لوقمان مستەفا: هێرش بۆ سەردەزگاکانی ڕاگەیاندن.

لوقمان مستەفا سالح

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

هێرشکردنە سەر دەزگاکانی ڕاگەیاندن، لەدوو حاڵەت تێپەڕناکات:
یەکەمیان/ ئەگەر بە شێوەیەکی (عفوی) بێت ئەوە نیشانەی گەلێکی نا ووشیار دەردەخات پێویستە سەر لە نوێ تاکەکانی ئەو کۆمەڵگایەپەروەردەبکرێنەوە.
دوەمیان/ ئەگەر بەفیتی لایەنە سیاسیەکان بێت و بە پیلان و بەرنامە بۆ داڕێژراوبێت، ئەوە خراپترین و مەترسیدارترین جۆری توندووتیژیە بەرانبەربە ڕاگەیاندن بە شێوەیەکی گشتی، چونکە ئەم کارە قیزەونانە لەگەڵ بنەماکانی دیموکراسی و مافی مرۆڤدا نەک نایاتەوە بەڵکو نیشانەی پرسیار لەسەر کۆی ئەزمونەکە دادەنێت کە زیاد لە 26 ساڵە لە پەیڕەوو پڕۆگرامی حیزبەکانیاندا لاف و گەزافی پێوە لێدەدرێت.
هەروەک زانراوە لەھەر حکومەت و ووڵاتێکدا، لەلایەن سێ دەسەڵاتەوە ووڵات بە ڕێوەدەبرێت، کەبریتیە لەدەسەڵاتەکانی (دادوەری، یاسادانان، جێبەجێکردن) لەدوای ئەوانەش دەسەڵاتێکی تر ھەیە پێی دەوترێ دەسەڵاتی چوارەم کە مەبەست لەمەیان دامەزراوەکانی راگەیاندنە بەھەمووجۆرەکانییەوە واتە بینراو، بیستراو، نووسراو، ئەم دەسەڵاتەیان رۆڵی چاودێری کردن دەبینێ بەسەر ھەرسێ دەسەڵاتەکەی تری سیستەمی فرمان رەوای وڵات و پەنجە لەسەر کەموکوڕییەکان دادەنێت و ھەندێک جاریش بۆڕاستکردنەوەی هەڵەکانیان بەرسیخورمەیان دەدات و ھەڵەکانیان بۆ راستدەکاتەوە. زۆر جار ئەم دەسەڵاتە دەکەوێتە ژێر فشارو هەرەشەی جۆراوجۆرەوە تائاستی كوشتن و تیرۆركردنی رۆژنامەنوسان و هێرش کردنە سەر کەناڵەئاسمانیەکان و هەرەشەی داخستن لەچەندین رۆژنامەو گۆڤارەکانیان دەکرێت.
ئەم هێرشانە بە شێوەیەکە کە سەرجەم پێوەرە نێودەوڵەتییەكانی تێپەڕاندوەو ئەوەی لە هەرێمی كوردستان بەرامبەر بە رۆژنامەنوسان دەزگاکانی راگەیاندنی بەتایبەت میدیای بێ ئازاد دەكرێت جیاوازە لە سەرجەم ئەو وڵاتانەی كە پێشێلكاریی بەرامبەر بە دەسەڵاتی چوارەم دەکرێت لەجیهاندا، بەو پێودانگەی كوشتنی رۆژنامەنوسان لە دونیادا لەكاتی جەنگ و روماڵكردنی پشێوییەكان دایە، بەڵام لە هەرێمی كوردستان كوشتن و تیرۆركردنی رۆژنامەنوسان پیلان بۆ دارێژراوە و بە پاڵپشتیی بەرپرسانی سیاسیی و بە فیتی دوژمنانی دەرەکی دەکرێت، ئەم هیرشە نارەوایانەش تەنها لە بەرامبەر نوكی قەڵەمەكەیان یاخود کارکردنیانە لەدەزگایەکی راگەیاند، بەو هۆیەوە دەکەونە بەر هێرش و پەلەماردان و سوکایەتیان پێ دەکرێت، یاخود تیرۆردەكرێن و دەكوژرێن.
كوشتن و تیرۆركردنی رۆژنامەنوسان لە وڵاتانی دونیادا پەیوەستە بە شوێنی كاری رۆژنامەنوسان و ئەو بارودۆخە ئەمنییەی كاری تێدا دەكات هەربۆیە زۆربەی كوشتنەكان لە كاتی تەقینەوە و شەڕو پێكدادانەكاندا بوە، بەڵام لە هەرێمی كوردستان كەیسی كوشتنی رۆژنامەنوسان بەهۆی پیشەكەیان و بابەتی گەندەڵییەكانی دەسەڵاتی سیاسی و بەرپرسان دەكوژرێن. لە ماوەی ساڵانی رابردودا چەندین رۆژنامەنوس بەهۆی پیشەكەیان و لەبەرامبەر كاری رۆژنامەنوسییاندا كوژراون و کەیسەکەشیان دیزە بەدەرخۆنە کراوە.
