دکتۆر محەمەدئەمین عەلی: ڕیفراندۆمەکەى کاک مەسعود، قومارکردنە بەژیانى خەڵکى و، پرسى سەربەخۆیى. بەشى یەکەم.
بەداخەوە لەم سەردەمەدا، سەردەمى دیموکراسى و جیهانگیرى” گلوبالیزم” تازە بەتازە لەکوردستان لەبرى تێگەیشتنى دەستەجەمعى کۆمەڵانى خەڵک بۆ ژیان و ژینى خەڵکى و، ژینگەى کوردستان. تێگەیشتنى تاکە سەرکردەیەکى حیزبى و، چەند سەرکردایەتیەکى لاوازو هەل پەرست، پێشهاتەو ڕوداو و داهاتووى میللەتیک دیارى ئەکەن.
لەگەڵ ئەوەى ئێمەو ئێوەى دەسەڵات و حکومڕان وەک عەقڵیەت زۆر لەیەک دوورین، بەڵام خەون و ئاواتى دەوڵەتى کوردى و هەنگاونان بەرەو ڕیفراندۆم خەونى هەموومانە بەبێ جیاوازى، خەونى ئێمەو کۆمەڵانى خەڵک و نەتەوەیەکە پێش ئەوەى خەونى ئێوەو کەمینەیەکى دەسەڵاتدارى حیزبى بێت.
چەمک و پرسى دەوڵەتى کوردى و هەنگاونان بەرەو ڕیفراندۆم، ئەوەندە پیرۆزە لاى خەڵکى نابێت بکرێتە قوربانى و قومارى پێوە بکرێت. لەکاتێکدا کۆمەڵانى خەڵک توڕەن لەئێوەى سەرکردایەتى حیزبى و حکومڕانى خەمسارد، بەرامبەر بەژیانى خەڵکى. بەهۆى قورسى و نەبوونى ژیان دەرئەنجامى حکومڕانى ئێوەى حیزبى ئەنجامدانى ڕیفراندۆم لەم ساتەدا قومارێکى ڕەهایە بەپرسى سەربەخۆیى و دەوڵەتى کوردى، مەگەر ئامانج لێى لەباربردنى ئەو پرسە بێت. بەهەرحاڵ لەگەڵ ئەوەى بەشێکى زۆر لەئێمەى هاوڵاتى لەگەڵ ئەم ڕیفراندۆمە نین لەم کاتەدا، وە لەهەمان کاتدا نامانەوێ لەپیرۆزیەکەى کەم بکەینەوە، بۆیە ئەڵێین بەڵێ بۆ ڕیفراندوم بەڵام لەئیستادا نا.
ئێمەو کۆمەڵانى خەڵک بۆ ژیان و ژینى خەڵکى و ژینگەى کوردستان ئەژین، ئێوەش بۆ دەست بەسەراگرتن و کۆنترۆڵکردنى ژیان و ژینى خەڵکى و ژینگەى کوردستان، ژیان لاى ئێمەو کۆمەڵانى خەڵک زۆر سادەو ئاسانە، پیرۆزکردنى چەمکەکانى ئازادى، دیموکراسى، مافى مرۆڤ، سەروەریى یاساو دادى کۆمەڵایەتى یە، بەپێچەوانەوە لاى ئێوە دەست بەسەراگرتن و زیندەبەچاڵکردنى هەموو ئەو چەمکانەیە بۆ پاراستنى بەرژەوەندی خود و بنەماڵەو خێل و حیزب نەک بۆ دامەزراندنى دەوڵەت و حکومڕانیەکى شارستانى مرۆڤدۆست.
نەئێمە ئەتوانین وەک ئێوە بژین، نەئێوەش وەک ئێمە. ئێمە لەکەمى و نەبوونى خزمەتگوزاری ئاو و کارەباو تەندروستى و شارەوانی و… هتد، ئەناڵێنین سەرەڕاى پێدانى فاتورەیەکى دورو درێژ بەرامبەر بەهیچ. ببورن بەرامبەر بەوخزمەتگوزایە زۆر کەم و خراپە لەکاتێکدا ئێوە وەک خۆتان و بنەماڵەو خێڵ و حیزب خاوەنى گشت خزمەتگوزاریەکانن بەفرى واتا بەبەلاش و بێ بەرامبەر. ژیان لاى ئێوەو خاوخێزان مانا پیرۆزەکەى لەدەست داوە بازرگانى بەپرسى پیرۆزى نەتەوەيیش ئەکەن لەپیناو کۆکردنەوەى سامان، هەربۆیە قومارکردن بەپرسى ڕیفراندۆم و سەربەخۆیى کوردستان زۆر ئاساییە لاتان، لەکاتێکدا ئەم پرسە پرسێکى گشتگیرى نەتەوەیى یە نەک پرسێکى لاوەکى تایبەت.
دەوڵەت و بنەماکانى بەعەقڵ دروست ئەکرێن، نەک بەقومارکردن بەژیان و ژینى خەڵکى و ژینگەى کوردستان، ئەوەندەى ئێمە بزانین لەئەگەرى دروستبوونى هەربارودۆخێکى نەخوازراوى ترسناک لەچاوتروکاندنێکدا ئێوە و خاوخێزان و بنەماڵە لەدەرەوەى کوردستانن وەک پیشەى ڕابردووتان، هەریەک لەئێوەى سەرکردەو ئەندامى باڵاى حیزب هاوڵاتى وڵاتیکى ترن بێجگە لەهاوڵاتى کوردستانى عیراق، ئەمە بێجگە لەوەى هەرخۆتان خاوەنى ئامێرەکانى بازرگانى و پیشەسازى جەهل و گومانن لەکوردستان واتا ئێوەى بەڕێز سێبەرى بێگانەن لەکوردستان هەربۆیە مەینەتیەکە بۆ کۆمەڵانى خەڵکى کوردستانە نەک ئێوە، لەکاتێکدا ئێوە بەفیعلى سێبەرى بێگانەبن سەدلەسەد، ئامانج لەم ڕیفراندۆمە بازرگانیەکى ڕەهایە بەپرسە نەتەوەییەکان نەک سەربەخۆیى و دەوڵەتى کوردى.
