نەوزادى موهەندیس: ناپاکى (خیانەت) کەلتور یا خوو لەناو کۆمەڵگاى کوردەواریدا.

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

چەمکى خیانەت
بۆئەوەى لە مانا و چەمک و مەغزاى وشەى خیانەت تێبگەین دەبێت پێناسەیەکى ووردى بکەین و ئەوکات بیخەینە جوغز و چوارچێوەى بابەتەکەى خۆمانەوە. خیانەت وا پێناسە دەکرێت کە پێشێلکردن یان هەڵوەشاندنەوەى پەیمانێکە کە دراوە یان ئەمانەتێکە یان لەدەستدانى بڕوا و متمانەیەکە کە لە ئەنجامى ململانێیەکى دەروونیەوە سەرهەڵدەدات لە پەیوەندیەکانى نێوان تاکەکان یان ڕێکخراوەکان یان لە نێوان تاکەکان و ڕێکخراوەکاندا. زۆرجاران خیانەت ڕوودەدات لەکاتى هاوکاریکردنى یەکێکێک لە کێبڕکێکارەکاندا یان هەڵوەشاندنەوەى ئەوەى کە پێشتر لەسەرى ڕێکەوتوون لەنێوان دوولایەندا. کەسى خائین واناوزەد دەکرێت کە کەسێکى لەپشتەوە لێدەر و ناپاکە.
لەزانستى دەروونناسیشدا، ئەو کەسانەى کە خیانەت دەکەن وا ناسێنراون کە بریتین لەو کەسانەى کە گرێبەستى کۆمەڵایەتى هەڵدەوەشێننەوە. بەڵام هەندێکى تریش ئەم پێناسەیە ڕەتدەکەنەوە چونکە چەمکى گرێبەستى کۆمەڵایەتى ناتوانێت دەربڕى ووردى دۆخ و پاڵنەر و کاریگەریەکانى خیانەت بێت.
لەلایەکى ترەوە چەمکى زمانەوانى بۆ وشەى خیانەت بەماناى لەپشتەوەلێدان (غەدر ) و نادڵسۆزى و پێنەزانینى چاکەى کەسانى تر دەگەیەنێت، تێگەیشتن لە چەمکى خیانەتیش وەکو هەموو چەمکەکان بەگۆڕانى سیستەمە سیاسیەکان و پێشکەوتنەکانى کۆمەڵگا و دەوڵەت گۆڕانى بەسەردا هاتوە، ئەوەتا لە سایەى سیستمە تاکڕەوەکانەوە لە کۆن و ئێستاشدا، لە ڕووى سیاسیەوە وشەى خیانەت بەماناى لکاندنى تۆمەت بۆ نەیارە سیاسیەکان لە دەوڵەتدا دەگەیەنێت بۆ ئەوەى ناویان بزڕێنرێت و حوکمبدرێن بەمەبەستى دوورخستنەوەیان لەسەر گۆڕەپانى سیاسیدا، بەڵام لە سایەى سیستەمى دیموکراسیە نوێکاندا کە دەوڵەت بۆتە کەسایەتیەکى یاسایى جیاکراوە لە کەسى دەسەڵاتدار، دەسەڵاتدار بۆتە ئەو کەسەى کە ئەرکى پاراستنى ئەو دەوڵەتەى پێسپێردراوە، هەرچەندە لێپرسراو نیە وەک تۆرمەتبار وەکو بنەما بەڵام بەرپرسیارە لە تاوانەکانى خیانەتى گەورە.
هەربۆیە چەمک و ماناى خیانەت بریتیە لە ( ڕێزنەگرتنى ئاسایشى ناوەکى و دەرەکى دەوڵەت و پیلانگێڕان لەدژى مافەکاڕەواکانى گەل،و تەسلیمکردنى وڵات بە دوژمن، یان دروستکردنى دۆخێکى فەوزا و بێسەروبەرى کە ڕێگەخۆشکەربێت بۆ دەستێوەردانى وڵاتانى بێگانە لە کاروبارى وڵاتدا، کە ئەم تاوانانە وەک تاوانى ئاسایى سەیرناکرێن کە بەپێى یاسا ئاساییەکان سزایان بۆ دیاریکراوە, بەڵکو دەچنە چوارچێوەى تاوانى تایبەت و گەورەوە).

