نەبەز گۆران: بۆچی ئێمە نابینە ئیسرائیل؟!
كە لە وتارێكدا ناوی ئیسرائیل دەبەیت، راستەوخۆ كۆمەڵێك خوێنەری دیدگا ئاینی بارگرژی دەیانگرێت، چونكە هەرگیز نەیان توانیوە لەدەرەوەی دیدی ئاینی سەیری ئیسرائیل بكەن وەك دەوڵەت. هەڵبەتە ئەركی من نییە بەو تێگەیشتنە ئاینیەوە تەماشای ئیسرائیل بكەم، بەڵكو لەدەرەوەی ئەو تێگەیشتنە وەك دەوڵەتێك سەیریدەكەم، كە پایەیەكی بەهێزی هەیە لە رۆژهەڵاتدا. جگە لەوەی لۆبیەكی باڵای هەیە لەوڵاتانی رۆژئاوا و ئەمریكا و، زۆر جار ئەو لۆبیە ئاراستەی سیاسەت دەكات و، بەشێكی سەرمایەدارانی جیهان و بەشێكی فەیلەسوفان و، میدیاكارانی جیان سەربەم لۆبییەن كە خەڵكەكەی ئایین و ئایدۆلۆژیاییەكی جیاوازیان هەیە. لەناوخۆی وڵاتی خۆشیاندا كۆمەڵێك یاساو بنەما پەیڕەودەكەن كە لە رۆژهەڵاتدا و لەجیهاندا نمونەی كەمە. ئەو هێزانەی كەپێیان وایە هەرێمی كوردستان دەبێتە ئیسرائیلێكی ترەلەناوچەكەدا، هێزگەلێكن، نە ئیسرائیل دەناسن، نە ئاگاداری هەرێمی كوردستانن.
ئیسرائیل پلەی ” چوارەمی هەیە لەئاستی جیهاندا لە چالاكی و لێكۆڵینەوەی زانستیدا”(1). هەرێمی كوردستان نەك هەر لەوبارەیەوە نەچوەتە ناو ریزبەندەوە، بەڵكو شایەنی ئەوەنییە لە چالاكی و لێكۆڵینەوەی زانستیدا باسی لێوەبكرێت، چونكە بێ بەرهەمترین هەرێمی ئەم جیهانەیە لە لێكۆڵینەوەی زانستی، كە بنەوانێكە بۆ ئەكادیمیا. زانایانی ئیسرائیلی “6309”( 2). لێكۆڵینەوەی زانستی و سیاسی لەگۆڤار و رۆژنامە جیهانیەكاندا بڵاوكردەوەتەوە، كەبووەتە هۆی تێگەیشتنێكی جیاواز بۆ زانست و سیاسەت! هەرێمی كوردستان لەبنەڕەتدا زانای نییە و خاڵییە لەبڵاوكردنەوەی یەك لێكۆڵینەوەشدا لە رۆژنامە و گۆڤارەكانی جیهان و ناوەندە زانستیەكاندا. بەڵام لێرە و لەوێ، وتارێك، گۆشەیەك بڵاودەبێتەوە یان وەردەگێردرێتە سەرزمانەكانی دی، ئەمە ناكاتە ئەوەی هەرگیز بەراوردبكرێت. هێزی ئاسمانی و زەوی و دەریایی ئیسرائیل پاش توركیا دووهەم هێزە لەناوچەكەدا. بەڵام چەك و فرۆكەی ئیسرائیل لەهەموو رۆژهەڵاتی ناوەراستدا بە پلەی یەكەم دێت. هەرێمی كوردستان چوار ناقیلەی هەیە بۆ هەمووشوێنێك دەیانگەڕێنیت و هێزەكەشی هێزێكی نیشتیمانی نییە، هێزێكی حزبیە لەبری تۆكمەكردنی بۆ پاراستنی نیشتیمان رایدەهێنن خۆپیشاندان بكات وەك هێزی نارازی!
لە ئیسرائیل جگە لەئازادی بیرورا و رۆژنامەگەریی و بوونی چەمكی هاوڵاتی، پەراوێزی ئازادی هەیە بۆ لێكۆڵنەوە و زانست و ئەدەب. لەهەرێمی كوردستان بۆهەریەكە لەمانە دەبێت توشی هەرەشەیەكی زۆرببیت تابتوانیت قسەیەك، یان بۆچونێكی جیاواز دەربڕیت. شتێكیش نییە ناوی پەراوێزی ئازادی بێت بۆ لێكۆڵینەوە. سیاسیە حزبییەكان هەر لەو پەراوێزە تێ ناگەن.
