دکتۆر محەمەد ئەمین عەلی: نەوەى نۆێ و هاوپەیمانى بۆ دیموکراسى و دادپەروەرى. بەشى یەکەم.
نەوەى نۆێ “و”هاوپەیمانى بۆ دیموکراسى و دادپەروەرى” فۆرمێکى حەقیقى فریادڕەس یاخود فورمێکى نوێى حیزبی دەسەڵات پەرست.
نائومێدى لەژیان و ژین و ژینگە وا لەمرۆڤ دەکات لەدوى فریادڕەس بگەڕێ، بەهەمان شێوە نائومێدى کۆمەڵانى خەڵک لەکوردستانى باشور لەبەناو نوخبە سیاسى دەسەڵاتدارەکەى واى لەخەڵک کردووە لەدووى فریادرەس بگەڕێن.
نائومێدى خەڵک لەگشت حیزب و گروپ و بزوتنەوە و جوڵانەوە جیاوازەکانى کوردستان واى لەکۆمەڵانى خەڵک کردووە چیدى متمانە بەهیچ لایەن وحیزب و گروپ و بزوتنەوە و جوڵانەوەیەک نەکەن، بۆیە مافى خۆیانە بپرسن: ئایا بنەماى” فریادڕەسی حەقیقى” چییە؟ تەمەنە؟ بێکاریە؟ گەنجى پرۆئەمەریکیە؟ ناڕازیبوونە لەدەسەڵاتى سیاسى و حکومڕانى؟ یاخود سیستم و یاسایە؟ فیکر و مەعریفەیە؟ خۆشەویستى و پابەندبوونە بەمافەکانى مرۆڤ؟ خۆشەویستى و پابەندبوونە بەژیان و ژین و ژینگە؟.
هەڵبەتە لەنەبوونى سیستم و سەروەرى یاسا لەخودى ژیان و ژین و ژینگە، ( فەوزاى) گەڕەلاوژێ و زۆلکاوى سیاسى و حکومڕانى مرۆڤە گەمژەکان باڵادەست دەبێت، حکومڕانى سەرکردەى بێهاوتاى پێویست باڵادەست دەبێت، سەرکردە روح و گیانى مرۆڤە، سەرکردە فریشتەیە لەلاى خوداوە بەدیارى بۆمیللەتى کورد نێردراوە سەرکردە سێبەرى خودایە لەسەر زەوى باوکە دینە قوتابخانەیە زانکۆیە هەموو شتێکە.
سەرکردە بێهاوتایە، عەقڵیەتى سەرو عەقڵیەتى مرۆڤە، یاسایە سیستمە فەیلەسوفە زانست و مەعریفەیە دواجار نەمرە، باڵاترین دەسەڵاتە دواى خودا! دەتوانین بڵیین جێگرەوەى دەسەڵاتى سەرزەوى و ئاسمان و گەردوونە هەر بۆیە خیانەتکردنیشی نیشتمان پەروەرییە، ژیان بێ سەرکردە بێمانایە دۆزەخە، مرۆڤەکان بێ سەرکردە نەزان و سەرگەردانن، بەڵام لەڕاستیدا هەموو شتێکن بەس مرۆڤ نین چجا فریشتە! گەمژەن لەماناى ژیان نەگەیشتوون، ناتوانن وەک مرۆڤێکى ئاسایى چێژ لەژیان ببینن، مافیان دزن درۆزنن پیاوکوژن دواجار تێکدەرولێسێنى ژیان و شوناسى مرۆڤایەتین لەئادەمیزادەکان، سەرکردەکان یەک و دوو نین زۆرن زۆر، لەبیروبۆچوون و هەڵوێست نەک یەکناگرنەوە بەڵکو دژبەیەکن وە ئەگەر لەدەسەڵاتیاندا بێت لەناو خۆیان یەکترى قڕدەکەن.