جۆرەکانى خیانەت
1- خیانەتى نیشتیمانی یان (خیانەتى گەورە) : بریتیە لە هاوکاریکردن و دەستێکەڵاوکردن لەگەڵ دوژمندا بەمەبەستى شێواندنى ئاسایش و ئارامى وڵات و پەیوەندیکردن بە وڵاتانى دوژمنەوە بۆ درکاندنى نهێنیە مەترسیدارەکانى وڵات بۆیان، و پێشنەخستنى وڵات و دروستنەکردن و پارێزگاری لێنەکردنیشى. شەڕکردن لەپالً دوژمندا دژى وڵاتەکەى خۆى، پلاندانان بۆ تیرۆرکردنى سەرۆکى وڵات، ئەمە چەند نمونەیەکى خیانەتى گەورە بوو کە سزاى ئاساییان بریتین لە سێدارەدان یان بەندکردن بۆ هەتاهەتایە، و کەسێک کە خیانەت بکات پێى دەوترێت خائین (ناپاک).
2- خیانەتى هاوسەرى:دروستکردن و دەستێکەڵاوکردنە لەگەڵ کەسانى تردا بەشێوەیەکى نهێنى لەپشت هاوسەرکانەوە جا نێر بێت یان مێ.
3- خیانەت لەکارکردندا:بریتیە لە کەمتەرخەمى لەکارکردن و درکاندنى نهێنیەکانى کارە.
4- خیانەتى هاوڕێیەتى: خیانەتکردن لەهاوڕێیەتى بە باسکردنى بەشێوەى خراپ و فێرکردنى کارى خراپ و تاوانەکانە.
5- خیانەتى ئاین: پشتکردنە بیروڕا ئاینیەکان و کارکردنە بە پێچەوانەى ڕێنماییە ئاینییەکانەوەیە.
6- خیانەتى پەیمان و بەڵێن و ڕێکەوتنەکانە و نەپاراستنیانە.
ئەوەى ئێمە لێرەدا مەبەستمانە بریتیە لە خیانەتى نیشتیمانى(خیانەتى گەورە)، کە لە ئێستادا و بەدرێژایى مێژووى کۆن و نوێى خەباتى کوردایەتى هەمیشە ئامادەگیەکى گەرموگوڕى هەبوە لەنێو کۆمەڵگاى کوردەواریدا و بەشێوەیەک لێکدەدرێتەوە کە خیانەت و خیانەتکردن و بەکارهێنانى وشەى خیانەت هێندەى بە ئاسانى و بێسڵەمینەوە و بەشێوەیەکى بەربڵاو لە میدیاکان و لەسەر زارى گەورە بەرپرسان و تەنانەت تاکە ئاساییەکانیشدا، بۆتە وشەیەکى زۆر ئاسایى و کارگەیشتۆتە ئەوەى کە خیانەتکردن زۆر ئاسایى بوە و بۆتە بەشێک لەدابونەریت و کەلتورى کۆمەڵگەى کوردەوارى،چونکە کەم جار ڕێکەوتوە کە خائینانى وڵات و نیشتیمان فرۆشان بە سزاى ڕەواى خۆیان گەیشتبن، بەڵکو بەبیانووى بێ ئەرزشى حیزبایەتى و ناونەزڕاندنى بنەماڵەکان و منداڵ و دواتریش لەبەر بەرژەوەندى و ڕێکەوتنى عەشایەرى دوور لەیاسا لێیان خۆش بون و ئیدى خیانەت و خیانەتکردن بۆتە کارێکى ئاسایى کە سزاى گەورەى بەدواوە نیە ونەبێت. کۆمەڵگەى کوردەواریش چونکە بەدرێژایى مێژوو هەر ژێر دەستە و چەوساوە و زوڵملێکراو و خاک داگیر و دابەشکراو بووە، کەسێتیەکى لاواز و زوو فریودراو و دەروون تێکشکاوبوە ،بۆیە هەمیشە ئامادەیى خیانتکردنى هەبوە لە گەل و نیشتیمانەکەى.

خیانەتکردن لە پێناو چیدا ؟
زۆر جاران کەسى خیانەتکار و ناپاک لەبەر هۆکارى زۆر سادە یان لەبەر فریودانێکى کەم و بێ ئەرزش هەڵدەستێت بە کارى خیانەتکردن و ناپاکى بەرامبەر براکەى یان خێزانەکەى یان گەل و نیشتیمانەکەى ،وەک:
1- لەپێناو بەدەستهێنانى بڕە پارەو و پول و سەروەت و سامانێکدا.
2- لە پێناو بەدەستهێنانى پلەو پۆست و دەسەڵاتێکى کەم .
