بەختیار نامیق: پشتی کەوالیس و دیوی شاراوەی ڕوداوەکان بەرەو کوێمان دەبەن.

بەختیار شارەزوری

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

ئەوەی ڕودەدات و لە شاشەی تی ڤیەکانەوە دەیبیستین تەنها ئەو ڕوداوانەن کە ڕوو دەدەن، دەکرێت بپرسین ئەگەر ڕاگەیاندن کاری گواستنەوەی ڕوداو بێت ئەی کێ ڕوداوەکان دروست دەکات، ئەوەی دەیبینین گەر بکرێتە پیوانە بۆ ڕوداوەکان ئەوا جگە لە خلیسکێن بەسەر ڕوداوەکاندا هیچی تر نابێ، ئەوەی کە زۆر بە خێرایی ڕودەدات ، لە پشتی کەوالیسەوە ڕێکەوتنێکی ناوچەیی و جیهانی هەیە لەسەری، پلانەکە دانراوە و واژۆی هەموانی بەسەرەوەیە، پاشان کەوتوتە بواری جێبەجکردنەوە، قۆناغی دوای داعش و گەڕانەوە بۆ نەخشە کۆنەکە ئەو پرسەیە کە کاتی خۆی بە هەمو هێزەکان وتراوە، یەکێک بوە لە ئەجێندای هاوپەیمانان لە سەفرەی دوای کەوتنی داعش، ئەگەر داعش بوبێتە هۆی تێکدانی نەخشەی جوگرافی و ئابوری و بەرژەوەندی وڵاتان، ئەوا ئەوە ڕونە دوای داعش گەڕانەوەیەک هەیە بۆ سەر هەمان نەخشە بە کۆمەڵێک دەستکاری بچوکەوە، خۆ ئەگەر ئەم شەڕانە زیاتر ئابوری بێت ، ئەوا دەبێت ئەوە ببینن کە سگۆشەیەکی ناوچەیی هەیە لە ناو چوار گۆشەیەکی گەورەدا (سێگۆشەکە…ئێران + تورکیا+عێراق ) ( چوار گۆشەکەش .. ئەمریکا + ڕوسیا + بەریتانیا + فەرنسا) کە خۆی لە کۆبونەوەکەی پاریسدا دەبینیەوە و هەر ئەو ڕێککەوتنە بوە هۆی دانانی دابەشکاریەکە چی لە عێراق و چی لە سوریا، ئەوەش دەزانین کە ئەو سفرەیەی داخرواە، دوای داعش پشکی شێر و پڵنگ و پشیلەی تێدا دیاری کراوە، بۆیە دەکرێت بەم خاڵانە پۆلێنی بکەین:
1- وڵاتانی چوار گۆشە بەرژەوەندی گەورەیان هەیە لەسوریا و عێراق و هەرێمی کوردستاندا و ململانێشیان هەیە لەگەڵ تورکیا وەک قوتبێکی وڵاتانی سێگۆشە، هەر بۆیە تورکیا بە پاڵپشتی ئیسرائیل هەوڵی دا کارتێکی بەهێزی پێ بێت، بۆ ئەوەی پشکی پڵنگێکی تەواوی بەربکەوێت ئەویش بە سیناریۆیەک بو کە لە ڕێ ی هەرێمی کوردستانەوە بتوانێت گوشار دروست بکات بۆ ئێران و بتوانت هەم سونەکان بباتەوە ناوەندو، هەم بیکات بە کارتێک بۆ سەر مێزی چوارگۆشەکە. هەر بۆیە کورد و بەشێکی ناو ڕێککەوتنی ستراتیژی (کە ڕێککەوتنێک بو لە نێوان تاران و ئەنقەرەدا ) بەکار بهێنێت، تورکیا سەرەتا لە کاتی داعشدا سەرچاوەی نەوت و غازی (هاڤانا و بای حەسەن و خورمەڵە و… هتد) ی بەست بەخۆیەوە، ئەو کات چاوپۆشی لێکرا لەبەر بونی شەڕی داعش، دوای ئەوەی توانی زۆنی زەرد و مسعود بارزانی بەکار بهێنێت، بیکاتە کارتێکی بەهێز و لەگەڵ ئیسرائیلدا بیفرۆشن، ئەمە بۆ تورکیا گەڕانەوەیە بۆ پشکی کارتێکی بەهێز لە ناوەندا، هەر بۆیە توانی یاری لە بەژەوەندی خۆی بە کورد بکات و بڕیارەکانی سەر مێزی چوار گۆشەکە قبوڵ بکا بە گەشتن بە شەریک بون بە عێراقی ناوەند و پشت بکاتە بەرزانی تا ئەو ڕادەیەی سێگۆشەی فیشخاپور و بۆری نەوتی کوردستان ڕا دەستی عێراق بکرێت و ڕێککەوتن لە عێراقی شیعەی ئێرانی واژۆ بکات تا بتوانێت لە داهاتودا لە سوریاش ڕێککەوتن لەگەڵ ئێران بکات بە ڕێنمایی ولاتانی چوار گۆشە.
