نەوزادى موهەندیس: پێگەى سیاسى کورد لە عێراقدا بەرەو کوێ؟

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

بەداخەوە کێرڤى پێگەى سیاسى هەرێمى کوردستان لە عێراقدا لەساڵى 2012 بەدواوە بەرەو داکشان و لاوازى و بێهێزى ملى شۆڕکردۆتەوە، و بەتایبەتیش دواى نەخۆشکەوتنى مام جەلال وەک سەرۆکێکى کاریزما و سەرکردەیەکى سیاسى خاوەن سەنگینى و قورسایى خۆى لە بەغداد و پاشەکشەکردنى لەگۆڕەپانى سیاسى عێراق و هەرێمى کوردستانیشدا، بوە سەرەتا و دەستپێکى لاوازبوونى پێگەى سیاسى کورد لە عێراقدا و ئیدى ئەم لافاوى هەرەس و داکشانە بەردەوام بوو، چونکە لەلایەک سەرکردایەتى سیاسى کورد لە بەغداد بەهۆى نەمانى مام جەلالەوە بۆشاییەکى گەورەى دروستکرد و کەسیش نەبوو جێگەى بگرێتەوە و بەر بەهەرەس و دژایەتیەکانى عەرەبیش بگرێت لەبەغداد و لە لایەکى تریشەوە لەهەرێمى کوردستانیشدا کاریزمایەکى بەهێزو خاڵى یەکانگیرى هەموو لایەنەکان پەیدانەبوو و هەڵیشنەکەوت تا لانى کەم پارێزگارى لە پێگەى سیاسى کورد و ڕیزەکانى کورد یەک و یەکگرتوو بکات، دواتریش بەهۆى لەلایەک هەڵەخوێندنەوەى هاوکێشە سیاسیەکانى ناوخۆ و عێراق و ناوچەکە و دونیاش و لەلایەکى تریشەوە ناکۆکیە سیاسیە بەردەوامەکان و بەردەوامبون لەسەر هەڵە سیاسیە کوشندەکان لەلایەن سەرکردایەتى سیاسى کوردەوە،بونە بەردەوامیپێدەرى لاوازبوونى پێگەى سیاسى کورد.
بە چێکردنى ڕیفراندۆمیش و حیساب نەکردن بۆ ئامۆژگاریەکانى دۆستەکان و کەوتنە ژێر کاریگەرى و هەژموونى ناسیونالیستى توندى کوردایەتیشەوە و لەپێناو بەدەستهێنانى دەسکەوتى کەسى و حیزبى و بنەماڵەییدا، وەک دەوترێت (بووە ئەو مووەى کە پشتى حوشترەکەى پێشکا) و ئیدى مەسەلەى کورد و کوردایەتى و پێکەوەنان و ڕاگەیاندنى دەوڵەتى کوردى بونە خەون و بۆ ماوەى دەیان ساڵ لێمان دوورکەوتنەوە و لەجیاتى ئەو دروشمە قەبە و جوان و پڕ شکۆیە دروشمى بەڵێ بۆ مووچە و ناردنى بودجە و کردنەوەى دەروازە سنوریەکان و فڕۆکەخانە داخراوەکانمان بەرزکردەوە.
ڕیفراندۆم گەرچى مافى ڕەواو سەرەتایى میلەتەکەمان بوو،بەڵام دیاریکردن و پێداگیرى لەسەر ئەنجامدانى لەم زەمان و زەمینە نەگونجاوەدا بە نەرێنى شکایەوە بەسەر تەواوى بیر وکار وگوتارى کوردایەتیدا.هەر لە دەرئەنجانمە خراپەکانى ڕیفراندۆم بوو کە شکستى سەربازى بەسەر هێزى پێشمەرگەدا هات و 51% خاکى دانەبڕواى کوردستان جارێکى تر داگیرکرایەوە هەر لە خانەقین و دووزخورماتوو و کەرکوکە تا دبس و مەخمور و خازەر و شەنگال و بەعشیقە و فیشخابور و… هتد. زۆرێک دەڵێن ڕووداوەکانى 16 /10 بونەتە مایەى کارەساتى داگیرکارى و جینۆسایدى کورد و کوردستان لە دوزخورماتوو کەرکوک، بەڵام دوور لە دەمارگیرى حیزبى هیچ ڕوویەکى لەیەکچوون نیە لە نێوان کاریگەریەکانى ڕیفراندۆم و کارەساتى 16/10دا، چونکە ڕیفراندۆم زۆر گەورەتر و کاریگەرترە لە خەباتى کوردایەتیدا و خاڵێکى گەشاوەو وەچەخانیشە، بەڵام ڕووداوەکانى 16/10 وەکو هەموو کارەساتەکانى ترى 31ى ئابى 1996 و نسکۆو شکستى شۆڕشى ئەیلولى ساڵى 1975 و کارەساتەکانى شەڕى ناوخۆ وبراکوژى شاخ و شار لەدواى ڕاپەڕینیش 1994-1998 هەموانیان کارەساتى جەرگبڕبوون و مایەى شەرمازارین بۆ هەموان بەبێ جیاوازى و هەق نیە ئەو وێسگە ڕەش و تاریکانە هیچ لایەک نە موزایەدەى پێوە بکات و نە شانازیشە بۆ هیچ لایەک و سەرکردەیەک، دەبێت تادەکرێت ئاسەوارەکانیان لە زهن و بیرى خۆماندا بسڕینەوە و نەیهێڵین نەک وەکو ئێستا و بەربەردەوامى لەسەر قەوانێکى سواو بیجوینەوە.
