لوقمان مصطفی صالح: لەبری ڕیفۆرم پێشلکردنی”یاسا” یان کردە ئامانج.

لوقمان مستەفا سالح

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

ئەگەر لە سیستەمێکی سیاسی تەندروستدا بوون و ڕۆڵی حیزب وەک زەرورەتێک بۆ ڕێکخستنی بنەماکانی ژیان لە کۆمەڵگادا بێتە ئاراوە و لە هەمان کاتیشدا پردی پەیوەندیێت لە نێوان کۆمەڵ لەلایەک و حکومەت و پەڕلەمان و دەسەڵاتی دادوەری لەلایەکیتر،ئەوە لە هەرێمی کرەدستان لە ئێستادا بە هۆی بێزاربوونی هاوڵاتیان و دوور کەوتنەوەیان لە دەوری حیزبەکان و بێسەروبەری خودی سیستەمە سیاسیەکەش وای کردووە لە ئێستاداهیچ زەروورە تێک نەبێت حیزب و ڕێکخراوی نوێ بێتە ئاراوە، ڕاستە قۆناغەکانی ژیان و پرانسیبی دیموکراسی ئەوە دەخوازێت بۆ ئەوەی ژیان بەردەوام بێ دەبێ نوێ بوونەوەش ببێت،ئاشکرایە نوێ بوونەوە مەرجی بەردەوام بوونی هەر ڕێکخراوو حیزبێکە، بەڵام.. لە دیدو تێڕوانینی زۆربەی چاودێرانی سیاسی وخەڵکەوە کە بێ متمانەیی بە حیزبەکانەوە وای لێکردوون حیزبی کۆن ونوێ لای ئەوان هیچ بایەخ وجیاوازیەکی نەبێت لە ئێستادا.
کەچی بەپێچەوانەوە لە دە ڤەری سەوزدا هەر ماوەی جارێ حیزب لەدوای حیزب هەڵدەترۆقێت.! سەرجەمیشیان لە ڕابردو لە ئێستادا پابەندی یاسای ئەحزاب نابن و نەبوونە، کە ئەندامەکانی خۆیان لە پەڕلەمانی کوردستان یاسایان بۆ دەرچواندووە.. ئەویش یاسای ژمارە (17) ساڵی 1993 یاسای حیزبەکانی هەرێمی کوردستانە، بە ڕوونی ئاماژەی پێکراوە، کە لە دەقی مادەی( چوار)دا بە تایبەت لە خاڵەکانی 1- 3- 4- 5- 6 داهاتووە دەڵێت: مەرجە بیروباوەڕو ئامانجەکانی حیزب ئەمانەی تێدابێت:
1- چەسپاندن و پەرەپێدانی ئەوماف و دەسکەوتانەی کە گەلی کوردستانی عێراق بەدیهێناون.
2- بەدیهێنانی ئامانجەکانی بەڕێوەشوێنی ئاشتیانە و دیموکراتیانەو باوەڕهێنانن بە دەستاودەستکردنی دەسەڵات (تداول السلطە) بەبێ پەنابردن بۆ توندوتیژی و ئیرهاب و لە خشتەبردن.
3- بەکار هێنانی شێوازی دیموکراسیانە لە ژیانی حیزبایەتیدا.
4- بڵاو نەکردنەوەی دوبەرەکی و جیاوازی لە ڕەگەزو ئاین و مەزهەبدا.
5- بە مەرجێ بەرنامەو پەیڕەوەناوخۆییەکەی پێچەوانەی پەیڕەوی گشتی نەبێت.
پێویستە حیزبەکانی هەرێمی کوردستان بە سەرجەم خاڵەکانی ئەم مادە یاساییەوە پابەندبن، بەڵام پابەند نەبوونیان پێوەی هەروەک لە مادەی چوار ئاماژەمان پێکردووە، هۆکارێکی سەرەکی پاشەکشێ و داڕووخانیانە لە گۆڕەپانی سیاسی وجوڵانەوەی ئازادی خوازانەی گەلی کوردستاندا.
ئەمە وێڕای گرژی و ئاڵۆزیەکانی ئەم دوایی یە وایکرد، دەبێت سەرجەم لایەنە سیاسیەکانی هەرێمی کوردستان هەڵوەستە بکەن، بچنەوە بە ستراتیجیەتی بەرنامەی کارەکانیاندا، تابتوانن هەڵکەن لەگەڵ نەزمی نوێی جیهان و ئەو گۆرانکاریانەی کەلە ناوچەکەدا روودەدەن چ لەسەر ئاستی : نیووخۆیی، نێودەوڵەتی دابێت.
چونکە لەرابردووئێستادا چەندین شکست و کارەسات بەهۆی سیاسەتی چەوتی حیزبەکانەوە ڕووبەڕووی ولات و هاولاتیان بوونەتەوە، ناکرێت وا نادیدەبن وخەیاڵ پڵاوانە دەست بخەنە ژێر سەریان و لێی دابنیشن، وەک ئەوەی نەبایان دیبێت ونەباران. چجای ئەوەی حیزبی بە ناو نوێشی بێتەسەر.!