2- تورکیا بۆ ئەوەی بتوانێت سنورەکانی لەگەڵ سوریادا باش بێت و دەروازە ئابوریەکانی لەگەڵ عێراق بێ کێشە بێت، دەبێت جۆرێک لە ڕێککەوتن لەگەڵ پەکەکە بکات چونکە باش دەزانێ کە سوریاش دەبێتەوە بە وڵاتێکی یەکگرتو، کورد بەشێک دەبێت لەو دەوڵەتە بۆ ئەوەی بتوانێت ئەم ڕێککەوتنانە بپارێزێ و کێشەی ئەمنی سەربازی بۆ ئابوریەکەی دروست نەبێت. دەبێت لەگەڵ پەکەکە ڕێکبکەوێت لەسەر مێزی ولاتانی چوار گۆشە و بە ڕێککەوتنی لەگەڵ ولاتانی سێگۆشە.
3- ئێران جگە لەوەی وەک ئەختەبوتی ڕۆژهەلاتی ناوەڕاست وایە، توانیویەتی عێراق بە تەواوەتی داگیر بکات بە گڵۆپی سەوزی ئەمریکییەوە، (ئەمریکا بۆ ئەوەی بتوانێت شەڕی کۆریای باکور بکات کە مەترسیە لەبەردەمیدا دەبێت دوژمنەکانی کەم بکاتەوە ) دەیەوێت پشکی گەورەی هەبێت و ئەوەی ناو دەنرێت هاوسەنگی هێزی تورکیا و ئێران کە ڕەزامەندی ولاتانی چوارگۆشەی لەسەرە، دەیەوێت زیاتر فراوانخوازی بکات. ئەمەش دەرچونە لە پشکی خۆی لەسەر سفرەکە کە پشکی پڵنگە، بۆیە ڕێککدەکەوێت لەگەڵ تورکیا، تورکیاش ڕەزامەندە بە مەرجێک لە داهاتوی سوریادا ئاسایشی نەتەوەیی تورکیا لەبەرچاو بگرێت، دوا جار ئێران دەیەوێت وەک ئەوەی ڕۆڵی هەیە لە سوریا ئەو ڕێگەیە لایەنگرانی خۆی تیدا بێت کە دەچێتەوە سەر دەریایی سپی وەک گرنگترین ڕێگای گواستنەوە لە وڵاتانی دەریای قەزوینەوە بۆ دەریای سپی.
4- بەرژەوەندی ولاتانی چوارگۆشە لەوەدایە کە عێراقێکی یەکگرتوی دەستوری دروست ببێت تا بتوانن بیکەنە سفرەی خواردنی سەر مێزی ئەو ولاتانە و ئاسایش هەبێت تا کۆمپانیا زەبەلاحەکانیان بتوانن کارەکانیان بکەن، بەرژەوەندی ئێران و تورکیایە کە عێراقێکی دەستوری یەکگرتو هەبێت و بتوانن بەرەککەوتنە ئابوریەکانیان لە شەڕی ئابورییەوە بگۆڕن بۆ مێزی هاوبەشی ئابوری، هەر بۆیە ئێستە عێراق هەوڵ دەدات هەمو هێزەکان بە حشدی شەعبیشەوە بخاتە ناو چوارچێوەی وەزارەتی بەرگری بە هێزی پێشمەگەشەوە، تا بتوانێت حیزبە عێراقیەکان چەک بکات بە هەرێمی کوردستانیشەوە، وە عێراق بە گڵۆپی سەوزی وڵاتانی چوار گۆشە و سێگۆشەشەوە ئەم شەڕانە دەکات و پێ ی وایە هێزی دەستوری هەیە بۆ گەڕانەوە بۆ 2003 کە ڕیفراندۆم بوە ئەو کارتە بەهێزەی کە بەدەر لە تورکیا و ئیسرائیل عیراق لە دیوێكی ترەوە سودی لێ وەر گرت ووڵاتانی زل هێزیش پاڵپشتی بون.