وەزیری پەروەردەی ئیسرائیل پلانێكی بە بڕی(14)ملیۆن دۆلار پێشكەش كردوە بۆهێشتنەوەی عەقڵەكان و گەڕانەوەی عەقڵەكان بۆناو خۆی وڵات “(3).لەهەرێمی كوردستانیش گەر عەقڵێك فێری ستایش و پیاهەڵدان نەبێت بەشانوباڵی حیزب و سەرۆكەكاندا هەڵنەدات، یان راودەنرێت، یان سەركوت دەكرێت، یان پەراوێز دەخرێت و هەوڵی بچوكردنەوەی دەدەن لە چوارچێوەی نەریتیدا. ئەوەی زۆر لێرە غائیبە عەقڵی گەورەیە لەكایە زانستی و سیاسی و ئابوورییدا، هۆی غایب بوونەكەش پەیوەندی بە كۆی سیستەمەكەوە هەیە.
كۆی كایەكانی ئیسرائیل سود وەردەگرن لە تاقە و بیری زانا گەنجەكان بۆ ئەوەی نەخشەی ئایندەی وڵات رونتربكەنەوە لەكۆی بوارەكاندا، لەهەرێمی كوردستان گەر نەبیتە كەسێكی حیزبی لەشوێنی باشترین زانابیت سودت لێوەرناگیرێت و هەوڵیش دەدەن گەنجی بەتوانا بیركردنەوەی بخەسێنن، نەك فەزا بۆ بیركردنەوەی برەخسێنن.
لە ئیسرائیل ساڵانە بەرێژەی “%4″( 4). داهاتی نەوتی ئەو وڵاتە بۆچالاكی لێكۆڵنەوە و بەرهەمە زانستی و سیاسی و پەروەردەییەكانە. لەهەرێمی كوردستانیش داهاتی نەوت بۆ خێزان و تاقم و بنەماڵە فەرمانرەواكانە، كە زۆربەیان هاورێیەتی كتێبیش ناكەن، وەك سەرمایەداری تازە لەسەرداهاتی وڵات خۆیان دەردەخەن. ئیسرائیل لەبارەی خەرجكردنی پارە بۆبواری فێركردن لەئاستی جیهاندا پێنجەم دەوڵەتە. ئەگەر داهاتەكەی “110 ملیۆن دۆلار بێت. ئەوا لە %5.3 بۆ بواری فێربوونە”(5)لەهەرێمی كوردستان لەبری بواری فێربوون بەشێك لەخەرجی ئەم وڵاتە دەچێتە دیوەخانەكان و مەكتەبەكانی حیزبەوە بۆئەوەی مرۆڤی ئەم وڵاتە دوربكەوێتەوە لە فێربوون و، رایدەهێنن لەسەر مۆدێلێك ژیانی نەریتی دور لە هوشیاری بەرز. لە ئیسرائیل كەرتی تایبەت “%74 داهاتی دەخاتە خزمەتی زانست و لێكۆڵینەوە و پەروەردەوە”(6). لەهەرێمی كوردستان كەرتی تایبەت، زۆرینەی بریتیە لەو كەرتەی پیاوانی حیزب و دەسەڵاتداران دەستیان بەسەرداگرتوە و كۆی داهاتەكەی دەبەنە گیرفانی خۆیان! نەك كەس فێرناكەن، بەڵكو هەوڵی بەگەمژەكردنی كۆی كۆمەڵگەدەدەن. ئەمە جگە لە فایلەكانی دیبلۆماسییەت، كشتوكاڵ، هێزە تایبەتییەكانی پاراستنی ئاسایشی گشتی، كە هەرگیز بەراورد ناكرێن لە نێوان ئێرە و ئەوێ. ئەم كەمە بەراوردكردنە بەسە بۆئەوەی تێبگەین ئەو تێگەیشتنەی لە چوار چێوەی وتاردا بانگەشەی بۆ دەكرا، گوایە هەرێمی كوردستان دەبێتە ئیسرائیلێكی دیكە لە ناوچەكەدا، بەم بەراوردكارییە ئاساییە لەوە تێدەگەین، هەرێم نەك ناتوانێت ئەو مۆدێلە دووبارە بكاتەوە، بەڵكو بەهۆی نەبوونی ئەو بنەما گرنگانەوە، وردە وردە كۆی بەشەكانی توشی شكست دەبن و، قەبارەی سیاسیی و ئابووری و جوگرافیای بچوكتردەبێتەوە.
سەرچاوەكان:
_(1) عەدنان ابو عامر،لێكۆڵینەوەی زانستی لە ئیسرائیل و دروستكردنی بریار: ماڵپەری جەزیرە نێت.
_ (2…. 6) هەمان سەرچاوەی پێشوو.