لەبوونى ئەم جۆرە سەرکردانە فەزایەک نامێنێت بۆ پەروەردەکردنى کۆمەڵگاو ڕێزگرتن لەبەها جوان و سەنگینە سەرەکیەکانى مرۆڤ، سەرکردە دەبێتە خولقینەرو دروستکەرى کۆمەڵگەى ستەمکار، تەنیا سەرکردەو دەسەڵات ستەمکار نابێت، بەڵکو هەموو تاکەکانى کۆمەڵگە ستەم لەیەکترى دەکەن، دواجار مرۆڤەکان شوناسى مرۆڤایەتى خۆیان لەدەست دەدەن و کۆمەڵگا دەبێت بەکۆمەڵگایەکى فرەڕووى سەرتاپا درۆزنى وەک سەرۆک و سەرکردەکان.
سەرکردەکان لاى خۆیان و کۆیلەکان نەمرن، بەڵام وەک مرۆڤى ئاسایى دەمرن، دوای مردن و لابردنیشیان هەر سەرکردەو سەرۆکن تەنانەت لەدامودەزگا فەرمیەکاندا کەس جورئەت ناکات وێنەکانیان لابدات، کە سەرکردە دەمرێت هەردەسەڵات شپرزە نابێت، بەڵکو مرۆڤە دروزنەکان زیاتر، تاچلەى دەچێت شەو ڕۆژ بیست و چوار سەعات لەگشت میدیا نوسراو بیستراو بینراوەکان باس باسی دڵسۆزى، نیشتمان پەروەرى، مرۆڤ دوستى، لێهاتوویى، بلیمەتى، سیاسەت مەدارى و زانست و مەعریفەى سەرۆکە لەلایەن بەناو نوخبەکانى کۆمەڵگاوە.
سەرۆکەکان وەک هاوڵاتى ئاسایى پۆستەکانیان بەجێدەهێڵن، وەک هاوڵاتى ئاسایى دەمرن، بەڵام لەبیرناچنەوە وێنەکانیان لەداموودەزگا فەرمیەکان وەک خۆیان دەمێننەوە، لەبرى سەرکردۆکە تازەکان هەر ئەوان بەوێنە سەرۆکن، لاى سەرکردەکان (Time) کات بوونى نییە و وەستاوە بۆیە لەخەیاڵى خاوى خۆیاندا بەسەرۆکى دەمێننەوە، لەبوونى ئەم جۆرە سەرکردانە فەزایەک نامێنێت بۆ ژیان و ژین و ژینگەو پێناسەکانى، بۆیە مرۆڤەکان متمانە لەدەست دەدەن چیدى بڕاوا بەهیچ کەس و لایەنیک ناکەن.
ئەوەندەى دەسەڵاتى سیاسى و حکومڕانى بنەماڵەیی و خێلەکی کورد دژى مرۆڤى کوردو دۆزە نەتەوەییەکەى بوون نیو ئەوەندە دژى پلانى دوژمنە میژوویەکانى نەبوون، خودى خۆیان بوون بەئامڕازێک لەئامرازەکانى پیشەسازى جەهل و گومان و چەواشەکارى لەناو کۆمەڵگاى کوردى، زۆر بلیمەتانە بێ گوێدان بەئاسایشى نەتەوەیى و کۆمەڵایەتى خەڵک توانیویانە سوود لەزانستى ئاگناتۆلۆگى ( agnotology ) وەربگرن بەقازانجى شەخسى و بنەماڵەیى، نەک بەقازانجى نەتەوەیى ونیشتمانى وەک زلهیزەکانى دونیا سوود لەم زانستە وەردەگرن.
زاراوەى ئاگناتۆلۆگى ( agnotology ) زاراوەیەکى زانستى یە بریتیە لە” زانستى دروستکردن و پیشەسازى بەجەهل وگومان واتا بەکەلتوورکردنى بێ ئاگایى و گومان لەناو کۆمەڵگا، هاندانى بڵاوکردنەوەى داتاو زانیارى هەڵە، سەرلێشێوان و بەهەڵەبردنى کۆمەڵگا بەو داتاو و زانیاریە نادروست و هەڵانە، دەرئەنجام جیانەکردنەوەى داتاو زانیارى ڕاست و دروست لەداتاو زانیارى هەڵەو نادروست و خولقاندنى گەڕەلاوژێى و بێ ئاگایى و گەوجاندنى مرۆڤ.
