دکتۆر محەمەدئەمین عەلی: دواى هەڵدێروداڕمان، ( پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) بەهەمان کەرەسە، چارەسەرە نى یە؟
ئەم ووتەیە “دواى هەڵدێر و داڕمان ، (پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) بەهەمان کەرەسە ، چارەسەر نى یە ؟ “، وتەیەکى زۆر بەنرخ و ڕاستە ، پێچەوانەى ئەو وتەیەیە “دواى هەڵدێر و داڕمان ، ( پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) بەهەمان کەرەسە ، چارەسەرە ” کە دەسەڵاتى سیاسى و حکومڕانى شکستخواردوى کورد لەئێستاوە هەوڵى بۆ ئەدەن لەپێناو مانەوەیان لەدەسەڵات بەهەموو شێوەیەک، ئەگەر کەرامەتیشیان بشکێنرێت .
ئەبێ ئەو ڕاستیەشمان لەبیرنەچێت هەڵدێروداڕمان ، هەڵدێرو داڕمانى دەسەڵاتە نەک نەتەوە ، لەکاتێکدا ( پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) ، ( پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) ى ژیان وژین وژینگەی نەتەوەیە .
بۆ شیکردنەوەى ئەم ووتەیە “دواى هەڵدێر و داڕمان، (پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) بەهەمان کەرەسە ، چارەسەر نى یە ؟ “، پێویستمان بەهەڵسەنگاندنێکى زانستى ئەم سێ خاڵەى خوارەوەیە، بەتایبەتى دواى ئەم شکستە مێژوویەى سەرکردایەتى سیاسى کورد، بەلەدەستدانى لەسەدا 51 ى خاکى کوردستان ولەباربردنى خەونى دەوڵەتى کوردى بۆ ماوەیەکى دوورودرێژى نادیار .
خاڵى یەکەم: پەیوەستە بەکاتەوە واتا سەدە و کات.
خاڵى دووەم: پەیوەستە بەهزرو عەقڵ ودەروون ومەعریفەى کۆمەڵگاوە .
خاڵى سێهەم: پەیوەستە بەکەرەسەى ڕابردووەوە لەسامانى مرۆیى و ژێرخانى ئابوورى وڵات .
خاڵى یەکەم: زەمەن واتا سەدە و کات ، ئەم وتە بەنرخە پەیوەستە بەسەدە و کاتەوە، لەسەدەى” گلۆبالیزم” دا پانتاییەک نەماوە بۆ تاقیکردنەوە وقومارکردن بەداهاتووى نەتەوەیەک، زانیارى و داتاکان لەسەر مۆدێلى سیاسى وحکومڕانى و دەرئەنجامە ئەرێنى ونەرێنیەکانى ئەوەندە زۆرن ، دەکرا ئەم شکستە چاوەڕوانکراوە لەکۆمەڵانى خەڵکى کوردستان دوور بخرێتەوە، ئەگەر سەرکردایەتى سیاسى گەمژە لۆژیکى زانست وزانیارى وعەقڵى بەکاربهێنایە.
ئەم شکستە شکستى کۆمەڵانى خەڵک ونەتەوە نی یە، بەڵکو شکستى سەرکردایەتى سیاسى و حکومڕانى کوردە، کەسیاسەت مەدارێکى فاشیل و بازرگانێکى زۆر زیرەکى چاوچنۆک بوون، دوور لەڕەوشتى پیرۆزى بازرگانى، ئەوەى سەرکرایەتى سیاسى کورد کردى بازرگانیکردن وقومارکردن بوو بەژیان وژین وژینکەى کوردستانەوە.