5- هەمومان دەزانن کورد خۆی بەشدار بوە لە نوسینەوەی دەستور و واژۆیان کردوە ( مام جەلال + مەسعود بارزانی + نەوشیروان مستەفا) ئەوەی ماوەتەوە کەیسی مادەی 140 کە تا هاتنی داعش چارەسەر نەبوبو، لە بۆشایی یاسایی و ئەمنی و عەسکەریدا کورد توانی هەمو ئەو ناوچانە کۆنتڕۆڵ بکات و عێڕاق بێ دەنگ بو لەبەر موسڵ و شەری داعش هەر بۆیە دوای ئەم قۆناغە، ڕیفراندۆم و دەوڵەتی سەربەخۆ، کە هیچ هێزێکی ناوخۆیی و دەرەکی و دەستوری نەب، وە هیچ پاڵپشتێکی ولاتانی سێگۆشە و چوار گۆشەی نەبو، توانی شەرعەت بداتە عەبادی بە ئۆکەی ناوچەیی و جیهانیەوە تا بتوانێت بگەڕێتەوە بۆ سنوری 2003، هەر بەمەشەوە ناوەستێت توانیویەتی لە ڕێی هەندێ سەرکردەی یەکێتیەوە شەرعیەت بدات بە خۆی بۆ ئەوەی لێپێچینەوە لە دۆسیەی ئەم چەند ساڵەی ( نەوت و فڕۆکەخانە و مەرزەکان) بکات، کە پێ ی وایە ئەمانە سیادین دەبێت لە ژێر کۆنتڕۆڵی عێراقدا بێت.
6- ئێستە کورد بوە بە دو بەشەوە، عەبادیش کۆمەڵێک تاکتیک و سیناریوی پێ یە بۆ ئەوەی زیاتر ڕۆڵی هەبێت لە هەرێمی کوردستاندا بەوەی بەشێكی کورد ڕازی بون بەوەی (کەرکوک +سلێمانی+هەڵەبجە ) وەک سێ پارێزگا هێزی هەرێمی دەستوری پێ بخەشن، تا هەولێر و دهۆک بمێنێتەوە نەتوانێت وەک هەرێمێک مامەڵەی لەگەڵ بکرێت لە هەرێمی داببڕن، واتا هەرێمی کوردستان بکەن بەم سێ پارێزگایە، وە دادگای ڕەسافەش وەک دادگایەکی سیاسی بەکار دێنێت بۆ ئەوەی لێپێچینەوە بکات لەو کاربەدەستانەی کە لە کاتی بۆشایی شەڕی داعشدا نەوتی کوردستانیان فرۆشتوە، هەر چەند زۆنی زەردو پارتی بە هەمو شت ڕازی بون ( سڕکردنی ڕیفراندۆم + چۆڵ کردنی ئەو سنورانەی کە دەبێت لێ ی بکشێتەوە + تەسلیم کردنی مەتار و مەرزەکان و نەوت + کشانەوە لە سێگۆشەی فیشخاپور و. .. هتد ) بەڵام دەبینین عبادی هێشتا پێداگری زیاتر دەکات، جونکە هێزێکی کوردی ئەو شەرعیەتەی دەداتێ.