زلهیزەکانى دونیا سوود لەزانستى ئاگناتۆلۆگى ( agnotology ) دەبینن بەقازانجى نیشتمانى و نەتەویى خۆیان نەک بەمەبەستى بەرژەوەندى شەخسى و بنەماڵەیى دەسەڵاتداران، بەڵام دەسەڵاتدارە ناڕەسەنەکانى خۆمان پێچەوانەى ئەوان ئەم زانستە بەکاردەهێنن دژ بەئاسایشى کۆمەڵایەتى و نەتەوەیى، تەنیاو تەنیا لەپێناو بەرژەوەندى شەخسى و بنەماڵەیى خۆیان.
بەداخەوە توانیویانە خولقێنەرێکى باشى ( فەوزاى) گەڕەلاوژێى سیاسى و حکومڕانى بن، توانیویانە کوردستان بکەن بەکەلاوەو زەلکاوێک پڕلەگومان تاسەرلەخەڵکى بشێوێنن بەرامبەر بەچالاکى و جوڵانەوەى هەر حیزب و گروپ و بزوتنەوە و هێزێکى نوێ کەبنەماکانى فریادڕەسى حەقیقى تێدابێت و مەترسى بێت لەسەر دەسەڵاتى بنەماڵەیى وخ ێڵەکى و حیزبى خۆیان، توانیویانە گشت گروپ و حیزب و بزوتنەوە جیاوازەکان بەهەڵەدابەرن، بەدوورخستنەوەیان لەئازارو مەینەتى و نەهامەتى کۆمەڵانى خەڵک، بەخزاندنى دەیەها دەموچاوى ناشرین و عەقڵیەتى قیزەوەن بۆ ناو ڕیزەکانیان. بەمەبەستى سەرلێشێوان و پاشەکشێ لەئەداى سیاسى و کۆمەڵایەتى، توانیویانە بەناو فریادڕەسەکانى داهاتوو بکەنە کۆپیەکى بچوکى ناشرینى خۆیان تاخەڵکى نائومید بێت بەرامبەر بەهەر گروپ و حیزب و بزوتنەوەیەک ئیدیعاى گۆڕانکارى ڕیشەیى و فریادڕەسى بکات، بەڵام ئەم ڕاستیە تاڵە ئەوە ناگەینێت دەستەوستان دانیشین و لەدووى گۆڕانکارى ڕیشەیى و ڕاستەقینە نەگەڕێین، بەڵکو ئەرکى سەرشانى هەموو هاوڵاتیە کەگۆڕانکارى و چاکسازى ڕیشەیى و ڕاستەقینە ببەستینەوە بەبنەما زانستى و مەعریفیەکانى عەقل و لۆژیک و چیدى کار بەعەقڵیەتى ئەو پەڕگیرى خۆمان و چواردەورمان نەکەین، بەڵکو بگەڕێینەوە بۆ یاساو سیستم.
لەسێبەرى ئەم زەلکاو گەڕەلاوژێ سیاسى و حکومڕانییەى ئێستا کوردستان، کە بونیادى حیزبى بنەماڵەیى خولقێنەرێتى “پارتى دیموکراتى کوردستان و یەکێتى نیشتمانى کوردستان “، ڕۆژ لەدواى ڕۆژ گروپ و بزوتنەوە و حیزبى سیاسى لەگەشەکردن و زۆر بوونن، بەڵام بەداخەوە بەهەمان عەقڵیەتى پێشوو! دوور لەتازەگەرى و دونیابینى مرۆڤایەتى، لەوە دەچێت ئاسانترین و باشترین بازرگانى لەکوردستانى باشور حیزبایەتى بێت بۆ خۆدەوڵەمەندکردن بەپارەى کۆمەڵانى خەڵک، چونکە هیچ دەستمایەیەکى ناوێت بێجگە لەبوون بەکۆیلەى بنەماڵەو حیزب، هەڵبەتە زۆربەى هەرە زۆرى ئەو گروپ و بزوتنەوە و حیزب و جوڵانەوانەى کوردستان بەجۆرێک لەجۆرەکان دەستى هەر دوو حیزبى دەسەڵاتدار یەکێتى و پارتى لەپشتەوەیە، بەمەبەستى نائومێدى جەماوەر لەگۆڕنکارى ڕیشەیى و ڕزگاربوون لەدەسەڵاتى ئەو دووحیزب و بنەماڵەیە.