خاڵى دووەم: کاتێک ئەم وتەیە ڕاستە، ئەگەر کۆمەڵگا کۆمەڵگایەکى تەندروست بوایە لەڕووى هزرو عەقڵ ودەروون ومەعریفەوە نەک کۆمەڵگایەکى پاش زەبر، ئەکرێ دواى هەڵدێروداڕمان پێداچوونەو و بنیاتنانەوە بکەین، بەڵام پێداچوونەو وبنیاتنانەوە بەکەسانیک دەکرێت ، کەلەڕووى فیزیک و عەقڵ و دەروونەوە تەندروست بن نەک نەخۆش، بە نەخۆشى کۆنیشانەکانى پاش زەبر.
” تەنگژەى پاش زەبر، تێکچوونى پاش زەبر” (Post-traumatic stress disorder or Post-traumatic syndrome ) نەخۆشیەکى عەقڵی دەروونیە، ئەشێ کاردانەوەیەکى داهاتووبێت دەرئەنجامى گوزەراندنى یان بینینى ڕووداوێک یاخود چەندڕوداوێکى جەستەیى یان دەروونى ناخۆش ودڵتەزێن ، مەرج نییە ئەو ڕووداوانە بەشێوەیەکى ڕاستەوخۆ ئاراستەى خود بێت، وەک ڕووداوى ناخۆشى هەمەجۆر((ژێردەستەیى بەتایبەتى ژێرەستەیى داگیرکەر، هێرشى دەروونى و جەستەیى ، ئەشکەنجەدان، زیندانیکردن بەتایبەتى زیندانى سیاسى ، بەدمامەڵەکردنى منداڵ، ڕفاندن، هەراسانکردنى سێسکسى, ڕوداو وکارەساتى سروشتى یاخود دەستکرد )) .
دواى جەنگى جیهانى دووەم پسپۆرە دەروونى وکۆمەڵایەتیەکانى ئەڵمانیا ، گەیشتنە ئەو ڕاستیەى، ( پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) ئاستەمە، ئەگەر چارەسەرى دەروونى و کۆمەڵایەتى تەنگژەى پاش زەبرى کۆمەڵگاى ئەلمانى نەکرێت.
زۆر لەمێژەوە ئاماژەم بەوە کردووە کۆمەڵگاکەمان کۆمەڵکاى کوردى بەخۆشمەوە گۆمەڵگایەکى تەنگژەى پاش زەبرین واتا دەرچەى زەبرێکى فیزیکى ودەروونی ڕادەلەبەرین دەرئەنجامى حکومڕانى داگیرکەرە نەزان وگەمژە یەک لەدواى یەکەکانەوە ، کەخۆیان وەک داگیرکەر خاوەنى هیچ جۆرە کلتوروئاشتەوایى کۆمەڵایەتى وپێکەوە ژیان نەبوون ، خاوەنى هیچ تیۆرێکى سیاسى و فیکرى و ئابوورى و شارستانیەتێکى مرۆڤایەتى نەبوون، تا شتێکیان لێوە فێرببین.
هەربۆیە بمانەوى و نەمانەوێ دەسەڵاتى سیاسى و سەرکرایەتى کورد بەڕێباز وقوتابخانە جیاوازەکانیەوە لەداگیرکەرە دڵ ڕەق وبێ ڕەحمەکان باشتر نەبوون ئەگەر خراپتر نەبووبن.
ئەگەر داگیرکەرەکان بەعەقڵیەتى ناسیۆنالیزمى نەتەوە ـ نەژادپەرستى و ئایدۆلۆجیاى عەقائیدى دینى ـ مەزهەبى و فیکرى ـ ئایدۆلۆژى میللەتى کوردیان قەتل و عام کردبێت و چەوساندبێتەوە، لەهەمانکات تایبەتمەندێتى ئادەمیزاد و مرۆڤایەتیان لێ سەندونەتەوە.
بەداخەوە سەرکردە کوردەکانى سەدەى بیست ویەک بەڕێبازو قوتابخانە جیاوازەکانیانەوە بە ڕێبازى پیرۆزى بارزانى و تاڵەبانى ” کەکۆیلەکان شانازى پێوە ئەکەن ” کۆمەڵانى خەڵکیان لەتایبەتمەندێتى ئادەمیزاد و مرۆڤ سەندۆتەوە بەعەقڵیەتى ناوچەگەرى وخێڵ و بنەماڵە و حیزبایەتیەوە.
