شێرزاد وڵاتدۆست: ئایندەی قەرزەکانی سەر هەرێمی کوردستان.

شێرزاد وڵاتدۆست

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

لە دوای هەنگاونانی حکومەتی هەرێم بۆ فرۆشتنی نەوت بە شێوەیەکی سەربەخۆ دوور لە چاودێری حکومەتی ناوەند و ‌هیچ دامەزراوەیەکی ناخۆیی بۆ چاودێری لە چەند ساڵی ڕابردوو، کە لە ژێر ناوی هەنگاونان بەرەو ئابوریەکی سەربەخۆ ئەم هەنگاوە ندرا، چاوەڕێی ئایندەیەکی گەش و بوژانەوەی ئابوری زیاتر لەم هەنگاوە دەکرا، بەجۆرێک هەموو لایەک بەم هەنگاوە دڵخۆشبوو کە دەبێتە هۆی بوژانەوەی باری دارایی هەرێم و باشتربوونی گوزەرانی خەڵک و کەمتربوونی هەژموونی دەسەڵاتی حکومەتی ناوەند لەسەر هەرێمی کوردستان، لێ دەبێت بڵێین بەداخەوە وەک زۆرێک لە هەنگاوەکانی تری حکومڕانی کوردی لە 26 ساڵی ڕابردوو ئەم هەنگاوەش ئەنجامێکی باشتری لێ بەدینەهات، بەڵکو ئەم هەنگاوە وایکرد ئەو بڕە بودجەیەش ببرێت کە ساڵانە بەڕێژەی 17% لە بوجدەی گشتی حکومەتی عێراقی بۆ هەرێمی کوردستان تەرخان دەکرا، بەم هەنگاوە هەڵایەی حکومەتی هەرێم باری ئابوری و دارایی هەرێمی بەشێوەیەکی بەرچاو بۆدواوە گەڕاندەوە، کە نەدان و دواکەوتن و پاشەکەوتی موچەی فەرمانبەرانی حکومەت و وەستانی پرۆژە خزمەت گوزارەیەکان دروستبوونی دەیان قەیراندا لێ بەرهەمهات، هەروەها جیا لە کەڵەکەبوونی قەرزێکی زۆری کۆمپانیە نەوتیەکان و قەرزێکی زۆری تری ناوخۆیی لەسەر هەرێمی کوردستان، کە لێرەدا دەمەوێت شرۆڤەیەکی کورت بۆ ڕێژەو و ئایندەی ئەو قەرزانە بکەم، کە لە ماوەی 2 ساڵی ڕابردوو لەسەر هەرێم کەڵەکە بوون.
ئاشکرایە خەمڵاندی بڕ و ڕێژەی قەرزەکانی سەر هەرێم کارێکی ئاسان نیە لە ئێستادا، چونکە جگە لەچەند کەسێکی پلە بڵندی ناو حکومەت و چەندبەرپرسی دەستڕۆیشتووی هەر دوو حزبی دەسەڵاتدار، هیچ کەسو دامودەزگەیەکی تر لە هەرێمی کوردستان ئاگاداری هیچ ڕێکەوتنێک لەگەڵ کۆماپنیا نەوتیەکان و وڵاتانی دراوسێ و وەرگرتنی هیچ بڕە قەرزێک نیە، جگەلەوەش بەشارەوە هێشتنەوەی ئەم ڕێکەوتنانە هێندە زیاتر گومان دەخاتە سەر لاوەزی لایەنی حکومەتی هەرێم لە کاتی واژۆکردنی ڕێکەوتنەکان، کە ئەمەش بێگومان لە بەرژوەندی لایەنی بەرامبەردایە، کە بە ویستی خۆی هەر خاڵێکی ویستبێتی بەسەر لایەنی حکومەتی هەرێم داسەپەندویەتی، هەر ئەمەش هۆکارێکی سەرەکی بووە لە بەشاراوە ‌‌هێشتنەوەی ئەو ڕێکەوتنانە تاوەکو ئێستا کراون، لەگەڵ ئەوەی ئەو شوێنانەی قەرزییان لێکراوە دامودەزگایەکی فەرمی نین وەک سندوقی دراوی نێودەوڵەتی یان هەر وڵاتێکی ناسراوی دونیا، بەڵکو وەک وەزیری سامانە سروشتیەکان لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنەمە نووسی لەم ساڵانەی دوای ڕاگەیاند لە چەند برادەرێک و چەند کۆمپنیایەکی نەوتی ئەو قەرزنایەن کردووە، بەڵام تا ئێستاش نەزانرا برادەرەکانی حکومەتی هەرێم کێن کە وا بە ئاسانی قەرزی سەدان ملینۆن دۆلاری دەدەن بە حکومەت!.
