دکتۆر کەمال میراودەلی: گەڕانەوە بۆ خاڵی سفر لە چوارگۆشەی یەکەمدا. بەشی یازدەیەم.
ئێمە گەل!
( 1 )
[ ئێمە گەل
بۆ ئەوەی تەواوترین یەکگرتن پێکبێنین
بۆ ئەوەی دادپەروەریی دابمەزرێنین، هیمنیی و ئارامیی ناوخۆیی زامن بکەین
بۆ ئەوەی پێکەوە بەرگریی لە نیشتمان بکەین
پێکەوە بەرژەوەندی گشتیی پێشبخەین
و لە پیرۆزییەکانی ئازادیی بۆ خۆمان و نەوەکانمان بەهرەوەر بین
ئەم دەستوورە بۆ ولاتەکەمان دادەنێین. ]
( 2)
ئەمە پێشوتاری دەستووری گەوادەکان نییە لە 2018 دا.
ئەمە بەرهەمی بیری زڕ و زەڕبەخشی گەوادەکان نییە لە سەدەی بیستویەکەمدا
ئەمە نە قەت خولیا،
نە قەت خەم،
نە قەت خەونی گەوادەکان بووە دەستوورێکمان بۆ ولاتەکەمان هەبێت:
یەکمان خا، پێشمان خا، ئەمان و ئازادیمان زامن بکات، بەرژەوەندیی تاک بکاتە ئەو تنۆکە و چۆڕانەی دەرژێنە جۆگا و رووباری بەخوڕی بەرژەوەندی گشتییەوە.
دەستوورێک ببێتە سەرچاوەی دەسەڵاتی خۆیی و یاسای خۆکرد بۆ زامنکردنی ئاشتیی سیاسیی و کۆمەڵیی و ڕێکخستنی شارستانیی یانە و دیمۆکراتانەی ژیانی نەتەوەییمان.
نا دەستووری گەواد بۆ ئەم گەلە، تەنیا گیرفان و ناوگەڵە.
( 3 )
ئێمە گەل!
ئەمە پێشوتەی دەستووری هەرێمە یەکگرتۆکانی ئەمریکایە.
We the People of the United States, in Order to form a more perfect Union, establish Justice, insure domestic Tranquility, provide for the common defence,[note 1] promote the general Welfare, and secure the Blessings of Liberty to ourselves and our Posterity, do ordain and establish this Constitution for the United States of America
ئەمە ڕۆح و مانای گەوهەریی سەرەکیی دەستووری ئەمریکا دەردەبرێ کە گەل، تەنیا گەل، سەرچاوەی دەسەلاتە، مەرجەعییەتی دەسەڵاتە، خاوەنی دەسەلاتە.
ئەگەرچی دەستووری هەرێمە یەکگرتۆکانی ئەمریکا فیدرالییە تەنیا یەک سەروەریی هەیە کە گەلی ئەمریکایە.
دەستووری ئەمریکاش، بە بەند و مادادەکانییەوە، بەرجەستەی ئەو خواستەی گەلی بە دەستوورکراوی ئەمریکایە بۆ پاراستنی یەکێتی نەتەوەیی ئەمریکا لە سەر بنەمای ئازادیی تاکەکانیی و دیمۆکراسییبوونی دامەزراوەکانیی و بەرژەوەندی گشتیی دەوڵەتەکەی.
ئەمە دەستووری ئەمریکایە کە لە 17 ی ئەیلوولی 1787 دا بڕیار درا.
ئەمە ئەو دەستوورە نییە کە گەواد لە 2087 یش ناتوانێ بیری لێ بکاتەوە.
ئەمە ئەو دەستوورەیە کە ئەمریکای تازە نەتەوەی لە دەیان گرۆ و گەلی جیا، کردە ئازادترین و دیمۆکراتترین و مەزنترین و بەهێزترین ولاتی دنیا.
ئەمریکای بێ دەستوور نییە و نەدەبوو.
ئەمریکا ئەو ولات و ئەو گەل و ئەو سیستمە دیمۆکراتیی فیدرالییەیە کە دەستوورەکەی دروستی کردووە.
ئەم دەستوورە وشە بە وشەی بوو بە پیرۆزترین و کاریگەرترین تۆمار و پەیمان و پەیامی نەتەوەی ئەمریکا
ئەم دەستوورە ئەمریکای هیشتۆتەوە، دیمۆکراسییەکەی چەسپاندووە و پێشکەوتنە نەوەستاوەکەی سەلماندووە و بە درێژایی میژووە پڕ سەروەرییەکەی، جیاکردنەوە و هاوسەنگکردنی دەسەلاتەکانی پاراستووە و گەورەترین کێشە و قەیران و ناکۆکیی و ئاستەنگی پێشگر لە پێشکەوتنی چارەسەرکردووە.