پێش ئەوەى تۆ ئادەمیزادبیت ،پێش ئەوەى مرۆڤ بیت، ئەوان وەک خێڵ وبنەماڵە ئەتخوێننەوە ومامەڵەت لەگەڵ دەکەن، ئەوەندەت بەسە ووشەى تاڵەبانی یاخود بارزانی بلکێنیت بەخۆتەوە تا ببیتە پاڵەوان وسەرکردەیەکى بێ وێنەى بەئەزموون، ئەگەر نەزان وگەمژەو ساختەچیش بیت.
پێش ئەوەى تۆ ئادەمیزاد بیت، پێش ئەوەى تۆ مرۆڤ بیت، ئەوان وەک کەسێکى حیزبى ، وەک کەسێک سەر بەناوچەیەکى جیۆگرافى تایبەت مامەڵەت لەگەڵ دەکەن، ئەوەندەت بەسە یەکێتى یان پارتى بیت، ئەوەندەت بەسە سەر بەناوچەیەکى دیاریکراو بیت، لەناو هەمان حیزب ئەوەندەت بەسە سەربەکاکێک یان باڵێک بیت، تا ببیتەپاڵەوانێکى نیشتمانى و پۆستێکى باڵاو بەرژەوەندى تایبەتت هەبێت .
لاى ئەم سەرکردایەتى یە، سەرکردایەتى سیاسى کورد ، کۆمەڵانى خەڵک لەخاسیەت وتایبەتمەندیە مرۆڤایەتیەکەى ڕووت کراونەتەوە، لەسەر ئینتما بۆ حیزب، لەسەر ئینتما بۆ خێزان و بنەماڵەوخێڵ، لەسەر ئینتما بۆ ناوچەیەکى جیۆگرافى دیاریکراو کۆمەڵگایان دابەشکردووە بەسەر دووبەرەى دژ بەیەک.
بەرەیەکى تەمبەڵ و کۆیلەى قوتابخانەو ڕێبازە پیرۆزەکانى بارزانى و تاڵەبانى سودمەند لەدەسەڵات و پۆست، وەبەرەیەکى ئازادى خاوەن مەعریفەى لەبیرکراو ، هیچ کات ئەو بەرە کۆیلەیە نەخۆێندەوارە کۆڵە لەزانست و مەعریفە دەستبەردارى دەسەڵات نابن، ئەگەر سوور بزانن حیزب وسەرکردەپیرۆزەکانیان دژى بەرژەوەندى نیشتمانى کاریان کردووە و بوونەتە جاشى وڵاتانى ئیقلیمى، ئەم کۆیلە حیزبیانە بوونەتە بەڵتەجى، دژ بەکۆمەڵانى خەڵک بۆ پیرۆزکردن و پاراستنى بەرژەوەندى حیزب و سەرکردەکانیان .
لەکۆمەڵگایەکى ئەوها دوو ڕوو کەکۆمەڵگا دابەشکرابێت، لەسەر بنەماى ڕێباز وقوتابخانەى سەکردەکان، لەسەر بنەماى حیزبی بوون، لەسەر بنەماى خێزان و بنەماڵەو خێڵ، لەسەر بنەماى ناوچەگەرێتى، ئاسان نییە دواى دارمان و هەڵدێر، ( پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) بکرێت، مەگەر دابەش بوون لەسەر ئەو بنەمایانەى ئاماژەمان پێدا کاڵبکرێنەوە، نەک بەزەبرى هێز و دەسەڵات لەقەبر بنرێت، ئەگینا بەو لەقەبرنانە هەمان عەقڵیەتى پاوانخوازى سەرکردایەتی کوردى ئێستا دووبارە دەکەینەوە .
