یوسف عزەدین: تراژیدیاى کوردە عەلەوییەکانى تورکیا.
بەرایى:
*(شێوەزارى دملى(زازایى) و (گۆرانى) یش هەروەک شێوەزارى هەورامى و لەکى، بەبنەچە دەچنەوە سەر شێوەزمانى پەهلەوانى کەزمانێکى کۆنى کوردییەو هەزار ساڵێک لەمەو پێش و بگرە زۆر لەوە لەمێژ تریش دەقە ئەدەبییەکانى ئەو دەمەى کوردى پێنووسراوە.
* بەڵام هێشتاکە وەک ناوەتۆرەیەک و بۆ کەمکردنەوەى ئاست و رێزى دملییەکان، کرمانجەکان لەناو هێنانیاندا( زازا) لەجێى (دملى) بەکاردەهێنن..”میهرداد. ر.ئیزەدى-کوردەکان).
کوردە عەلەوییەکان یان ئەو کوردانەى بەشێوەزارى دملى دەدوێن، نەک هەر لەئێستادا بەڵکو بەدرێژایى مێژوو رووبەڕووى فراوانترین هێرش و پەلامار و توندترین گوشارى سیاسى و سەربازى بوونەتەوە، دەرسیم وەک شارێکى کوردە عەلەوییەکان دەیان جار نغرۆى خوێن کراوەو باشترین هەنجەتیش لەلایەن دەسەڵاتدارانى کۆن و نوێى تورکەوە بۆ لێدانى ئەوان، پابەندنەبوون و باوەڕنەبوونیان بووە بەئیسلام و هەر ئەوەش وایکردووە کەتورک لێزانانە زۆرێک لەکوردە شافیعییەکانیش بەگژ ئەواندا بکات و جگە لەبەکارهێنانیان لەڕووى سەربازییەوە توانیویەتى ململانێ و ناکۆکى لەنێوانیاندا چێ بکات، کەلەسەرجەم بوارەکانى کارکردن و گوزەرانیشیاندا ببینرێتەوە، هەروەک چۆن لەژێر پەردەى ئیسلامەوە کوردە شافیعییەکان دەکرێن بەگژ ئێزیدى و کاکەییەکاندا و لەهەمووشى سەیرتر بانگەشەى بەڕێز( شێخ عەبدولڕەحمان نەقشبەندی)یە بۆ دامەزراندنى حیزبێکى هەورامى، کەبەپێى راوبۆچوونى ئەو هەورامى کورد نییەو داواکارە وەک تورکمان و کلدان و ئاشوورى بەکەمە نەتەوە تێیان بڕوانرێت، لەکاتێکدا لەڕووى ئایینییەوە موسڵمان و هاومەزهەبى کوردە شافیعییەکانن و وەک لەئاماژە پێدانەکەى (میهرداد. ئیزەدى)یشدا وەدەردەکەوێت، شێوەزارى هەورامى کۆنترین شێوەزمانێکى کوردییە، کەلەسەرەتاى کورتە باسەکەماندا بەنموونە هێناومانەتەوە.
میهرداد دەڵێت: ( کرمانجەکانى باکوورى کوردستان لەبەر ئەوەى دملییەکان پیتى “ز” لەئاخافتندا زۆر بەکاردەهێنن، ناویان لێناون”زازا”، هەروەک چۆن سۆرانییەکان بەشێوەزارى هەورامى دەڵێن”ماچۆ ماچۆ”) و… تاد.
بەڕاستى ئەمە تابلۆیەکى سەیر و ناشرینەو مایەى شەرمەزارییە کەکورد خۆى گاڵتە بەشێوەزار یان کەسایەتى و کولتوورى هاوڕەگەزەکانى خۆى بکات، لەجێى ئەوەى کولتوور و زمان و ئایین و مێژووى دوژمنانى خۆى پێ نەیار و جودا بێت، بەپێچەوانەوە هەموو ئەوەى کەهیى خۆى نییە دەیگرێتە خۆى و هەر چییەک هى خۆیەتى فڕێیدەداتە دەرەوەى خۆى و ئەگەر کەسانێکیش مابێتن وەک ئێزیدى و کاکەیى و عەلەوی و هەورامى کەهەڵگرى راستەقینەى بوونى کولتوورى و مێژووى ئەون، ئەوە لەجێى بەپیرەوەچوونیان دەچێتە پاڵ دوژمنەکانیان، لەکاتێکدا هەر خودى ئەو دوژمنە لەکاتى لەناوبردنى کورددا، موسڵمان و غەیرە موسڵمانى کوردیان بەیەک چاو سەیر کردووە، کیمیابارانکردنى هەڵەبجەو ئەنفال و …تاد نموونەیەکى بەرچاون.