لەگەڵ ئەو هەموو ناڕوونیەی زۆرەی لەم پرسە گرنگە بوونی هەیە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا دەکرێت بە شیکارێکی سادە و ئاسانی ئەو ژمارەنەی جاروبار لە دەمی بەپرسی حکومی و حزبی هاتووەتە دەر لەچەند بۆنەیەکد، دەتوانین بگەینە ژمارەیەکی نزیک لەو بڕەی قەرزەی هەنوکە لەسەر حکومەتی هەرێمە کۆبووەتەوە.
بەجۆرێک ئەگەر ئە قەرزانە پۆلێنبکەین بۆ دووبەشی جیاواز، واتا دابەشیان بکەیەن بەسەر قەرزی ناوخۆیی و قەرزی دەرەکی: ئەگەر سەرەتا لە قەرزە ناوخۆیەکانەوە دەستپێبکەین، کە خۆ دەبینێتەوە لە پاشەکەوتی موچە و نەدانی 5مانگی بەشێکی زۆری موچە لە ساڵی 2015 و نەدانی پارەی ئەو کۆماپانیانەی کە پڕۆژەی خزمەتگوزاریان ئەنجام داو یاخود ڕێکەوتنیان لەگەڵ حکومەتی هەرێم هەبووە بۆ فرۆشتنی دەرمان یان بابەتی تر ، ئەگەر ئەو 5 مانگی نەدانی موچەی فەرمانبەران بە 700 ملیۆن دۆلار بخەمڵێنین بۆ هەرمانگێک، ئەوا کۆی ئە پارەیە دەکاتە 3.5 ملیار دۆلار بۆ 5مانگ، هەروەها ڕوونە کە کۆی گشتی موچەی فەرمانبەران پێشتر نزیک بوو لە 850 ملیۆن دۆلاربۆ هەر مانگانێک ، کە لەئێستادا کۆی ئەو بڕە بۆ مووچە کراوە بە نیوە واتا نزیک لە 400 ملیۆن دۆلار، کە دەکرێت لەڕێگای ئەم دوو ژمارەیەوە بگەین بەو ڕێژەی ئەو قەرزەی موچە خۆران لە ژێر ناوی پاشەکەوت لای حکومەتی هەرێم ماوەتەوە لەماوەی 2 ساڵی ڕابردوو ،بەم جۆرە ئەگەر 450 ملیۆن لێکدانی 24 مانگی بکەین دەگەین بە 10.8 ملیار دۆلار بۆ ساڵەکانی 2016 و 2017 کە وەک پاشەکەوتی موچە لای حکومەت ماوە، هەروەها جیا لەوە ئەگەر بێت و ئەو قەرزی کۆمپانیا ناوخۆیەکان کە ڕوون نیە چەندە بڕەکەی هەرچەندە بە چەند ملیار دولارێک ئەمیش دەخەمڵیندرێت کۆیبکەینەوە لەگەڵ ئەو دو بڕەی سەرەوە ئەوە بە نزیکی دەتوانین بڵین بە نزیکەی 16 بۆ 17 ملیار دۆلار تەنها قەرزی ناوخۆیی هەیە لەسەر حکومەتی هەرێم، کە ئەو ڕێژەیەش بێگومان ڕێژەیەی زۆرە لە قەرز.
هەرچەندە ئەگەر بێت و قەرزە دەرکیەکانی حکومەت بخمەڵین ڕووبەڕووی ئاساتەنگێکی زۆرتر دەبینەوە، چونکە هیچ بەرچاو ڕونیەک نیە بەهۆی بەتەواوتی بە شارەوە هێشتنەوەی ئەو پرسە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا دەکرێت بڕی ئەو قەرزانە بە نزیکەی دەیان ملیار دۆلار بخەمڵینرێت، کە ڕێژەی زۆریان هی ئەو کۆمپانیا نەوتیانەیە کە لە بواری دەرهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستان کاردەکەن، کە دواهەمین جۆر لەوقەرزە لەم مانگە لە کۆمپانیا ڕۆزنەفرت رووسی چەند کۆمپانیای تر کرا، بە بڕی زیاتر لە 1 ملیار دۆلار بۆ ڕێکەوتن لەگەڵ کۆمپانیانی داناغازی ئیماڕاتی بۆ کۆتایی ‌هێنان بە كێشانەی نێوان حکومەت و ئەو کۆمپانیایە، کە لای هەموومان ڕوونە حکومەتی هەرێم بەهۆی پابەندنەبوون بە ڕێکەوتنی لەگەڵ ئەو کۆماپانیایە لە ماوەی ڕابردوو چەندین جار لە دادگا نێودەوڵەتیەکانی ئەوروپا چەند ملیار دۆلاری بەم کۆمپانیایە دۆڕاند.