حیزبی شۆڕشگێڕو مۆدێرن، ئەوەیە کە لە بچوکترین شکستدا بەخۆیدا دەچێتەوە. دەست دەکات بەشەن و کەوی مانیڤێستی حیزبەکەی، پەنجە دەخاتە سەر هەڵە و کەموکوریەکانی بەرنامەی کاری حیزبەکەی، ئاشکرای دەکات بۆرای گشتی بۆ لەرابردودا شکستی خواردوە، بێ گومان هیچ کام لەم حیزبانە بوێری ئەوەیان نەبووە، بۆیە حیزبی مۆدێرن ئەو حیزبەیە کە بەردەوام لەژێر تێزی رەخنەدایە هەمیشە بەبارانی رەخنەی بوونیاتنەر نوێ دەبێتەوە، هەربۆیە خەڵك و هەوادارانی زۆر بە ئاسانی دەتوانن سزای بدات و متمانەشی پێ بداتەوە.
حیزبی شۆڕشگێڕو مۆدێرن ئەو حیزبەیە کە دەزانێت خەڵك لێی ڕازی نیە هەوڵ دەدات بەخۆدا چوونەوەیەکی ڕادیکاڵانە لە خۆیدا ئەنجام بدات. دەبێت سەرۆک و ئەندامە باڵاکانیشی لە بەربەرژەوەندی گشتی و حیزبەکانیان دەست لە کار بکێشنەوەو ڕیزی پێشەوە چوڵ بکەن دوور بکەونەوە و لە ژیانی حیزبایەتی و ئەو ئەزموونە و توانایانەی خۆیان کەهەیانە ئامۆژگاری و ئەزموونیان پێشکەش بە کادرو ئەندامە نوێیەکانی حیزبەکەیان بکەن. یان هەر بە یەکجاری لەبەر چاوان و نبن ورێ بۆگەنجان و لاوەکان خۆش بکەن تا ئەو پەیامەی کە کەئامانجی حیزبەکەیە بە شێوەیەکی ئەرێنی ڕۆڵی ئەو پەیوەندیە ببینێ کە خۆی لە ڕێکخستنی تاکەکانی کۆمەڵگاو دەسەڵاتەکانیترداهەیە، بێگومان ئەوەیە ڕۆڵی حزبی تەندرووست.
بۆیە دەبێت حیزبەکان بەناچاری بە سەر بنەمای ئایدۆلۆژیی خۆیاندا بچنەوە و لەگەڵ ئەقڵییەتی سەردەم بیگونجێنن تاکوو لەم بازنە چەق بەستووە بێنە دەرەوەو هەروەها لەگەڵ ئەم رەوتە مۆدێرنە بکەون و جاکسازی لە ڕیزەکانیاندا ئەنجام بدەن. ئەگەر نا بەم سیستمە و ئەقڵییەتەوە بەردەوام بن ئەوە بە دڵنیایەوە لە دادگای دادپەروەرانەی خەڵک قوتاریان نابێت و سزا دەدرێن، پێگەیان لە ناو جەماوەردا نامێنێ و بە چاوی خۆیان پارچە بوون و لەناو چوونی خۆیان دەبینن.
دکتۆر سالار باسیرە لە کتێبەکەیدا بەناوی ( پێگەی حیزب لەسیستەمی سیاسیدا) وا باس لە رۆڵی حیزبی دەکات و دەڵێت: { كۆمه‌لگا پێویستیی به‌ ده‌سه‌لات و سیسته‌مێكی سیاسی ڕێكخراو هه‌یه‌ بۆئه‌وه‌ی بنه‌ماكانی ژیان و كۆمه‌ڵگا ڕێك بخات. سیسته‌مه‌ سیاسیه‌كه‌ كه‌ ده‌زگاكانی ده‌وڵه‌ت بنه‌ماكه‌ین وه‌ك حكومه‌ت و په‌ڕله‌مان و دادوه‌ری ڕۆڵی گرنگ ده‌بینن تێیدا. لێره‌دا حیزبی سیاسیش ڕۆلی گرنگ و پێویست ده‌بینێت بۆ سیسته‌می سیاسی بۆ پێكه‌وه‌ به‌ستنه‌وه‌ی سه‌رجه‌م په‌یوه‌ندیه‌ سیاسی و ئابوری و كۆمه‌لایه‌تیه‌كانی ناو كۆمه‌لگا، هه‌روه‌ها ئه‌ركی ڕێكخستنی كۆمه‌ڵ ده‌گرێته‌ ئه‌ستۆ له‌ ڕێگای ئه‌و یاسایانه‌ی هه‌ن له‌ چوارچێوه‌ی ئایدۆلۆژیایه‌كی سیاسی په‌یڕه‌وكراودا و پردی په‌یوه‌ندیشه‌ له‌ نێوان ده‌سه‌لات و كۆمه‌ل، به‌لام ڕێفۆرم كردنی سیسته‌می سیاسی به‌ر له‌هه‌ر شتێك پێویستی به‌ ڕێفۆرم كردنی حیزب هه‌یه‌، چونكه‌ حیزب ڕۆڵی گرنگ ده‌بینێت بۆ به‌ مۆدێرن كردنی سیسته‌می سیاسی:}