ئەمە وێڕاى ئەوەی کەدوژمنانى کورد مەگەر مەبەستیان بووبێت ئەگینا هیچ کاتێک عەلەوى و ئێزیدى و کاکەیى و هەورامیان بەغەیرە کورد نەزانیووەو بەیەک چاو تێیان روانیوون.
ئەمڕۆ سەیر و سەمەرەییەک لەمەسەلەکاندا هەیە، ئەگینا بۆ دەبێت ئەو سەردەمەى کەلەشکرى ئیسلام هاتووەتە کوردستانەوە، هەموو ئەو خەڵکەى کەلەو کاتەدا بەشێوەزارى گۆرانى و دملى و هەورامى وەک شێوەزارێکى سەرەکى ئاخافتنیان کردووە، بەخۆیان گوتبێت کورد و بەشێوەزارەکەشیان کوردى، هەر ئەم تێڕوانینەى کوردیش بووە لەبارەى کوردبوونییەوە، کەواى لەگەڕیدەیەکى وەک”ئیبن بەتووتە” کردووە کەهەر شوێنیک چ نزیک شەنگال بێت یان کرمانشان و هەموو ئەو شوێنانەى دیکەش کەکوردیان تێدا دەژى، بەشوێنى کوردان ناوببات. تەنانەت ناوبراو زۆر بەڕێز و پێزانینەوە باسى میواندارێتى شێخێکى کوردى ناوچەى شەنگال دەکات کەخوڵقى ئەوى کردووەو لاى ماوەتەوە، بەڵام تەنها بەکورد ناوى دەبات و ناڵێت ئێزیدى یان موسڵمان، لەکاتێکدا لەباسى شوێنەکانى تردا ئایین دەخاتە پێش ناسنامەى نەتەوەییەوە، هەر خودى سەلاحەدینى ئەیوبى کەلەبەر چاوى موسڵماناندا قارەمانى ئیسلامە، بەڵام سەبارەت بەئێزیدییەکان مەسەلەى نەتەوەیى پێش خستووەو بەتەواوى رێى پێداون نەک هەر دەسەڵاتى ناوچەیى بگرنە دەست بەڵکو زۆرێک لەکوردە موسڵمان و مەسیحییەکانیش بکەنەوە بەئێزیدى.
* پەرستگە یان ماڵى جەمى عەلەوییەکان.
بۆ خۆم چەند جارێک لەسەر داواى کەسانێکی عەلەویی وەک میوانێک چوومەتە ماڵى جەم- یان و بەچاوى خۆم ئەو کەشە ئایینییە سیحراوییەى ئەوانم بنیووە، کەدەبێت لەوێدا بۆ ماوەى چەند سەعاتێک لەشێوە دانیشتنێکى سەختدا بمێنیتەوەو بڕوانیتە هەموو ئەو کەشەى کەساز دەکرێت.جیاواز لەزۆرێک لەئایینەکان بەتێکەڵیى ژن و پیاو و گەورەو بچووک بەبێ جودایى لەوێدا ئامادەدەبن. تەنانەت سەماکردنى تێکەڵى نێرینەو مێینەشیان، لەڕووى گوێنەدان و تێکەڵبوونیان لەڕەشبەڵەکى سەرجەم کورد دەچێت کەسەربارى گوشارى ئایینى و باوەڕهێنانى زۆرێک لەکورد بەئایینى ئیسلام، هێشتاکە کورد دەستبەردارى رەشبەڵەک نەبووەو تەنانەت لەو کاتانەدا ئاگاى لەخودى حەڵاڵ و حەرامەکانى ئیسلام نامێنێت و وەک نەستێکى دەستەجەمعى پابەندى هەموو ئەو شتانە دەبێت کەلەپێش ئیسلامدا پەیڕەوى لێکردووەو تاتەوابوونى ئەو کەشەى کەدیارە پێشتر ماهییەت و واتای ترى هەبووە؟!