ئەگەر بێت و باسی کۆی قەرزەکان وئایندەی ئەوقەرزانە بکەین، دەگە ینە ئەو خاڵەی کە بڕی قەرزەکانی سەر حکومەتی هەرێم نزیکە لە 30 ملیار دوڵار لە ئێستادا، کە بێگومان ئەم ژمارەیە لە قەرز ژمارەیەکی یەکجار زۆرە بۆ کە حکومەت لە چەند ساڵێکی کەم کەوتبێتە ژێرباری قەرزێکی وەها زۆرەوە، هەرچی سەبارەت بە ئیندەی ئەو قەرزانەیە، دەکرێت بپرسین ئاخۆ حکومەتی هەرێم دەتوانێت لە ماوەیەکی نزیکدا ئەو قەرزانە بداتەوە؟، یاخود هەرنەبەێت هەرێم دەوانێت ڕیژەی ئەو قەرزانە کەم بکاتەوە بیر لەوەگرتنی قەرزی تر بەم ڕێژە زۆر نەکاتەوە لەکاتێک کاربەدەستانی هەرێم باس لەسەربەخۆی جیابوونەو لە عێراق دەکەن و ئاماژە بەوە دەکەن کاتێک هەرێمی کوردستان بوو بە دەوڵەت ئەوکاتە دەتوانن قەرزی نێودەوڵەتی بکەن؟!. لێرە جێی خۆیەتی هەڵوێستەیەک لەسەر ئایندەی قەرزەکانی سەر هەرێم بکەین، کە دەکرێت بەم شێوەیە وڵام بدەینەوە بۆ قەرزەناوخۆیەکان کە پێکهاتووە لە موچەی 5 مانگ وپاشەکەوتی 2 ساڵی موچەی فەرمانبەران و قەرزی کۆمپانیا ناوخۆییەکان، ئەوا ڕەنگە حکومەت نیازی نەبێت ئەم قەرزە بداتەوە لە ئایندەیەکی نزیک، هەرچی سەبارەت بە قەرزە دەرەکیەکانە ئەو ئەگەر هەوڵێکی جدی نەدرێت بۆ دانەوەی ئەو قەرزانە لە ماوەیەکی نزیک، ئەوا بێگومان دەبێت لەبری دانەوەی ئەو قەرزانە حکومەت بلۆکی نەوتی تر لە خاکی هەرێم بەو کۆمپانیا نەوتیانە بدات لە بری قەرزەکانیان، وەک ئەوەی لە ماوەی ڕابردوو بینیمان حکومەت دوو بلۆکی نەوتی دا بە دوو کۆمپنیای نەوتی لە بری ئەو قەرزەی لای حکومەتی هەرێم هەیان بوو، ئەمەش خۆی لە تاڵانکردن و هەڕاجکردنی سامانی هەرێم دەبینێتەوە، جگە لەوەش ئەگەر بێت و ئەو قەرزانە لە ماوەیەی دیاریکراو نەدرێنەوە بە کۆمپانیەکان ئەوا دەبێت لە ئایندە حکومەت لەجیاتی دانەوەی ئەو قەرزانە ئەو سودە زۆرەی ڕۆژانە دێتە سەر ئەو قەرزانە بداتەوە، کە پێدەچێت لەکاتێکی ئمیزاکردنی ڕێکەوتنامەکان خاوەن قەرزەکان بە ویستی خۆیان ڕێژەیەکی بەرزیان بۆ سودی سەر قەرزەکان دانەبێت، کە تاکە سودمەند هەر خوودی خۆیانن زەردمەندی یەکەم و کۆتایی هەرێمی کوردستان و خەڵکەکەیەتی.