کلیلى گۆڕانکارى ڕیشەیى لەهزرو عەقڵیەت ودەرونى کۆمەڵگا بەچارەسەرکردنى تەنگژەى باش زەبرى کۆمەڵگا دەبێت، نەک بەدابەشکردنى کۆمەڵگا بەدوو بەرەى دژ بەیەک و نەهێشتنى تایبەتمەندێتى مرۆڤ.
خاڵى سێهەم: ئەگەر بماوێ “دواى هەڵدێر و داڕمان ، ( پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) بکەین پێویستە بەهەمان کەرەسەى دارایى و ئیدارى حیزبى و مرۆیى ڕابردوو نەبێت، واتا ئەبێ ئەم سەرکردایەتیە بڕۆن و دەسەڵات بدەنە کەسانى دى.
سەرکردایەتى سیاسى کورد شکستى هێناوە لەبەڕێوەبردنى گشت چەمکەکانى ژیان و ژین و ژینگەى کوردستان ، ئەم سەرکردایەتیە بلیمەتە لەدۆزینەوەى بدعە و ساختەکارى جۆراوجۆرى عەنتیکەو پڕوپوچ شارەزان، ئەم سەرکردایەتی سیاسەى کوردستان شێرى ماڵەوە و ڕێوى دەرەوەن، نەخۆشن بەنەخۆشى قۆرغکردنى دەسەڵات و مانەوەیان بەهەموو نرخێک، ئەرێ لەزانست و دونیاى سیاسیدا ووشەى سڕکردنتان بیستووە؟ ئەوە ئەندامانى حیزبن سڕ دەکرێن، نەک دامەزراوەیى حکومڕانى و مافى چارەنووسى میللەتێک.
ئێمە بەئاشکرا دەمانووت ئێستا لەگەڵ ئەنجامدانى پرۆسەى ڕیفراندۆم نین، بەڵام ئەم سەرکردایەتیە بلیمەتە گەمژەیە نەبەقسەى کۆمەڵانى خەڵکى کوردستانیان کرد، نەبەقسەى زل هێزەکانى جیهان و هێزە ئیقلیمیەکان، نەبە کۆمەڵگاى نیودەوڵەتى و ئەنجومەنى ئاسایشى نێو دەوڵەتى، ئێستاش هاتوویت بێ گەڕانەوە بۆ میللەت سرى دەکەیت؟ .
فشارى دەرەکى لەسەر پۆستى ماوە بەسەرچووى سەرۆکى هەرێم، کاریگەرى خۆى هەبوو لەسەر ئەو بڕیارەى کاک مەسعود بارزانى سەرۆکى ماوە بەسەرچوو سەبارەت بەدوورکەوتنەوەى لەگۆرەپانى سیاسى هەرچەندە بڕیارەکەشى لەئاستى پێویستدا نەبوو، لەبرى ئەوەى کۆتایى بەژیانى سیاسى خۆى بهێنێت و دووربکەوێتەوە لەگۆڕەپانى سیاسى و داواى لێبوردن لەگەلى کوردستان بکات، تازە بەتازە داواى سڕکردنى پۆستى سەرۆکایەتى هەرێم دەکات، وەلەوەش سەیرتر خۆى سەرۆکێکى ماوەبەسەرچووە و لەهەمان کات دەسەڵاتەکانى دابەش دەکات بەسەر بەهەریەک ” لەسەرۆکى حکومەتى هەرێمى کوردستان ئەو حکومەتەى لەڕاستیدا بوونى نەماوە، بەسەر ئەو پەرلەمانەى کەجەنابى سەرۆکى ماوەبەسەرچوو دوو ساڵ ناردیە ماڵەوە وە ئێستاش شەرعیەتى لەدەست داوە بەتایبەتى دواى درێژکردنەوەى ماوەى کارکردنى، لەگەڵ ئەو ئەنجومەنە دادوەرییەى کەپێشتر پۆستى سەرۆکایەتیەکەیان بۆ کاک مەسعود دریژ کردەوە “، ئەگەر ئەمە مەهزەلەى سیاسى نەبێت چییە؟ .