لەکەشى ئایینى کوردە عەلەوییەکاندا پاش ئەوەى کەسێکى پلەبەرزى ئایینى کەپێی دەگوترێت “پیر” دەچێتە سەرووى مەجلیسى ئامادەبووەکانەوەو لەنێوەڕاستى سازژەن و کەسێکى یاوەریدا دادەنیشێت، پاش وەعزێکى ئایینى شیعر ئامێز لەلایەن پیرەوە کەتەواو تەسەوفیى و میستیکییە، دەستدەکرێت بەگوتنى گۆرانى لەلایەن کەسانى تایبەتەوەو دواتر نمایشێکى شانۆیى پێشکەش دەکرێت کەخودى پیر و ئامادەبووان تێیدا بەشدارن و زۆرێک لەپرسیارەکان لەدیدگەى ئایینییەوە وەڵام دەدرێنەوەو موریدە نوێیەکان دەستنیشاندەکرێن، هەر هەموو ئەوەى کەلەپێشچاوتدا روودەدات بەڕادەیەکى زۆر کارت تێدەکات و ناکرێت نکووڵى لەجدییەتى کەشە ئایینییەکەیان بکەیت، رەنگە هەر ئەوەش بێت کەتا ئێستا ئەوانى وەک باوەڕدارانى ئایینێک سەربارى ئەو هەموو گوشارە هێشتبێتەوە.
ئاشکرایە کەڕەگ و ریشەى عەلەوییەت وەک ئایینێک هەروەک ئێزیدییەت و یاریسانییەت دەچێتەوە سەر یەزدانییەت، کەکۆنترین ئایینى زانراوى کوردەو لەسەردەمى مادەکاندا پەیڕەوى لێکراوە.
“پیر” ى عەلەوییەکان و دەیان پیرى وەک “پیر شالیار” و”پیر مەنسوور” و ئەوانەى ترمان بیردەخاتەوە، کەلەسەردەمانێکدا لەکوردستاندا مەرجەعى ئایینى بوون.
شایانى باسە بەدرێژایى مێژوو گەورەترین پڕوپاگەندە لەلایەن نەیارانیانەوە دەرحەق بەوان کراوە، بەتایبەتیش پڕوپاگەندەى تورکە حەنەفییەکان کەگوایە ئەو تێکەڵبوونەى نێرینەو مێینەى ماڵى جەم- یان بەمەبەستى سێکسکردن و رابواردنە، تەنانەت چەند جار لەمێژووى ئەو هەشتا ساڵەى حکومەتى تورکیادا ئەگەر عەلەوییەکان بەنهێنیشەوە لەشوێنێکدا کەشێکى ئایینییان ساز دابێت و پێزانرابێت، ئەوە تورکەکان خەڵکانێکى ئیسلامیان هانداوە تاهێرشبکەنە سەریان کەدیارە زۆرتریش بەگڕتێبەردانى ماڵى جەم- یان لەلایەن ئیسلامییەکانەو تەواو بووە، ئەمە جگە لەدەستدرێژییە سەر مێینەکانیان و زەوت کردنى ماڵ و موڵکیان.
جێگەى سەرسامییە گەر بڵێین، لەکاتێکدا کوردە عەلەوییەکان نەک هەر تورکە حەنەفییەکان بەڵکو ژمارەیەکى زۆرى کوردە شافیعییەکانیش دژیانن و تاپێیانکرابێت زیانیان پێگەیاندوون و بەچاوى سوکایەتى و وەک کافر تێیان روانیوون، لەگەڵ ئەوەشدا کوردە عەلەوییەکان هیچ کاتێک حاشایان لەکورد بوونى خۆیان نەکردووەو بەڵکو بەپێچەوانەشەوە بوونەتە پێشەنگ و رابەرى خەباتى سیاسى و چەکدارى کوردەکانى تورکیا، سەربارى کەمیى ژمارەیان لەچاو کوردە شافیعییەکانى تورکیادا، بەڵام زۆرترین ژمارەى بەشداربووانى خەبات و بەرخۆدان لەوان پێکهاتووەو پێکدادانى سوپاى تورکیا لەگەڵ کوردەکاندا، کەزیاتر لەدەوروبەر و نێو جەرگەى ناوچە عەلەوى نشینەکاندا روودەدات، بەتایبەتیش دەرسیم..گەواهى ئەو راستییە دەدەن.