سەرەڕاى لەیەکچوونى بونیادى حیزبى و فیکرى ئەم حیزب و گروپ و بزوتنەوانە کە عەقڵیەتێکى تازەگەرى لەپشتەوە نییە، گشت گروپ و حیزب و هێزە سیاسى و مرۆییە لەیەکچووەکان دژ بەیەکن تەنانەت لەناو بونیادى ناوخۆیى خۆیان، بەنموونە: ڕەشبەڵەکى جاران لەمسەر بۆ ئەو سەر یەک سەرچۆپیکێشى هەبوو، بەڵام ئیستا هەردوو سێ کەس لەڕیزەکە جیادەبنەوەو بەسەرچۆپیکێشێکەوە، سەرچۆپیکێشەکان دژ بەیەک سەمادەکەن تەنانەت لەهەڵپەرکێى و خۆشیشدا یەک روح و هەڵوێست نین چجا سیاسەت و حکومڕانیکردن.
بەڵێ گشت گروپ و حیزب و هێزە سیاسى و مرۆییە لەیەکچووەکان لەنەبوونى پلان و ستراتیژ دژ بەیەکن، ئەگەر بۆیان بکرێت پەلامارى یەکتر دەدەن، تەنانەت لەناو بونیادى ناوخۆیى خۆیان دژ بەیەکن، دوو بەرپرسى ناویەک گروپ و حیزب و هێزى سیاسى نابینیت دژ بەیەک نەبن، عەقلیەتى ” ID ” من ى بەرژەوەند پەرست کوێرى کردوون و تەنیا خۆيان بەڕاست دەزانن و ئەوانى دى بەچەوت، کەلتورى ئەو پەڕگیرى وایلێکردون تەنیا ڕەش و سپى ببینن، لاى ئەوان ڕەنگەکانى تر وونە و بوونى نییە! خۆیان بەڕاست و فریشتە ئەوانى دى بەچەوت و شەیتان وێنادەکەن، تەنیاو تەنیا خۆیان بەفریادڕەسى حەقیقى دەزانن و ئەوانى دى بەتێکدەر و دوژمنى کۆمەڵگا، هەڵبەتە ئەم جۆرە عەقڵیەتە هیچى کەمتر نییە لەعەقڵیەتى حیزبى بنەماڵەو خێڵ، لەقاموسى ئەم گروپانەدا عەقڵ و مەعریفەو یاسا و سیستم وونە بۆیە ئەو فەزا فراوانەى نێوەند ڕەش وسپى نابینن و هەستى پێناکەن، دەرئەنجام خۆیان بەڕاست و فریشتە دەزانن و کارى دەستەجەمعى ڕەتدەکەنەوە، ئەوەى مەبەستمە داخوا کێ لەنێو ئەم هە موو گروپ و هێزە سیاسى و مرۆییە لەیەکچووە دژ بەیەکە فریادڕەسێکى حەقیقى و گونجاو بێت بۆ ئەم بارودۆخە ناهەمووارەى کوردستان؟.
لەپێگەى تایبەتى فەیسبووکى نووسەر و سیاسەت مەدار فوئاد قەرەداغى چاوم بەپۆستێکى زۆر هەستیار و سەرنج ڕاکێش کەوت (بنەماى زاراوەى ” نەوەى نوێ ” چییە؟ تەمەنە؟ فیکرە؟ بێکاریە؟ ناڕازیبوونە؟ گەنجى پرۆئەمەریکیە؟ کێ پیناسەیەکم بۆ دەکات).
پۆستێکى ئەوها هاوسەنگ لەعەقڵیەت و لەبیروبۆچوون پشت بەبنەماى زانستى و مەعریفی ببەستێت دەبێتە تروسکاییەک بۆ داهاتووى کۆمەڵگاى کوردى تاهەڵسەنگاندنێکى عەقڵانى زانستى و دەروونى تازەگەرو هاوسەنگ بکات بۆ هەموو ئەو گروپ و هێز وح یزب و بزوتنەوانەى کەخۆیان بەفریادڕەس لەقەڵەم دەدەن بە” نەوەى نوێ “و “هاوپەیمانى بۆ دیموکراسى و دادپەروەرى” شەوە.
