیخوازانە کاری بۆ کردووەو حکومەتی بەریتانی ناچار کرد کە بەدەم داواکەیانەوە بیت.
یەکەمجار سکۆتلەندا بەپێی یاسانامەی سکۆتلاندی 1998 ی پەرلەمانی بەریتانی بوو بە ناوچەیەکی ئۆتۆنۆمی و دەسەلاتەکانی بە پێی یاسا دیاریکران و بە خێرایی پەرلەمان و حکومەتێکی مۆدێرن و کاراو کاریگەری دروستکرد کە لە سەر بنەماکانی زانست و دیمۆکراسی و یاساو ئەخلاق کار دەکات. parliament
لە 18 ی ئەیلوولی ئەمساڵ بە ڕەزامەندی لەندەن خەڵکی سکۆتلەندا دەنگ بۆ سەربەخۆیی دەدەن. بەڵام ئایا ئەوان لە ژێر سایەی دەسەڵاتێكی ڕەشی دزو داگیرکەرو ژنکوژدا، دەنگ بۆ پرۆژەیەک دەدەن کە تەنیا لە مێشکی سەرۆکی حیزبە نەتەوەییەکەیان دایە؟ ئایا گەلی سکۆتلاند بە سۆزو پاڵنەری نەتەوەپەرستیی لە دەوری سەرۆکەکەیان و پرۆژەی سەربەخۆیی ئیجماعی نەتەوەیی یان هەیە و کوێرانە بۆ بەهەشتی سەربەخۆیی رادەکەن؟.
نا لەم کارەدا:
ئەو شتە سەخیفەی لای ئێمە پێی دەلێن ئیجماع نییە. ئەوەی هەیە دایەلۆگە، ئاخاوتنە، ئالوگۆڕیکی فراوانی بیروڕای جیاوازە، ئیجماع یانی فاشیزم. ئیجماع یان جیماعی سەرۆکی خێل لەگەڵ هەمووان و وبوون بە باوکی هەمووان.
سکۆتلەندا گەر بە هەزاران نەبێت بە سەدان زانای سیاسیی، یاسایی، دەوڵەتمەدار، جەنەراڵ، داهێنەر، ئەکادیمیی، تەکنۆکرات، پرۆفێشنال، کارسازی هەیەو بە شێوەیەکی هەرە زانستی، هەرە یاسایی، هەرە دیمۆکراتی، هەرە ئەخلاقیی، هەرە راستگۆیی و شەففافیی، پرۆژەیەکی مەزنی 600 لاپەڕەیی پرس و کێشەو پرسیارو پرۆسەو ئاکامەکانی سەربەخۆیی بوونیان بە شێوەیەکی سیستماتکی زانستی سادەو ڕوون و ئاسان بۆ تێگەیشتن بە ئاخاوتنی لۆجیکی و بەڵگەو ژمارەو داتا، پێشکەشی خەڵکەکەیان کردووە کە هەموو پرس و پرسیارو کون و کەلێنێکی وردو درشتی پرس و پرۆسە ئەنجامی سەربەخۆیی و شێوەی بەرێوەبردنی وڵات دوای سەربەخۆیی بۆ یەک بە یەکی سکۆتلاندیی و دەنگدەران روون دەکاتەوە. بەڵێ 600 لاپەرەی پڕ بەڵگەو زانیاریی و دڵنیایی. بڕوانە: scotreferendum
ئەم بەڵگەنامە دەبوو تەرجەمە بکرێت و بکرێتە رێبەر بۆ ڕێفراندۆم و پرس و کێشەکانی سەربەخۆیی و دەوڵەتسازیی کورد. بەڵام لە وڵاتی بەربەرستان و فشۆلۆجیدا قسە بۆ كێ دەکەیت؟
هێشتاش گەر هەزاران نەبێت، سەدان کۆبوونەو سیمینارو دایەلۆگی لە سەر کراوەو دەکرێت لە پەرلەمانی وڵاتەکەیاندا، سەرۆکی حکومەت و وەزیرەکان و لێژنەکانی پەرلەمان وەڵامی یەک بە یەکی پرس و خەم و گومانی هاوڵاتییان دەدەنەوەو دوو بەرەی کامپەینی گەورە هەن: بەرەی دەنگی بەڵێ [بۆ سەربەخۆیی) و بەرەی دەنگی نا [ بە مەبەستی دەنگدان بۆ مانەوە لە ناو بەریتانیا] .. بە هیچ شێوەیەک ئەو کەژو هەڵوێستە سایکۆلۆجییە نەتەوەپەرستییە دروست نەکراوە کە ئاخاوتن دژی سەربەخۆیی مانای دەرچوون لە ئیجماعی یا جیماعی نەتەوەیی یە، زۆر لە سیاسیی و ڕووناکبیرە هەرە دیارەکانی سکۆتلەندا لە بەرەی : [ نا ] دا کار دەکەن، وەک سەرۆک وەزیرانی سکۆتیی پێشووی بەریتانیا گۆردۆن براون. مەبەستەکە ئەوەیە کە توانستی بڕیاردانی ڕاست و بێ هەڵە تەنیا بە بوونی ڕای جیاوازو ئاشکرابوونی هەموو حەقیقەت و ئەگەرەکان دەبێت.