* کوردە عەلەوییەکان و گەمەى سیاسى هەشتا ساڵەى تورک.
کرێس کۆچێرا دەڵێت:( بەم جۆرە شێخ سەعید بێئەوەى سڵبکاتەوەو یان گومانێکى لێبکرێ لەسەرانسەرى ناوچەکەدا کەوتە بانگەشە، هەموو ئەو گوندانەى پێیاندا رەت دەبوو، وەدووى خۆى دەخستن و داواى لەجوتیار و وەرزێرانى کورد دەکرد کەیەکبگرن و بەشداریى جیهاد کەن دژى کافرانى ئەنقەرەو دڵنیاى دەکردن کەچ زەرەرێکیان پێ ناگات).
گەرچى ناکرێت بەتەواوى ئەوە ساغبکرێتەوە کەئاخۆ شۆڕشى شێخ سەعید وەک باسى لێوە دەکرێت شۆڕشێکى مەزهەبى و ئایینى بووە دژ بەحکومەتى ئەنقەرەو وەک لەسەرچاوە تورکییەکاندا هاتووە مەبەست زیندووکردنەوەى خەلافەتى عوسمانى بووە، یاخود شۆڕشێکى نەتەوەیى بووە بەمەبەستى یەکخستنى ریزەکانى کورد لەپێناو بەدەستهێنانى ئازادیدا، دیارە ناشکرێت پشت بەبڵاوکراوە تورکییەکانى ئەو سەردەمە ببەستین کەئاماژەیان بەمەزهەبی بوونى ئەو شۆرشە کردووە، ئەمە جگە لەو باس و خواسانەى کەگوایە شێخ سەعید دژایەتى کوردە عەلەوییەکانى کردووەو ژمارەیەکى زۆریشى لێ کوشتوون و دەستى بەسەر ماڵ و موڵکیاندا گرتووە.
کرێس کۆچێرا دەڵێت:( نەهیچ رۆژنامەنووس یان دیپلۆماسێکى ئەوروپى نەلەکاتى شۆرشى شێخ سەعیدداو نە تا سێ ساڵ لەوەو دواتریش نەیتوانی بچێتە کوردستان تا تاقیبى حەقیقەتى رووداوەکان بکات، بۆیە مرۆڤ ناچارە سەبارەت بەو هەواڵە یەکلایەنانەى کەلەچاپەمەنیى تورکید بڵاوبوونەتەوە پەنا وەبەر مەزەندەو گومانان بەرێ).
بەهەرحاڵ بەبێ ئەوەى تەواو دڵنیابین کە شێخ سەعید بەگژ کوردە عەلەوییەکاندا چۆتەوە یان نا، بەڵام تورک تائێستاش لەباسکردنى لایەنێکى ئەو شۆرشەدا وەک دژایەتییکردن و کوشتنى کوردە عەلەوییەکان دەیناسێنێت، جێگەى پرسیاریشە کەبۆ دەبێت ئەتاتوورک توانیبێتى ژمارەیەک لەکوردە عەلەوییەکان دژ بەشۆرشى شێخ سەعید خڕبکاتەوە و بەلاى خۆیاندا رایانبکێشێت، تۆ بڵێى بەبێ ئەوەى شێخ سەعید هیچ دەستدرێژییەکى کردبێتە سەر کوردە عەلەوییەکان و ئەوان لەئەنجامى کۆمەڵێک تەکتیک و پڕوپاگەندەى تورکەوە ئەو هەڵوێستەیان وەرگرتبێت!؟.