بەرپرسان و سەڵاتی سیاسی بە فشارخستنە سەر دادگاو دام و دەزگا تایبەتمەندەکان، كەیسەكەیان بە لاڕێدا بردوە و یاخود سیناریۆیان بۆ داڕشتوە لەبەرئەوەی كەیسەكان كەیسی كوشتنی ئاسایی نەبون و دەستی بەرپرسانی حیزبیان لەپشتەوە بوە. سەرجەمی كەیسی كوشتنی ئاسایی لەلایەن دەزگا ئەمنییەكانەوە ئاشكراكراون و تاوانبارانیان دەستگیركراوە بەڵام كەیسی تیرۆری رۆژنامەنوسان بە لاڕێدا براون و تاوانباری سەرەكی نەدۆزراونەتەوە، یاخود چاوپۆشی لێکراوەویان شاردراوەتەوە.
ئەمە لە کاتێکدایە کە پەرلەمانی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 1992وەوە تاكو ئێستا پێنج یاسای لە بواری چاپەمەنی و رۆژنامەگەری دەركردووە كە بریتین لە یاسای چاپەمەنی هەرێمی كوردستانی عێراق _ ژمارە (10) ی ساڵی 1993 و یاسای سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستانی عێراق _ ژمارە (4) ی ساڵی 1998 و یاسای بڵاو كردنەوە لە رۆژنامەی رەسمیدا (وەقایعی كوردستان )_ ژمارە (4)ی ساڵی 1999 و یاسای سندوقی خانەنشینی رۆژنامەوانی كوردستان –عێراق _ ژمارە (13)ی ساڵی 2001 و یاسای رۆژنامەگەری لە كوردستان _ژمارە (35) ی ساڵی 2007 ، دەركرد. ئەم یاسایانەش لە ماوەی رابردوودا گوزارشت لەوە دەكەن كە پەرلەمان بە بایەخ و گرنگیەوە رووانیویەتی لە رۆژنامەو ئازادی رادەربرین، كە بێگومان بەهۆی ئەو یاسایانەوە هەرێمی كورستان گەشەیەكی زیاتری كردووە لە بواری رۆژنامەگەری و ئازادی رۆژنامەگەریدا.
هەروەها جاڕیی گەردوونیی مافی مرۆڤ ، ماددە / 19 كە تیایدا هاتووە : ( هەموو كەسێك مافی ئازادیی بیروڕاو ڕادەربڕینی هەیە، ئەم مافەش هەڵگرتنی بیروڕا بەبێ‌ خۆتێكەڵكردنی كەسێكی دیكەو وەرگرتنی هەواڵ و بیروباوەڕو بڵاوكردنەوەیان بەهەرشێوەیەك و بێ‌ خۆبەستنەوە بە سنوری جوگرافی دەگرێتەوە ) جاڕی گەردوونیی مافی مرۆڤ، ئەنیستیتۆی كوردی لە پاریس ، 1990 ل 75 ، و هەروەها سەیری ماددە / 19 ی بەڵێنی نێودەوڵەتیی مافە شارستانێتی و سیاسییەكانی ساڵی 1966 بكە كە تیایدا هاتووە :
1- هەموو كەس مافی ڕاوەرگرتنی هەیە بێ‌ دەستێوەردان .
2- هەمووكەس مافی ئازادیی دەربڕینی هەیەو ئەم مافە ئازادیی تۆژینەوە لە زانیاری و هزری هەربابەتێك بێت و وەرگرتن و گواستنەوەی بێ‌ گوێدانە سنوور و ئەویش بە زاربێت یان بە نووسین یان بە چاپكردن سائیتر لە قاڵبێكی هونەریدا بێ‌ یان بەهەر شێوازێكیتر كە خۆی پەسندی بكات.
کەچی رۆژانە بێ گوێدانە بە بەها ئەخلاقی و مرۆڤایەتیەکان، بەئاشکرا پێشێلی ئەم یاسایانە دەکرێت، خاوەن قەڵەمە بوێرەکان تیرۆر دەکرێن و هێرش دەکرێتەسەردەزگا میدیاییە ئازادەکان.
ئەم جۆرە هەڵسوکەوتانە و تیرۆر کردنی دەسەڵاتی چوارەم، بە هەموو پێوەدانگێک نامۆیە بەو بانگەشە دیموکراسیەی کە حکومەتی هەرێم رٶژانە وەک ئەزمونێکی ناوازە دەیدات بە گوێچکەمانە.!
بەردەوام بوون لەسەرئەم رەوشت و کردارە، ڕاو بۆچوونیرێکخراوە نێودەوڵەتیەکان و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و ئەو وڵاتانەی خۆیان بەدۆستی میللەتی کورد دەزانن، دەگۆرێت و نیشانەی پرسیار دەخەنە سەر دەسەڵاتی حکومەتی هەرێم و کۆی ئەزمونی دەسەڵاتی سیاسی لەهەرێمی کوردستان.
بۆیە دەبێت، حکومەت و دەسەڵاتی سیاسی لەهەرێم، بە ئاگا بێنەوە، یان هەنگاو بۆ سەروەر بونی یاساو بەرجەستە کردنی دیموکراسی و پاراستنی مافەکانی مرۆڤ لە هەرێمی کوردستان بنێن، یان گەڕانەوە بۆچوارگۆشەی یەکەم ودیکتاتۆریەت و یاساکانی جەنگڵستان.