سەربەخۆیی
راستیی ئەو واقیعەی کە سکۆتلەندا لە 1998 ـەوە هەیەتی، کوردستانی باشوور لە 1991 ـەوە هەیەتی و [بە شێوەیەکی یاسایی پێشتریش کەم یان زۆر دوای بەیانی 11ی ئازاری 1970هەیبوو] بەڵام تەنیا وەک پرۆژەیەکی جیۆپۆلیتیکی ئیستیخباراتی کۆلۆنیالی هێزەکانی دەرەوەو کوردکوژو خۆکوژو نیشتمانکوژی ناوەوە ماوەتەوەو لە ناوەوە جگە لە کەرتی گرنگی پیشەسازی نەوت و گاز، هیچ هەنگاوێکی درێژخایەن بەرەو دروستکردنی ژێرخانی ئابووریی و پێشەسازیی و نەتەوەسازیی [ نەشناڵبیڵدینگ] نەنراوەو تا ئێستا ئەم حیزبخانەیە دەستوور و یاساو ژێرخانی ئابووریی و دارایی و موئەسسەساتیی و بنەمای زانستیی و ئەخلاقیی و چەمکی وڵات و هاووڵاتبوون و مافی مرۆڤی نییە.
باشوور لە ساڵی 1991 ـەوە وەک بریاریی سیاسیی و خۆبەریوەبردن سەربەخۆیە، واتە باشوور سەربەخۆیی هەیە لە ناو عیراقدا کە ئەمەش لە 2003 ـەوە زیاتر بە قازانجی کورد بووەو سەرانی کورد وەک کەریی ناو جۆگا لە پۆست و پلەو پارەدا، لە هەردوو بەرەکەیان خواردووە، لە کاتێکدا کورد پەرلەمان و حکومەت و وڵاتی خۆی هەیە، دەسەڵاتێکی کاریگەریشی لە ناو حکومەتی عێراق پرۆسەی سیاسیی دا هەبووە. ئایا بارزانی دەیەوێت ئەمە بپارێزێت و بەهێزی بکات یان نازانین بۆ خاتری کێ قوربانی پێ بدات؟ ئەوەتا هەر لە ئێستاوە پۆستی گرنگ و سەیادی وەزارەتی دەرەوەی قوربانی پێدا.
دیارە گەر پرۆژەی سەربەخۆیی ڕاست و ڕەوان و یاسایی و دەستووریی و بەپێی یاسای نێونەتەوەیی ىێت، ئەوە قورنبانیدان بە زۆر شت لە جێی خۆیدایە.
بەڵام کەس چوێلەکەیەک کە لە دەست دایە، بە سەد چوێلەکەی بەرزەفڕی ئاسمان ناگۆڕێتەوە. ئەوانە نەبێ کە دەمێکە بە دزی گۆشتاوی چوێلەکاکانیان خواردووە.