ئەم پۆستەى ماموستا فوئاد قەرەداغى بووە هاندەریک، تا بەدواداچونێکى تازەگەرى عەقڵانى زانستى و دەروونى بۆ فریادڕەسە بێشومارەکانى کوردستان بکەم بە ” نەوەى نوێ “و “هاوپەیمانى بۆ دیموکراسى و دادپەروەرى” شەوە، هیوادارم لەهاوسەنگى زانستى و مەعریفى دەرنەچم و ئەم بۆچونانەم ببنە بنەمایەک بۆ پێشخستنى کارنامەو ئەداى حەقیقى ئەو گروپانە.
لەمانگى دوانزەى ساڵى دووهەزاروپانزە بابەتێکم نووسى لەژێر ناونیشانى بزوتنەوەى گۆڕان و ترسى پاشەکشێ بەپێنج بەش ئامانج لێى برەودان بوو بەبزوتنەوەکە، بەڵام بەداخەوە میدیاى گۆڕان بڵاوی نەکردەوە دواجار چەند سایتێکى بێلایەن بڵاویانکردەوە، بەبۆچوونى من ڕەخنەى عەقڵانى و مەعریفى هەموو کات برەودانە بەگۆڕانکارى ڕاستەقینەى ڕیشەیى پۆزێتیڤ نەک پێچەوانەکەى، هەر بۆیە ئەم بابەتەش دەچێتە هەمان خانەوە.
ئەوەى من مەبەستمە لەم نوسینە: ئایا ئەم گروپ و بزوتنەوەو حیزب و هێزانە فۆرمێکى حەقیقى فریادڕەسەن یاخود فورمێکى نوێى حیزبى دەسەڵات پەرست؟ ئەگەر ئەمانیش بەهەمان شێوە وەک حیزبە دەسەڵاتدارە بنەماڵەییەکانى ئێستاو ڕابردوو فۆرمێکى دەسەڵات پەرست بن! ئەبێ لەدووى فریادرەسى ڕیشەیى ڕاستەقینە بگەڕێین بۆ گەڕاندنەوەى شکۆى مرۆڤى کورد و کۆمەڵگەى کوردى، پرسیارە هەرە سەرەکى و سادەکە ئەمەیە: ئایا ئەبێ بنەماى ” فریادڕەسی حەقیقى ” چی بێت؟ تەمەن؟ بێکاری؟ گەنجى پرۆئەمەریکی؟ ناڕازیبوون لەدەسەڵاتى سیاسى و حکومڕانى؟ یاخود سیستم و یاسا؟ فیکر و مەعریفە؟ خۆشەویستى و پابەندبوون بەمافەکانى مرۆڤ؟ خۆشەویستى و پابەندبوون بەژیان و ژین و ژینگە؟.
بەبۆچوونى عەقڵ کلیلى گشت کێشەو گرفتەکان گەڕاندنەوەى شوناسى مرۆڤایەتى ئادەمیزادى کوردە وەک ئادەمیزادێکى ئاسایى سادە، فریادرەسى ڕاستەقینە بۆ ئەم بارودۆخە ناهەموارەى کوردستان ئەو گروپ و هێزە مرۆییەیە کەبتوانێت شوناسى مرۆڤایەتى ئادەمیزادى کورد بگەڕێنێتەوە بۆ ئادەمیزادەکان و کۆمەڵگاى کوردى بگەڕێنێتەوە بۆناو کۆمەڵگاى مرۆڤایەتى، ئەمەش بە عەقڵیەتێک دەکرێت زانست و مەعریفە بەرهەم بێنێت نەک جەهل و گومان بەعەقڵیەتێک دەکرێت بەیاساو سیستم کاربکات نەک بەگەڕەلاوژێیى عەقڵیەتى سوكى بەرپرسە حیزبیە بۆگەنەکانى بنەماڵەو خێڵ و کۆیلەکانیان.