بۆیە گەر بمانەوێت پێگەى سیاسى کورد لە عێراق و بۆ ئایندەش بەرز و بەهێز و پتەوى بکەینەوە وەکو سەرەتاى ڕووخاندنى ڕژێمى بەعسى ێدامى لەساڵى 2003دا پێویستە لەسەر: کورد لەنێو خۆى و لەنێو ماڵى خۆیدا یەک و یەکگرتوو و یەک گوتار و یەک کردار بێت،بەرامبەر بە عەرەب (سونە و شیعە) و ئەوانى تریشدا و پڕۆسەیەکى سازانى نیشتیمانى و ئاشتەوایى سەرتاسەرى چێبکات، و دوور بکەوێتەوە لەململانێى ناڕەواى حیزبایەتى و ناوچەگەرى و حکومەت و دەسەڵاتێکى تۆکمە و پتەو و بەهێز پێکەوە بنێت لەسەر بنەماى شەفافیەت و خزمەتکردن و چاکسازى ڕاستەقینە و ڕێزگرتن لە دامودەزگا شەرعیەکانى حوکمڕانى، دوور لە گەندەڵى و بە ئاڕاستە و پلانێکى زانستى واقعى کارى خۆى بکات و ڕێز لە بنەماکانى دیموکراسى و ئازادى و دادپەروەرى ڕاستەقینەش بگرێت، چونکە کورد و مەسەلەکەى بەبێ چەسپاندنى دیموکراسى و ئازادیەکان لەکوردستان و عێراقدا هەمیشە بە ژێردەستەیى و داگیرکراوەیى دەمێنێتەوەو بۆ هەتاهەتایش هەر لە شەڕ و کوشتار و ماڵوێرانیدا بەردەوام دەبێت.
کورد لە ئێستادا هیچ چارەیەکى نیە جگە لە بەرقەرارکردنى ئاشتى لەناوخۆى کوردستان لەلایەک و لەلایەکى تریشەوە لەگەڵ دەسەڵاتدارانى عێراقدا و لەسەر بنچینەى دەستور کە هەرچەندە فریاد ڕەسیش نیە بۆ هەموو ماف وداواکاریەکانى کورد، بەڵام تا ئەوکاتەى کورد تەندروستى و بەهێزى خۆى وەدەستدێنێتەوە و دەبێتەوە خاوەن دەستپێشخەرى سیاسى، ناچارە لەگەڵ ڕەوتى ڕووداوەکاندا خۆى بگونجێنێت و دەبێت سزاى هەڵە و سەرەڕۆیى و سەرکێشیەکانى بداتەوە ئەوکات دەگاتە ئەو بڕوایەى کە ئاڕاستەیەکى نوێ بە بیر و ئەندێشە و پلانێکى نوێوە بەرەو ئایندەیەکى گەشتر هەنگاو بنێت.
کورد خۆى هۆکارى سەرەکى کێشە و لاوازبونى پێگەى سیاسى خۆى بوە لە عێراقدا وهۆکارى لەدەستدانى شکۆ و گەورەیى و گەشاوەیى دەسەڵاتەکەى بوە بەشێوەیەک سەقفى داواکاریەکانى لە دامەزراندنى دەوڵەتەوە دابەزیوە بۆ داواکردنى مووچە و بودجەو… هتد. لەهەمان کانتیشدا هەرخۆشى هۆکارى چارەسەرکردن و ساڕێژکردنیەتى، بۆیە گلەیى وڕەخنەى سەرەکى دەبێت کورد لەخۆى بگرێت نەک عێراق و دەرودراسێ و زلهێزەکان، چونکە ئەوان هەمیشە لەبەرژەوەندى خۆیان سەوداو مامەڵە دەکەن نەک لەبۆ بەرژەوەندى کورد، بۆیە بەهێزبونەوەى پێگەى سیاسى کورد تەنها بەندە بەیەک و یەکگرتوویى ڕیزەکانى کورد خۆیەوە.