وەک دواتر ڕوونی دەکەمەوە سەربەخۆیی ناوخۆیی و دەسەڵاتی سیاسیی کورد لە عێراقدا، دەستووریی یەو جیهانییە واتە لە جیهاندا و لە ناو دەزگاگاکی نێو نەتەوەیی دا رێزی لێدەگیرێت و بە بەشداری نەتەوەیەکگرتۆکان و زلهێزەکان لە تەواوی پرۆسەکەدا بەدیهاتووە. ئەم مافی سەربەخۆیی و دسەڵاتی دەستوورییە لە ئەنجامی قوربانیدان بە ڕێفراندۆم و مافی ڕاگەیاندنی دەوڵەت دوای هەرەسی سەددام بەدی هات. گەر بەدیلێکی دەستووریی ڕەوا بە پێی یاسای نێونەتەوەیی و ئیعتیرافپێکردنی نەتەوەیەکگرتۆکان و پشتیوانی جیهانیی مسۆگەر یان ڕێکەوتنی ئاشتییانە لەگەڵ عێراق نەبێت، هەڵوەشاندنەوەو دژایەتیکردنی ئەم پرۆسەو دەسکەوتانە کارێکی دروست و عەقڵانیی نییە. فەرموو پێمان بڵێن بەدیلەکە کامەیە؟
سەربەخۆیی بۆچی، بۆ کێ؟
من زیاتر باوەڕم بە بارزانی دەکرد گەر رۆژێک لە ڕۆژان بچوایە پەرلەمان، ئۆف و ئازارێکی بۆ ئەو هەموو قوربانییانەی ڕژێمەکەی دەرىڕیبایە؟ گەر بەر لە داواکردنی ڕێفراندۆم ىچووایە پەرلەمان تا تووڕەیی خۆی بەرامبەر فرۆشتنی [دنیا] ی کچەمنداڵی چواردەساڵی بە 35 دەفتەر ئەوسا ئەشکەنجەدان و پارچەپارچەکردنی لە لایەن مێردەکەی بە ناوی شەرەف و دینەوە، دەرىڕیبایە؟ کە پێمانی بوتایە چی کراوەو چی کردووە بۆ دنیا و لەیلاو ناسک و بێگەردو شیرین و بۆ دە هەزار کچ و ژنی سووتاوو سەربڕدراوی وەک ئەوان؟ کە پێمانی بوتایە بکوژەکانی سەردەشت و سۆران و کاوە گەرمیانی و ىڕوا و دەیان شەهیدی تر کێن و چۆن یاساو دادی رژێمە خێڵەکییەکەی مافی ئەوانی سەندۆتەوە؟ کە پێمانی بوتایە چۆن تا قەسابخانەی سەر جادەکان نەوەستێت هاوردەکردنی سەیارەی نوێی قەدەغەکردووە؟ تا هەموو خێزان و مناڵەکانی ئەنفال خانوویان بۆ نەکرێ داگیرکردنی زەوی دروستکردنی تەلارو تاوەری قەدەغە کردووە؟ کە وەک ئینسان خەمێکی بۆ ئینسانی لە ئینسانییەت داماڵراوی ئەم وڵاتە داگیرکراوە هەبایە؟
لە ژیر دەسەڵاتی بەربەرستانی مافیای حیزبییدا، یەکەمجار چەمکی نیشتمان وڵات و هاونێشتمان نەما، ئەوسا چەمکی ئینسان و مرۆڤایەتی. هیچ سەردەمێک کوردی باشوور ئەوەندە مەرگاویی و خەماویی و بێ تاقەت و ىێ هیوا نەبوون وەک لە ژێر دەسەڵاتی بەربەری ئەم دەسەڵاتە حیزبییە ىێ دەستوورو ىێ داپەروەرییەدا. دەیان وڵات وەک نایجیریا دەمێکە سەربەخۆ بوون، بەڵام نەوت و سامانی نەوتەکەیان بۆ شەریکەکانی نەوت و دەستەیەکی سەربژاردەی کەمی گەندەڵ و سەرمایەداری ناوخۆیە. سەرهەڵدانی [بۆکۆ حەرام ] لە ڕووی سۆسیۆئابوورییەوە ئەنجامی هەژاریی و ىێکاریی ئەو ڕەوشەیە زوڵمکارییەیە. ئایا کوردستانی سەربەخۆ ئەمارەتێکی نەوتیی دەبێ کە بەدوای مودێلی نێجیریا دەکەوێ، یان کۆماریكی دەستووریی دیمۆکراتیی کە بەدوای مودێلی دانیمارک دەکەوێت؟
ئەی کوا دەستوورە دیمۆکراتییەکەمان؟
بەچ دەستوورو یاسایەک دەبینە دەوڵەت؟
بە قسەی قەیسەر؟ یان بە خواستی خەڵک؟
دەەسەڵاتیک منالێکی چواردە پازدە ساڵی بە ژن دا بنێت و رێگە بدات بفرۆشرێت و ئەشکەنجە بدرێت و پارچەپارچەبکرێت و لە بیرببردرێتەوە، و هەزارانی وەک ئەو خوێن و ژیانیان بە فیڕۆ بڕواو هەمان پرۆسەو هەلومەرجی لەناوبردنیان بەهێز بکات، دەسەڵاتێکی بەربەریی سەرسەریی بێ ئەخلاق و ویژدانەو هەقمانە بە گومانەوە لە هەموو وتارو رەفتارو کردارێکی ئەم دەسەڵاتە موجریمە بڕوانینن.
ئەو وتارەی پیرە رۆژنامەنووسیی سارەزای میسری محەممەد حەسەن هەیکەل ئەو مەترسییە مەزنانە ئاشکرا دەکا لە بارزانی تووشی کوردی دەکات: almasalah