لەکاتێکدا لەمڕۆدا کوردە عەلەوییەکان رۆڵێکى بەرچاویان لەپێشڕەوایەتى خۆپیشاندان و رێپێوان و خەباتى سیاسى و چەکدارى کوردەکانى تورکیادا هەیەو سەرسەخترین نەیارەکانى دەسەلاتە شۆڤێنییەکانى تورکن، شایانى باسیشە لەکاتێکدا کوردە عەلەوییەکان دەنگ بۆ کاندیدکراوە کوردەکان و پارتە کوردییەکان دەدەن، زۆرترین ژمارەى کوردە شافیعییەکان دەنگ بۆ پارتە ئیسلامییە حەنەفییەکان دەدەن و لەناوچەکانى ئەوانیشدا(A.K.P) زۆرترین دەنگى بەدەست هێنا، بەڵام لەدیاربەکر کەزۆرینەى عەلەوییە و لەدەرسیم و ئەلاز و ئەو شوێنانەى کەناوچەى سەرەکى کوردە عەلەوییەکانە، پارتە کوردى و غەیەر ئیسلامییەکان زۆربەى دەنگەکانیان بەدەست هێنا.
تەنانەت لەهەڵبژاردنەکانى یەکەمینجارى(A.K.P)دا لەگەڵ ئەوەى زۆربەى دەنگەکانى بەدەست هێنا، ئەردۆوان بەپێى ئەو تۆمەتانەى کەڕووبەڕووى کرابوونەوە لەلایەن دادگاى تورکییەوە نەیدەتوانى بچێتە پەرلەمانەوەو مافى پۆست وەرگرتنى نەبوو، بۆیە دەبوو لەیەکێک لەشارەکانى تورکیادا لەسەر ئاستى تاکەکەسى خۆى هەڵبژێرێت و زۆرینەى دەنگەکان بەدەست بهێنێت، تابتوانێت لەحکومەتەکەى(A.K.P) بەشدار بێت، جا سەیریش لەوەدایە لەکاتێکدا کەواچاوەڕوان دەکرا ئەردۆوان لەشار و زێدى خۆى”ریزە”ى کەنار دەریاى رەش دەنگى بۆ بدرێت، کەچى ناوبراو لەبەر دڵنیانەبوونى لەوەى کەخەڵکى ناوچەکەى خۆى زۆرینەى دەنگەکانى پێبدەن، زێدى ژنەکەى هەڵبژارد کەبەڕەگەز کوردەو خەڵکى شارى”سیرت”ە، سەربارى رۆڵى پارتە ئیسلامییەکان لەو ناوچە سونییەداو ئەو بەخشش و پارەو بەرتیلەى دایە دەنگدەران، توانى زۆرینەى دەنگەکان بەدەست بهێنێت و بەداخیشەوە زۆرینەى کوردى ئەو ناوچەیە بەدەنگدانیان بۆ ئەردۆوان، گەورەترین خیانەتیان لەبوونى خۆیان کردو سەلماندیان کەهەردەم بەئاسانى دەسەڵاتدارانى دژە کورد تواناى بەکارهێنانى کوردیان هەیە، بەتایبەت لەکاتێکدا ئەردۆوان تەنها چانسێکى بەدەستهێنانى زۆرینەى دەنگى خەڵکى ئەو شارە بوو.
* وانەى ئایین و قوتابخانەکانى تورکیا.
لەکاتێکدا کەدەبوو تورکیا بەوپێیەى ساڵانێکە ئیدیعاى سکوێلاریزم دەکات، وانەى ئایین لەقۆناغەکانى خوێندندا نەبووایە، بەڵام لەقۆناغى سەرەتاییەوە تائاستێکى دیاریکراوى خوێندن دەخوێندرێت و لەدیدگەیەکى سوونى حەنەفییەوە کتێبى ئایین داڕێژراوە و تایبەتە بەو مەزهەبە، لەکاتێکدا لەتورکیادا ژمارەیەکى بەرچاو یەهودى و مەسیحى و جەعفەرى و عەلەوى و ئێزیدى و یاریسانى هەن و منداڵەکانیان ناچارن لەقوتابخانەکاندا فێرە ئایینێکى تر بن و بیخوێنن.