7- چارەنوسی پارتی و مەسعود بارزانی:
ئەگەر چی پارتی و سەرۆکەکەی بەردەوام لە دابەزیندان، بەڵام بەغداد زیاتر پێ داگری دەکات، کە گەشتە ئەوەی بارازانی واز نامەکەی خۆی بڵاو بکاتەوە، بەلام لە پڕ بە تێلێکی تیلەرسن دەگۆرێت، ئەمەش هۆکارەکەی بەندە بە ململانێ ی نێوان ماکگرۆک و قاسمی سلیمانیەوە، ئەو کاتەی هەست دەکرێت قاسم لە بەشی پڵنگی خۆی زیاتر داوا دەکات، ئەمریکا پێویستی بە بارزانی دەبێت تا بیکات بە کارتێک بۆ ئەم یارییە، هەر چەند بە پێی ڕێککەوتنەکەی پاریس هیج هەڕەشەیەک بۆ سەر سنوری پێش 2003 نیە، بەڵام وا پێ دەچێت قاسمی سلێمانی لە ڕێی بەشێکی یەکیتیەوە بیەوێت شەرعیەت بە عەبادی بدات تا دادگایکردنی بارزانی و هاوەڵاکانی سەر بە تورکیا و تورکیاش ڕازیە لە بەرامبەر چونەوەی سونە بۆ ناو هاوکێشەی سیایسی بەغداد و پشکی ئابوری، هەر بۆیە ئەمریکا لەم یاری و ڕێکەوتنی تورکیا و ئێرانە دەترسێت و دەترسێت ڕێگای نوێ ی بۆرتی نەوت و غازی سەر دەریای سپی بکەوێتە ژێر کۆنتڕۆڵی ئێرانەوە کە پەکەکەش بەشێکی سەر بە ئێرانە و ئەمریکا ئەم شەڕە بۆ دوا ڕۆژی سوریاش دەکات، بۆیە نەهێشت بارزانی واز نامەکە بخوێنێتەوە، لێرەوە تا ئێران فراوانخوازی بکات ئەمریکا پێویستی بە بەرزانیە، لێرەوە نەیهێشت بارزانی واز نامەکە بخوێنێتەوە، بە کورتی واز نامەی بارزانی بەستراوە بە ململانێکانی قاسمی سلێمانی و ماکگرۆکەوە، خۆ ئەگەر ئێران گلۆپی سەوزی ئەمریکی بەدەست بێنێت ئەوا کۆی هەرێم و بە هەولێرو دهۆکیشەوە وەک ناوەند دەخاتە ژێر کۆنتڕۆڵی خۆیەوە و تورکیاش ڕازی دەکات بە پشک لە ناوەنددا.
8- ئەگەر وڵاتانی چوارگۆشە پشکی شێریان هەبێت، ئەوا ولاتانی سێگۆشە دەبنە خاوەن پشکی پڵنگ و هەرێمی کوردستانیش یا زۆنی زەرد یا زۆنی سەوز یا تەنها باڵێکی زۆنی سەوز دەبێتە خاوەن پشکی پشیلە، ئەوەش لەسەر دەستی پاڤێڵ تاڵەبانی دەکرێ، کە پاڤێڵ دو باڵی هەیە و کە بریتین لە ئاراس شێخ جەنگی و لاهور تاڵەبانی، کە ئەمانە دەبنە نمایندەی کورد لە وەزارەتی بەرگری عێراقدا و بۆ ئیدارەکان و پەرلەمانی هەرێم ( کەرکوک و سڵێمانی و هەڵەبجە) یان ئەگەر پلانەکی ئێران سەری گرت، ئەوا (هەولێرو دهۆکیشی) دەچێتە سەر، حیزبە بێ چەکەکان ڕۆڵی گەورەیان دەبێ.
9- لەم کاتەدا بۆشایەکی گەورەی دبلۆماسی و مناوەرەی سیایسی هەیە کە دەبو گۆران کارئەکتەری سەرەکی بوایە بە شێوەیەک دەبو ئێستە بزوتنەوەی گۆڕان وەک هێزێکی سیاسی گەورە خاوەنی گەورەترین مێزی مفاوەزاتی سیاسی بوایە، چونکە ئێستە زەمینەی دبلۆماسی و مفاوەزات لەبارە تا شوێنی بەریەککەوتنی سەربازی بگرێتەوە گۆڕان دەتوانێت لەسەر شانۆی ئەم روداوانە وەک کاریگەریترین کارئەکتەری سیاسی ڕۆڵی سەرەکی ببینێت، ئەم زەمەنانە بۆ گوران زەمەنی ئاڵتونین، پێم وابێت گەر نەتوانێت ئەو ڕۆڵە ببینێت، ئەوا دور نیە لە ماوەی هەفتەیەکدا ئەم زەمەنە ئاڵتونیە لە کیس خۆی بدات، ئەویش نە بە خۆپیشاندان دەبێت نە پەنا بردن بۆ چەک، تەنها سەرکردە سیاسیەکان بتوانن مناوەرەی سیاسی بکەن و قسەیان هەبێت کۆمەڵێک لیژنە پێک بهێنێت و بچنە ( بەغداد + تاران + ئەنقەرە + ئەمریکا + ڕوسیا + بەریتانیا + ولاتانی ئەوروپا+سعودیە + ئیسرائیل )، وە شکستی دەوڵەتداری و حوکمڕانی ئەم مۆدێلە ڕابگەیەنن، چونکە ئێستا ڕۆڵ ڕۆڵی بزوتنەوە بێ چەکەکانە.