ژیان لاى ئێوە مانا عەقڵى و فەلسەفیەکەى لەدەستداوە، قومار کردن بە ژیان و پیرۆزیەکانى کۆمەڵانى خەڵک و ژینگەى کوردستان تایبەتمەندى ئێوەى بەڕێزە لەبەر ئەوەى باوەڕتان بەبنەما عەقلى و فیکرییەکانى مرۆڤى کورد نەماوە.
لەزانستى ماتماتیکدا بابەتێک هەیە بەناوى ئەگەر “probability”واتا ئەگەرى ڕوودانى هەر ڕوداوێک: پێوانى هەلەکانى هاتنەدى ڕوودانى هەر ڕووداوێک بریتیە لەژمارەیەک لەنێوان سفرو یەک، بەشێوەیەکى گشتى ئەگەرى هاتنەدى ڕوودانى هەر ڕوداوێک لەسەدا پەنجایە ئەگەر خۆمانى بۆئامادە نەکەین، واتا ئەگەرى بردنەوەو دۆڕان وەک یەکە ئەمەش ئەچێتە قاڵبى قومارکردنەوە.
ئەم ڕیفراندۆمەى کاک مەسعود لەم کاتەدا قومارێکى ڕەهایە بەپرسى سەربەخۆیى کوردستان لەکاتێکدا لەناوخۆى کوردستان کۆمەڵانى خەڵک توڕەوپڕن لەم حکومڕانیە گەمژەیە بێجگە لەکەمینەیەکى ماستاوچى سودمەند ، لە هەمانکات بارودۆخى سیاسى وسەربازى ناوچەکەو جیهانیش لەبارنییە بەهۆى شەرى تیرۆرەوە بەتایبەتى لەکاتى ئێستادا هێشتنەوەى چەکدارەکانى داعش لەحەویجە وەک بۆمبیک دانراوە بۆفشارخستنە سەر ئەو یاریکەرە سیاسیانەى لەپلانەکە لائەدەن ، ئەمە بێجگە لەوەى بەناو دۆستەکانى پارتى دیموکراتى کوردستان ویەکێتى نیشتمانى کوردستان واتا تورکیا وئێران بەئاشکرا دژى ئەم ڕیفراندۆمەن وبەشێوەیەکى پراکتیکى لەپشتى بەرەى نابۆ ڕیفراندۆمن .
پرسیارەکەى من لێرەدا ئەوەیە : ئایا ئەکرێت پرسێکى هەستیارى وەک ڕیفراندۆم وسەربەخۆیى کە خەونى میللەتێکە بکرێتە قومار لەکاتێکدا ئەگەرى سەرکەوتن ودۆڕان تیایدا وەک یەک بێت ؟ بەپێچەوانەوە ئەگەر پشت بەزانست ولۆژیکى عەقڵ و بنەماکانى ببەستین ئەکرێت سەرکەوتنى ئەم پرسە لەسەدا سەد بێت .
جێى داخە پرسێکى پیرۆزى وەک ڕیفراندۆم وسەربەخۆیى ببێتە هۆى دابەشکردنى کۆمەڵگاى کوردى ، هەڵبەتەپرۆسەى دابەشکردنى کۆمەڵگاى کوردى لەلایەن دوو ئامیرى بازرگانى بەپیشەسازى جەهل وگومان بەسەر دووبەرەى دژ بەیکدا قێزەوەنترین پرۆسەیە لەهەموو مێژووى کوردەواریدا .
هەریەک لەو دوو لایەنە ” ئامێرى بازرگانى جەهل وگومان ” دوو پەیامى دژبەیەکمان پێ ئەڵین ، یەکێکیان پەیامى بەڵى بۆ ڕیفراندۆم ، ئەوى دى نا بۆ ڕیفراندۆم لەئێستادا ، هەردوولاش نایشارنەوە ئەڵێن ئامیرە نهێنیەکانى دروستکردنى دەسەڵاتى جیهانمان لەپشتە “ولایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا ” وشایستەى حکومڕانى کوردستانین ، ئەم دوو ئامیرە سەرزارەکى دژبەیەک ئیش ئەکەن وتەخوینى یەکتریش ئەکەن لەکاتێکدا هەردوولا پشت بەبێگانە ئەبەستن لەبرى کۆمەڵانى خەڵک بۆ گەیشن بەدەسەڵات .
دوور لەعەقڵیەتى نەخۆشى پاش زەبرو تەتخوین کردنى ئەم وئەو هەردووپەیامەکە هەمان زیادەڕۆیى وئەوپەڕگیریان پێوەدیارە وئامانج لێى بازرگانى وبەرژەوەندى تایبەتە نەک بەرژەوەندى گشتى نەتەوە، لەنێوەند ئەم دوو پەیامەدا پەیامى ڕاستەقینەى لوژیک وعەقڵ بەڵى بۆ ڕیفراندۆم بەڵام ئیستا نا باشترین هەڵبژاردەیە .