گەلێکی نەبوو دەستوور کردی بە گەل
ولاتیکی دابەشدابەش و جەستە بریناویی و بە – شەڕی- ئەهلیی- شەقبردوو، دەستوورکردی بە وڵاتێکی فیدراڵی یەکگرتوو
دەستوور مێژووی بۆ ئەمریکا، بە فەلسەفەی مێژوو بۆ دروستکرد
سیستمی سیاسیی بە بنەمای عەقلانیی دیمۆکراتی بۆ دروستکرد
خەونی ئەمریکی: [ئازادیی، پێشکەوتنی بەردەوام، یەکسانیی دەرفەتی کار و دەوڵەمەندبوون]، کردە خەونی بەدیهاتووی ملیۆنەها خەلكی جیهان کە ئەمریکا بە خۆی گرتوون و کردوونی بە هاوولاتی ئازادی خۆی.
( 4 )
ئێمە گەل!
بۆچێ گەواد لە [ئێمە گەل] دەترسێ؟
بۆچی گەواد دەستووری بۆ خۆی ناوێت و بۆ دەستووری عێراق هەڵدەپەڕێت؟
بۆچی دوای 27 ساڵ دیسان بێ دەستوور هەڵبژاردنی فشە و بۆش و بێ مانا دەکەنەوە؟
وەڵامەکە ئاسانە.
چونکە بێ دەستوور گەواد خۆی دەستووری خۆیەتی.
دەستاودەستکردنی دەسەڵاتی بێ دەستوور بریتییە لەوەی کە گەواد دەسەلات لە دەستی ڕاستی خۆیەوە دەداتە دەستی چەپی خۆی یان بە پێچەوانەوە.
دەسەلات لە گیرفانەوە دەداتە ناوگەڵ یان بە پێچەوانەوە.
دەسەلات لە گەوادەوە دەدا بە قاحبە یان بە پێچەوانەوە.
ئەمەیە هەموو ئامانج و ئەنجامی هەڵبژاردنەکان.
دەستاودەستکردنی ناشییانەی ئاودەستەکان.
هەمان دەموچاوە دزێوە بنەماڵەییەکان و پێلاوەکانیان.
هەمان عەقڵی سفری بۆش و جەستەی خۆفرۆش.
هەمان تاس و حەمام
هەمان سیستمی گەندەڵیی و گەوادیی حیزبیی بنەماڵەیی
هەمان نەوتفرۆشیی و نیشتمانفرۆشیی و خوێنفرۆشیی و لەشفرۆشیی
ئەی بۆچی هەموو ئەمە قبوڵ دەکەن؟
چونکە گەواد بە گەوادیی بۆ داگیرکەرانی کوردکوژ ئەوەی مسۆگەر کردووە نەوت و سامان و دارایی و ملیار دۆلارەکان لە دەست ئەودا بێت
کە پارەشی لە دەستا بوو، ئاسانە بۆ گەواد لەشفرۆشانی حیزبیی بکڕێت و بازاڕی لەشفرۆشیی گەرم بکات.
ئەمەش هەرهەموو شێوە و ناوەڕۆکی پرۆسەی هەڵبژاردنی دیمۆکراسی گەوادستانەکەیە.
هەڵبژاردنی ئەوەی پێی دەوترێ پەرلەمان هەڵبژاردنی ئەوانەیە کە لە غیابی دەستووردا، هەموو ئامەدەیی یەکیان تێدا هەیە لە گەوادخانە کار بکەن.
جەستە بفرۆشن و مووچە و خانەنشینیی مسۆگەر بکەن.
ئەوە 27 ساڵە ئەمە تاقیدەکەینەوە.
ئەوە 27 ساڵە ئەمە دووبارە دەکەینەوە.
ئەمە ئەو پرۆسە و ئەزموونەیە کە گەورەترین کارەسات و تراژیدیای گەوادیی نەتەوەیی لە 3 ی ئابدا دروستکرد و گەوادەکان جیهادی نیکاحیان کردە دەستووری خۆیان.
( 5 )
ئێمە گەل!
گەواد قەت باسی گەل و ئیرادەی گەل ناکات
گەواد باسی دەستوورو یاسای نەتەوەیی ناکات.
گەواد باسی پرۆژە و پاشەڕۆژی نەوەکان ناکات.