جا ئەمە چەندین جار لەلایەن رۆشنبیر و رووناکبیرى ئەو مەزهەب و ئایینانەوە، بەتایبەتیش لەلایەن عەلەوییەکانەوە بۆتە جێگەى مشتومڕ و دەیان یاداشتنامەو سکاڵانامەیان بۆ یەکێتى ئەوروپا بەرز کردۆتەوە و ئاماژەیان بەوە داوە کەتورکە حەنەفییەکان لەلایەن دەوڵەتەوە بەتەواویى پشتگیریان لێدەکرێت و بەهرەمەندن لەهەموو ئەو کۆڵەکانەى کەدەتوانن ئایینەکەى خۆیانى پێ بپارێزن، بەپشتگیرى ئەوقافى دەوڵەت و هەموو دام و دەزگاکانى بەڕێوەچوونى کاروبارى ئایینى و میدیاو قوتابخانە ئایینییەکان، هەروەک ئەوەى لەوڵاتە ئیسلامییەکاندا هەیە، ئەمە لەکاتێکدا کوردە عەلەوییەکان رووبەڕووى سەخترین دژایەتى و سوکایەتى پێکردنى ئایینى دەبنەوەو نەک هەر هیچ دەزگاو سەنتەرێکى ئایینى تایبەتیان نییە، بەڵکو دەوڵەتى تورکى حەنەفى مەزهەب دان بەوەشدا نانێت کەعەلەوییەت ئایینە یان مەزهەبێکە و بەکەسانى ئاتێیست”مولحید” لەقەڵەم دەدرێن. وەک نمونەیەک لەڕەمەزاناندا لەهەموو ئەو شوێنى کارانەى کەخاوەنەکانیان ئیسلامن، ئەو عەلەوییانەى لەو شوێنانەدا کار دەکەن رووبەڕووى گەورەترین دژایەتى دەبنەوەو تا بەربانگ بەبێ پشوو و مۆڵەتى نانخواردن دەبێت وەک هەموو ئەو موسڵمانانەى کەبەڕۆژوون ئەوانیش بەبرسێتى بمێننەوە، رەنگە ئەمە لەزۆر شوێنى ترى وڵاتە ئیسلامیەکانیشدا هاوشێوەى نەبێت.
پاش ئەو هەموو گوشارەى ئەوروپا هێشتاکە رێ بەمەسیحییەکان نەدراوە قوتابخانە لاهوتییەکانى خۆیان بکەنەوە، بەمەبەستى پەروەردەکردنى پیاوانى ئایینى و قەشەکانیان.
نابێت ئەوەشمان لەبیر بچێت کەسەنتەرى ئایینى و رۆشنبیرى جولەکانى تورکیا لەئیستانبول( نەوا شالووم) لەسەردەمى باڵادەستى(A.K.P)و لەساڵى 2004-دا لەلایەن ئیسلامییەکانەوە تەقێنرایەوە، کەیەکێک لەپلان داڕێژەرانى کارە تیرۆریستیەکە کوردى تورکیا بوو کەناوى “ئازاد ئیکینجى” بوو، ناوبراو کەسێکى ناسراوى نێو گروپە ئایینییەکان بوو، نزیکایەتیشى لەگەڵ”A.K.P” هەبوو، چونکە هەر ئەوەندەى گوشارى نێودەوڵەتى خرایە سەر تورکیا بۆ دۆزینەوەى بکەرانى کارەکە یەکسەر ناوى”ئازاد ئیکینجى”دا و دواتریش زۆر زیرەکانەو بۆ ئەوەى دەستگیرنەکرێت ئەو و چەند تیرۆریستێکى دیکەى تر رەوانەى عێراق کران و پاش کوژرانى “ئازاد ئیکینجى”یش لەعێراقدا وێنەى بەمردووێتى لەسەرجەم کەناڵە تورکییەکاندا بلاوکرایەوەو بەو شێوەیە بکەرانى ئەو کارە کەلەیەک رۆژداو لەکاتێکى نزیک لەیەکدا چوار شوێنى زۆر گرنگیان تەقاندەوە، دوانیان شوێنى تایبەت بەجولەکەکان بوون و دوانەکەى تریشیان دوو بانکى نێو دەوڵەتى بەریتانى بوو، هەموو ئەمەش لەکاتێکدا کرا کەئەوروپا بەتەواوى دەرکەى چوونە ناوەوەى تورکیاى بۆ نێو یەکێتى ئەوروپا داخستبوو، هەر پاش تەقینەوەکەش یەکسەر گفتوگۆ لەگەل تورکیا دەستى پێکردەوەو لەترسى روودانى کارى لەو جۆرە دەستیان کرد بەنواندنى نەرم و نیانى لەگەڵیدا و هەرکەسێکیش کەمێک ئەقڵى بەگەمە سیاسییەکان بشکێت لەم مەسەلەیە تێدەگات و دەزانێت چۆن چۆنى ئەنجامدەرانى ئەو کارە کەشف بوون و دواتریش چۆن چۆنى رەوانەى عێراق کران و بۆ پاش ماوەیەکیش بەکوژراوى وێنەکانیان بڵاوکرایەوەو ئیدى کۆتایى بەمەسەلەکە هات!؟.