3- لەپێناو بەرژەوەندیەکى تەسک و بچوکى خۆیى یان بنەماڵەیى یان حیزبیدا.
4- زۆر جارانیش تەنها لەبەر دوژمنایەتى و بچوککردنەوەى بەرامبەرەکەى بوە.
ئاشکراشە هیچ کاتیش کورد دەسەڵاتێکى بەردەوام و تۆکمە و بەهێزى واى نەبوە لە چوارچێوەى دەوڵەتێکى سەربەخۆ و خاوەن سیادە و سەروەری دانپیادانراودا لەسەر ئاستى ناوچەکە و دونیاش بە ئێستاشەوە کە لە خائینانى خۆى بپرسێتەوە و سزایان بدات، بەڵکو دەسەڵاتەکان کاتى بوون و خائینانى کوردیش هەمیشە لەلایەن داگیرکەرانەوە جێگە و پێگەیان هەبوە بۆئەوەى جارێکى تر بەکاریان بێنەوە.هەربۆیە کەمجار هەبوە خائینانى کورد بە سزاى ڕەواى خۆیان گەیشتبن.

سیفاتەکانى کەسى خائین (ناپاک)
کەسى خائین و ناپاک بە گەل و نیشتیمانەکەى هەرچەندە لەپلەو پۆستى بەرز و دەسەڵاتدا بێت یان وەک تاکێکى سادەش بێت هەمیشە وەک کەسێکى:
1- دەروون نەخۆش و تێکشکاو و ترسنۆک و لاواز و لەرزۆک دەردەکەوێت.
2- تواناى بڕیاردانى گرنگ و بوێرى نیە و نامێنێت.
3- هەمیشە هەست بەکەمى دەکات لەگەڵ بەرامبەرەکەیدا وخاڵێکى لاوازە لە کەسێتیدا.
4- هەمیشە هەست بە تاوان و شەرمەزاریش دەکات لەناخى خۆیدا و دەکەوێتە ململانێیەکى بەردەوام و هێواش هێواش سەردەکات بۆ سزادانى خود و دواتریش خۆکوشتن.
5- بە کەسێکى بێزراو و قێزەون و سوک و ڕیسوا لەلایەن تاک و کۆمەڵگاکەیەوە تەماشا دەکرێت.
6- لەمێژووشدا ناوى و ناپاکیەکەى دەنوسرێت و دەمێنێتەوە و دەماو دەماو دەگێڕدرێتەوە.و دەبێتە نمونەیەکى ڕەش و قێزەون و ناشیرین و بەنمونە دەهێنرێتەوە بۆ نەوەکانى ئایندە.
لەلایەکى ترەوە تاکى کورد و تەنانەت کۆمەڵگاى کوردەواریش بە سەرکردە و تاکى ئاسایشەوە، هێندە لەمێژووى خۆیاندا خیانەت و وشەى خیانەتیان دووبارە کردۆتەوە، بۆتە خویەکى دانەبڕاو لێیان و وەکو هەموو خوە خراپ و باشەکانى تر لە (ڕاستگۆیى و درۆکردن، تاوان و کارى باشە، زوڵمکردن وچەوساندنەوە ودەستگیرۆیى و هاوکاریکردن، یارمەتیدان و ململانێکردن، دزیکردن و دەستپاکى و … زۆرى تریش)،و بونەتە کارێکى ئاسایى و هەر 10 ساڵ جارێک کەمتر یان زیاتر کارى خیانەتکردن لە نیشتیمان و نەتەوە وخەباتى کوردایەتى ئەنجامدەدرێت لەلایەن تاکەکانەوە یان سەرکردە و حیزبەکانەوە بێت دژ بە بەرژەوەندى گەل و نیشتیمان ونەتەوە و زۆر جارانیش شانازى پێوەدەکرێت و دەکرێنە دەسکەوت و واى پیشان دەدەن کە سەرکەوتنیان بەدەست هێنا بێت، بەڵام هەموو ئەم خیانەتانەش چونەتە قازانجى داگیر و دابەشکەرانى کوردو کوردستانەوە و هێندەى تر کێشە و مافە ڕەواکانى کورد و دۆزى سیاسى و ئابورى و کۆمەڵایەتى کوردیان بۆ دواوە گێڕاوەتەوە و هەربۆیەشە تا ئێستا کورد وەک تاک نەتەوەى گەورە لەناوچەى ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست و دونیاشدا نەبۆتە خاوەن وڵاتى سەربەخۆ و ئازادى خۆى و ناتوانێت دەسەڵات و حوکمڕانیەکى سەرکەوتوى جوان ببات بەڕێوە، بەشێوەیەک کەوتۆتەوە کە هەمیشە سێ وشەکانى (کورد و پارە و خیانەت) دەوترێنەوە وبونەتە 3 چەمکى لێکدانەبڕاو و ڕەنگیشە بۆ هەتاهەتایە هەروا بمێنێتەوە.