گەواد باسی چارەنووسی ئێزیدییەکان و جێنۆساید ناکات
گەواد باسی کوشتار و هێرشی تورک و عەجەم بۆ گەوادستانی بێ دەست و دەستوور و، بی سەر و سنوور و، بێ پیاو و پاسەوان ناکات.
لەم خاکەدا، 27 ساڵە، هەر هیچ ڕووی نەداوە.
هەر هیچ ڕوو نادات
گەواد ئاسایی نەوتی دزراو دەفرۆشێ و
گەوادیی خۆی دەکات و
باسی هەر هیچ ناکات.
( 6 )
ئێمە گەل!
بژاردەی دیمۆکراسی بە دەستووری دیمۆکراتی دەسەلمێنین.
دیمۆکراسی ئوتوو نییە تا خەڵک وەک یەک لێ بکات..
یەکێتیی و یەکبوون و پێشخستنی بەرژەوەندی نیشتیمان بە سەر تاکدا، ئامانجی دیمۆکراسیی نییە
ئیمانداریی و ڕەوشتچاکیی و وەعزو ئامۆژگاریی، هتد دروشم و داوای دیمۆکراسی نین.
دیمۆکراسی نە کەس مسڵمان دەکات، نە کەس لە مسڵمانیی دەخات
نە کەس نیشتیمانپەروەر دەکات، نە کەس دژەنیشتمان دەکات
نە کەس نەتەوەیی دەکات، نە کەس دژەنەتەوەیی
نە کەس ئەخلاقدار دەکات، نە کەس بێ ئەخلاق
دیمۆکراسیی ڕەچەتە نییە بۆ هیچ لەمانە.
ئەرکی دیمۆکراسیی تەنیا دیمۆکراتکردنە
تەنیا ئەوەیە تاکەکان دەکاتە هاونیشتمان، هاونیشتمانەکان دەکاتە تاکی ئازاد
تاکەئازادەکان دەکاتە دیمۆکرات، دیمۆکراتەکان دەکاتە تاکی ئازاد
تاکی ئازادی خاوەن هۆشی ئازاد، بیرکردنەوەی ئازاد، ویژدانی ئازاد کە دەتوانێ خۆی بە ئیرادەی ئازادی خۆی، ئازادیی خۆی بۆ پێشکەوتنی خۆی و کۆمەڵەکەی وەبەربهێنێت.
بۆ ئەوەی ئەم ئازادییەش موسۆگەر بێت، بەرتوانابێت، هیزپێدراو بێت، بەردەوامکراو بێت، دیمۆکراسیی لە ڕێگای دەستوور و حوکمی یاساوە، زامنی ئەمان و نان و یەکسانی دەرفەت و هەلومەرجی بەکارهێنانی وزەی مرۆڤیی و وەبەرهێنانی مرۆڤیی بۆ پێشکەوتنی کۆمەلیی و ئابووری بەردەوام، دەکات.
دیمۆکراسی زامنی پێشکەوتنی هێمن و ئاشتییانە و ئازادانەی کۆمەڵ، هەموو کۆمەڵ، دەکات بە زامنکردنی سەروەریی دەستوور، جیاکردنەوە و هاوسەنگیی و هاوکاریی دەسەڵاتەکان، حوکمی یاسا، یەکسانیی دەرفەت
میکانیزمی دیمۆکراسی دووانەی ئازادبوون و دیمۆکرات بوونە
دیمۆکراتبوون باوەڕبوونی رۆحیی، هزریی و ویژدانییە بە ئازادی ئەوانی دی وەک ئازادی خۆت
ڕیزگرتنی ئازادیی ئەوانی ترە وەک ئازادیی خۆت.
هەستکردن وهەستاندنی بەرپرسیارێتیی خۆتە بەرامبەر نیشتیمانەکەت، بەر لەوەی داوای بەرپرسیارێتیی لە هاونیشتیمانێكی تر بکەیت.
بەرپرسیی عەقڵیی، ویژدانیی ، ئەخلاقیی، نەتەوەیی لە بەڕێوەبردن و بۆ پێشەوەبردنی کۆمەڵگای هاوکار و ولاتی هاوبەش.
هاو-وڵاتان لە دایەلۆگێکی پرۆسەی هێمن و هێواش و هیواداری دیمۆکراسییدا خۆیان هەر شتێ باشە بۆ بنیاتنانی نیشتمانەکەیان و پێشکەوتنی کۆمەلگەیان بڕیاری دەدەن
دیمۆکراسی پرینسیپە، پرۆسەیە، پراکتیسە، پراوەیە، کردەوەیە، دامەزراوە و دام و دەزگایە، ئازادیی و یەکسانی دەرفەت و هیوایە، چالاکی سیاسیی و کۆمەلایەتیی و ڕۆشنبیریی بەردەوام و کارایە.