لەوە ئەچێت کاک مەسعود وئەندامانى حیزبەکەى زۆر سەرسام بن بەپۆستى مەرجەعیەت، هەربۆیە کۆیلەو دابەستەکانى حیزب دەیانەوێ بەمەرجەعیەت ناوزەندى بکەن، ئەوەیان لەبیرچووە پۆستى مەرجەعیەت پۆستێکى ئاینىـ مەزهەبى شیعەیەو بەکاک مەسعود ناکرێت، ئەگەر سەیرێکى ئایات الله سیستانى بکەین، کەمەرجەعیەتى شیعەیە لەنەجەف، نەخاوەنى سەدان کۆشک وتەلارە، نەهەزارەها بۆدى گاردى هەیە، نەئاپۆڕاى ئۆتۆمۆبێلەکانى سەدەها ئۆتۆمۆبێلى مۆدێل بەرزە؟، ئەگەر ئەمە مەهزەلەى سیاسى و عەقڵیەتى سەرکردایەتى کورد نەبێت، ئەبێ چى ناوبنرێت؟ .
سەرەڕاى ئەم شکستە مەزنە ئابڕووبەرە کەلەسەدا 51 ى خاکى کوردستانی لەدەستدا، ئیستا هاتوون کاک مەسعودمان لێ دەکەن بەپاڵەوانى نیشتمانى و مەرجەعى سیاسى لەکاتێکدا ئەوان حیزێکى دینى ـ مەزهەبى نین، تا مەرجەعیان هەبێت وە لەهەمان کات ئەزمونى بارزانى ئەزمونێکى شکستخواردو بووە، نەک ئەزمونێکى سەرکەوتوو.
نازانم بەچ ڕوویەکەوە لەڕووى دێت بێتە سەر تەلەفزیۆن وتەخوینى هاوپەیمانەکانى بکات، بەڕاستى ئەمە بەتەنیا خەتاى پارتى دیموکراتى کوردستان نییە، ئەمە خەتاى یەکێتى نیشتمانى کوردستان و یەکگرتوى ئیسلامیە کەبوونەتە پاشکۆى پارتى دیموکراتى کوردستان و ئەجندەکانیان ئەچەسپێنن .
بەداخەوە ئەم جارە پارتى دیموکراتى کوردستان لەڕێى بەڵتەجیەکانیەوە بەشێوەیەکى بەرنامە بۆداڕێژراو شکۆى پەرلەمان و ئەندام پەرلەمانەکانیان شکاند، هەرلەبەر ئەوەى پارتى دیموکراتى کوردستان ئەیەوێت لەدەرگایەکى تروە کاک مەسعود بهێننەوە گۆڕەپانى سیاسى کوردستان بە شێوەى سەیرو سەمەرەتر.
ئەتوانین بڵێین مەبەستیانە کاک مەسعود بخەنە سەرو یاساوە، بۆیە ئەبێ حکومەت وپەرلەمانیش لەژێردەسەڵاتى مەرجەعیەتى ئەم سەرکردە شکستخواردووە بێت! .
ئەمە ئەو کەرەسە مرۆیى وحیزبی یە کەئەبێ دوور بخرێتەوە لەگۆڕەپانى سیاسى کوردستان، بەهەچ شێوەیەک بێت، تا دواى هەڵدێر و داڕمان، ( پێداچوونەوە + بنیاتنانەوە ) بکەین بۆ کۆمەڵگا.
بۆ کاتى ئێستا تاکە چارەسەر هەڵوەشاندنەوەى حکومەتى ئێستاى هەرێمى کوردستانە بەحکومەتێکى ڕزگارى نیشتمانى کاتى.