ئەوەتا خیانەتکردن لە خوێن و بیرى تاکى کورد لەباوباپیرانەوە هەبوە و ئامادەگى جدى و مەترسیدارى هەبوە دژ بە دەسەڵاتە خۆماڵیەکان، بۆ نمونە خیانەتى (هارپاک) فەرماندەى گشتى و گەورە وەزیرى (ئاستیاگى) دوا ئیمپراتۆریەتى مادەکان لە پێش زایندا کە بوەهۆى لەناوچوونى ئەو ئیمپراتۆریەتە، سەرنگوم بون و ڕووخان و لەناوبردنى میرنشینى بۆتان بەهۆى خیانەتى (یەزدان شێر) و گرتنى قەڵاى دمدم و تەسلیمبوونى (خانى لەپ زێڕین) بەخیانەتى ( مەحمود ئالیکانى ) و ڕووخاندنى میرایەتى سۆران بە هۆى فتواى (مەلاى خەتێ) و میرایەتى بابانیەکان بەهۆى خیانەت و ململانێ بەردەوام وناڕەواکانى نێو بنەماڵەى دەسەڵاتدار و گرتنى شێخ مەحمودى نەمر بەهۆى زمانلێدان و خیانەتى (موشیرى حەمەى سلێمان) لەساڵى 1919 و خیانەتى چەکدارانى عەشایەر دژى قازى محمد لەساڵى 1946و کۆمارەکەى و خیانەت و ململانێ سیاسى و فکرى و چەکداریەکانى ناو شۆڕشى ئەیلول لە شەستەکانى سەدەى ڕابووردوودا و لەکۆتایشدا شکست و نسکۆى شۆڕشەکە هەر بەهۆى خیانەتەوە بوولەساڵى 1975، دواتریش لە شۆڕشى نوێ سەرهەڵدانى جاشایەتى بەناو (موستەشارەکان) لەساڵانى هەشتاکانى سەدەى ڕابووردووددا و لە سەردەمى دەسەڵاتى حکومەتى هەرێمیشدا دواى ساڵى 1992بەهۆى شەڕەکانى براکوژى و هێنانى دوژمنان و داگیرکارانى عێراق و تورکیا و ئێران بۆسەر خاکى کوردستان لە ساڵانى نێوان 1993 تا ساڵى 1997 بە تێپەڕبوون بە خیانەتى 31ى ئابى 1996 و ڕووداوەکانى کەرکوکى ساڵى 2017 و لەڕۆژئاواى کوردستانیش لەساڵى 2011وە تاکو ئێستا وەک سوارەى حەمیدى هەندێک بەناو هێزى کوردى بونەتە پێشقەوڵى سوپاى تورک بۆ داگیرکردن و لێدانى برا کوردەکانیان و لە باکوریش ئێستاش ئاغا و دەرەبەگەکان جاشایەتى بۆ ڕژێمى تورکیا دەکەن بەناوى (پاسەوانى گوندەکان) و لە ڕۆژهەڵاتیش بەهەمان شێوە. بۆ ئایندەش دڵنیام هەر بەردەوام دەبێت. چونکە نە لێپرسینەوە و سزادان هەیە و نە لێکۆڵینەوەیەکى زانستى و واقعى و بێلایەنیش هەیە نەک هەر لە خیانەت و خیانەتکاران بەڵکو لە هیچ کارەسات و شکستەکانیش نەکۆڵراوەتەوە کەبەهۆى هەڵەى بەناو سیاسى و سەرکردە و حیزبەکانەوە دژ بە گەلەکەمان کراوە و نە نیتەێکى ڕاستەقینەش هەیە بۆ ئەوەى دووبارە نەبێتەوە چونکە هەمیشە بەرژەوەندیە کەسى و بنەماڵەیى و حیزبیەکان زاڵتربون بەسەر ئینتیماو خۆشەویستى نەتەوە و نیشتیماندا.