بۆیە دیمۆکراسی کرانەوە و بەر فراوانییە، زۆر و زەبەندییە، جیاوازیی و فرە ڕەنگییە
دیمۆکراسیی دەنگی تاک و جیاوازە، دەنگی جیاوازی ئازادی هەموو تاکە جیاوازە ئازادەکانە.
بە دەنگی ئازاد و جیاوازی ئەوان، یەکێتیی دیمۆکراسیی دروست دەکات
بە خەم و خەباتی هاوبەشی هاونیشتیمانان، نیشتیمانی دیمۆکراسیی دروست دەکات
یەکێتیی دیمۆکراسی لە دەستووری دیمۆکراسی و پرۆسەی سیاسیی دەستوورییی دیمۆکراسییدا بەرجەستە دەبێت
دیمۆکراسی دەستوور دروست دەکا، هەروەک دەستوور پرینسیپ و پرۆسەکانی دیمۆکراسی بەرجەستە دەکات.
دەستوور نابێ بە دەستوور تا دیبات نەکرێ، تا جەماوەر بەشداری داڕشتن و دەولەمەندکردنی نەکات، تا لە ڕیفراندۆمی هەموو گەلدا دەنگی لە سەر نەدرێ و زۆربە پشتیوانیی نەکات
دەستوور لە گەلەوە دێت، گەل دەکات بە سەرچاوە و چاودێری دەسەڵات، گەل دەکات بە
پیادەکەر و پاسەوانی دیمۆکراسی، بە دەسەلاتی خۆی ، بۆ خۆی و لە پێناوی نەوەکانی ئایندەدا.
( 7 )
ئێمە گەل!
دەستوورێکی دیمۆکراسیی هاوسەردەم دەخوازین.
دەستوور کچی سەروەریی گەل و دایکی یاساکانی دیمۆکراتی و
خانەی خەونی ىڕیاردانی چارەنووسی خۆتە بە خواستی ئازادی خۆت وەک نەتەوە
سەروەریی بەرجەستەکردنی عەقلە واتە ئیرادەی عەقڵیی نەتەوەیی بۆ دامەزراندنی نەتەوە بە خۆت، بۆ خۆت، بە یاسای خۆت.
نەتەوەیەک کە سەروەریی بە سەر خاکەکەی دا هەیە،
سەروەریی بە سەر سنوورەکەیدا هەیە
سەروەریی بە سەر ئابوورییەکەیدا هەیە،
سەروەریی ئازادیی یاسادانان و بڕیاردانی خۆی بۆ ڕیکخستنی ژیانی کۆمەڵگاکان و تاکەکانی هەیە.
سەری سەروەریی نەتەوەیی و
دەستی دانانی یاسا و
دڵی دامەزراوەی دیمۆکراتی هەیە.
( 8 )
ئێمە گەل!
داوای دەستووری دیمۆکراتی گەل دەکەین
داوای سیستمی دەستووریی دیمۆکراسیی پەرلەمانیی دەکەین
داوای هەڵوەشاندنەوەی هەر هەموو حیزبەکانی دزیی و داگیرکاریی و گەندەڵیی و گەوادیی و خۆفرۆشیی و خوێنفرۆشیی دەکەین
داوای ئاشکراکردنی گۆڕە بە کۆمەڵەکان و چارەنووسی قوربانیانی گەوادیی نەتەوەیی 3 ی ئاب دەکەین
داوای دادگاییکردنی هەموو بەشداران و سەبەبکاران و پاشەدەرانی گەوادیی نەتەوەیی 3 ی ئاب دەکەین
داوای گێڕانەوەی ملیارە دزراوەکان دەکەین
داوای بایکۆتی مەهزەلەی ئابڕووبەرەی هەڵبژاردنی بنەماڵەکان دەکەین
داوای حکومەتێکی تەکنۆکراتی ناحیزبیی بۆ قۆناغی گواستنەوەی دیمۆکراتی دەستووریی دەکەین
داوای قەدەغەکردنی بەشداری گەوادییکارانی 3 ی ئاب لە حکومەتی عێراق و سەفەرکردن بۆ دەرەوە دەکەین
( 9 )
ئێمە گەل!
داوای دەستوور و یاساکان و حکومەتی دیمۆکراتی ئێمەی گەل دەکەین.