ئەمە لەکاتێکدا دەزگا ئیستیخباراتییە بەریتانى و ئیسرائیلییەکان” ئازاد ئیکینجى”یان بەزیندوویەتى دەویست تاسەرە هەودایەکى کارە تیرۆریستییەکە بدۆزنەوە، بەڵام روونەدانى ئەمە و دەرچوونى لەدەستیان و دواتر کوژرانى رێکەوت نییە و زۆر بەوردى کارى بۆکراوە.
* لەبرى کۆتایى.
تراژیدیاى کوردە عەلەوییەکان زۆر لەوە زیاتر و قووڵترە کەلەم کورتە باسەماندا بتوانین هەموو لایەنەکانى بخەینە روو، چ لەرووى سیاسى و چ لەرووى کۆمەڵایەتییەوە، هەر لەزەواجنەکردنى کوردە موسڵمانەکان لەگەڵیان، چ کچیان نادەنێ و چ کچیشیان لێ ناخوازن، نەک هەر لەبەر ئەوەى بەتێڕوانینى ئەوان غەیرە دینن، بەڵکو لەبەر ئەوەى کچانى عەلەوى وەک کچانى موسڵمان خەتەنە ناکرێن و ئەمە جگە لەوەى کەپێیان وایە پێش شووکردنیان سێکس دەکەن، لەکاتێکدا بنەماو پرەنسیپى سەرەکى عەلەوییەکان بریتییە لە:
1- پاراستنى شەرەف و نامووس
2- گرتنى زمان لەڕووى گوتنى شتى دزێو.
هەر بۆیە دەڵێن: ( خاوەنى زمان و دەست و نێوقەدت بە).
وێڕاى ئەوەى ئەوان زەحمەتتر لەچاو موسڵمانەکاندا کاریان چنگ دەکەوێت و ئاستەمە بگەنە پلە باڵاکانى کاروبارى دەوڵەتى و هەمیشە دژایەتى بەرچاو و نهێنییان دەرحەق دەکرێت، لەزۆر گەڕەک و ئاپارتمانى موسڵمان نشیندا بەئاسانى جێیان ناکرێتەوەو خانوویان بەکرێ نادرێتێ، یان ئەگەر لەشوێنێکى موسڵمان نشیندا نیشتەجێ بن لەلایەن دەرو دراوسێوە هامووشۆ ناکرێن، خواردنى ئەوان بەپیس دەزانرێت و… تاد.
کەدیارە هەموو ئەمانەو زۆر شتى تریش لەگەڵ ئەو هەموو خۆ نمایشکردنە مەدەنییەى تورکیا ناگونجێت و بەپێى ئیدیعاى یەکێتى ئەوروپاش یەکێک لەمەسەلە رێگرەکانى چوونە ناوەوەى تورکیا بۆ نێو یەکێتییەکەیان، ئازاد نەبوونى عەلەوى و یاریسانى و ئێزیدى و ئەوانەى ترە لەرووى هەڵسووڕانى ئایینى و رادەربڕین و بەشداریکردن لەسەرجەم بوارە جۆراو جۆرەکانى نێو دامودەزگا و فەرمانگە رەسمییەکانى تورکیا بەبێ جیاوازى.