بۆ ئەوەى وا نەزانین کە خیانەتکردن تەنها لەناو کوردا باوە،بەڵکو لەناو هەموو گەلانى دونیا بە پێشکەتوو دواکەوتوشەوە هەر هەبوە یان لەناو شۆڕش و خەباتى گەلانیشدا نمونەى بەرچاو هەبوە، بەڵام کاتێک زانراو و سەڵمێنراوە ئەوا دەستبەجێ خیانتاکارانیان بەسزاى ڕەواى خۆى گەیاندوە بە کوشتن و لەسێدارەدان و خنکاندن و دەستڕێژى گولەوە.بۆ ئەوەى لەلایەک ببێتە پەند و ترساندنى خەڵکانى نەفسنزم و خیانەتکار و لەلایەکى تریشەوە کەس بوێرى دووبارەکردنەوەى نەکات. ئەوەتا لە فەڕەنسادا لویسى شانزهەم وەک پاشاى وڵات حومکى لەسێدارەدانى بەسەردا سەپێنرا بەتۆمەتى خیانەتى گەورە، و تەنانەت لە شۆڕشى گەورەى فەرەنساشدا خەتیبى شۆڕش (میرابۆ) کاتێک خیانەتەکانى ئاشکرا بوو بەهۆى گفتوگۆ نهێنیە سەرنەکەتوەکانى لەگەڵ بنەماڵەى پاشایەتى کۆنى فەڕەنسادا گۆڕەکەیان گواستەوە و لەناو گۆڕستانى گەورە پیاوانى شۆڕش و فەڕەنسادا دەریانکرد، لە بەریتانیا هاوڵاتیەکى بەریتانى لە کۆتایى جەنگى جیهانى دووەمدا لەساڵى 1945 حوکمى لەسێدارەدانى بەسەردا سەپێنرا چونکە پەیوەندى بە هیتلەر و نازیەکانەوە کردبوو دژى وڵاتەکەى خۆى (ولیەم جویس) بەتۆمەتى خیانەتى گەورە..بەهەمان شێوەش لە شۆڕشى گەلانیشدا لە ڤێتنام و کۆریا و یابان و کوبا و عەرەبەکان و ئیسڕائیل و… هتد. نمونەى خیانتەکردن هەربوە و هەردەشمێنێت، لەم سەردەمەشدا ڕۆژانە هەواڵى ئاشکرابون یان دەستگیرکردن یان تیرۆرکردنى جاسوسى دووسەرەى نێوان دەوڵەتان دەبیستین کە لە ئەنجامى خیانتکردنیانەوە لە وڵات و گەل و نیشتیمانەکان بەسزاى ڕەواى خۆیان دەگەن
بەم شێوەیە بەداخەوە خیانەت و خیانەتکاران هەرچەندە ژمارەیان کەمە بەڵام بونەتە بەشێک لە کەلتورى تاک و کۆمەڵگاى کوردەوارى و خوویان پێوەگرتوە، وەک بڵێى لەگەڵ شیرخواردنى منداڵیدا فرچکى بە خیانەت هەڵدراوەتەوە. و ئەو وێنا گەورە جوان و گەش و خەبات و تێکۆشان و قوربانیدانە زۆر و زەوەندەى کوردیان پێ تەڵخ و ناشیرین کردوە، بۆیە ئیدى کاتى ئەوە هاتوە کە چیتر خیانەت و گیانى خیانتەکارى و ناپاکى لە ڕەگ و ڕیشەوە هەڵتەکێنین و توڕى بدەین و نەفرەتى لێبکەین و ڕێگە بەهیچ کەس و سەرکردە و تاک و دەسەڵاتدارێک نەدەین کە دووبارەى بکاتەوە و بەیاسا و دەستور توندترین سزاى بۆ دیاریبکرێت و گوێنەدرێتە هیچ بڕوبیانویەک بۆ خیانەتکردن لە نەتەوە و نیشتیمان.کورد کوشتەى دەستى خیانەتکردن و خۆفرۆشى و وڵاتفرۆشى و خۆخۆرى و ململانێى ناڕەوایە لەسەر پۆست و پلە و دەسەڵات هەربۆیەش تا ئێستا نەگەیشتۆتە دوا مەنزڵى سەرکەوتن. کورد دەبێت خیانەت لەکەلتورى خۆیدا نەهێڵێت و نەشیکاتە خوویەکى بەردەوام بۆئەوەى تاهەتاهەتایە ڕزگارى ببێت و مێژوەکەشى بە پاک و خاوێنى و شانازیەکانى بڕازێنێتەوە.