نەبەز گۆران: خێزانەكە لە شێواویدایە.
ئەگەر جەوهەری كۆمەڵگە بناسین، ناسینی سیستەمی حوكمڕانییەكەی ئاسانە. هەموو حوكومڕانێك بەرهەمی فەرهەنگی كۆمەڵگەكەی خۆیەتی. ئەوانەی لەناو حوكومڕانیدان، بریتین لەو كائینانەی ئەندامی كۆمەڵگەن. ئێستا ئەو دۆخەیە تێبگەین، حوكومڕانییەكەی هەرێم، كەسانێك بەرێوەی نابەن لە ئەستێرەیەكی دیكەوە هاتبن، بەڵكو ئەو كەسانە بەرێوەی دەبەن، بەشێكن لەم كۆمەڵگەیە. تاكو شێوازی حوكمرانییەكەش بناسین، دەبێت لایەك لە فەرهەنگی كۆمەڵگە بكەینە و هەموو ناتەندروستبوونەكە بە لقێكدا هەڵنەواسین.
كۆمەڵگەی ئێمە، هێشتا قۆناغێكی درێژی ماوە، تا حوكومڕانییەكی تەندروست بەرهەم بهێنێت. ئەو نارەزایەتییەی كە هەبوو، كە هەیە، نارەزایەتییەكە ئەشێت لە ئێستادا تاماوەیەكی كەم، لە دۆخی مت بووندا خۆی ببینێت، بەڵام كۆتایی نایەت. پەلەكردن لەوەی دەبێت بەزوترین كاتی_مێژوویی_ حوكومرانییەكی دروست بێتە ئاراوە، بۆخۆی نەناسینی جەوهەری كۆمەڵگەیە. ئەم كۆمەڵگەیە نزیكەی هەشتا ساڵە، لەژێر هەیمەنەی ئایدۆلۆژیای فاشی، رەنگكردن و سیرینەوەی ئەویتر، هەوڵدان بۆ گەیشتن بە ئارەزووی تایبەت و فەرامۆشكردنی ماهیەتی شتەكاندا دەژیت. هیچ حیزب و هێزێكیش نەهاتووە لە بنەوانەوە دەست بۆ هەڵتەكاندنەوەی ئەو پەروەردەیە ببات، ئەوەی تا ئێستا هاتووە، لەچوارچێوەی گوتاری فاشیدا، لە چوارچێوەی گوتاری روكەشگەراییدا، ئاراستەی تاكەكانی كردوە و خەونەكانیشی بە دەسەڵاتدا هەڵواسیوە و، بێباكانە لە كێشە بونیادییەكان هەنگاوی ناوە. كاتێك ئەمە دۆخەكەبێت، بێگومان زۆرینەی كۆمەڵگە لەگەڵ ئەو فەرهەنگەدا دەژیت، كە ئەو شێوازە لە حوكومرانی بەرهەم بهێنێت و، قۆناغێكی درێژی پێویستە تا ئەو فەرهەنگە بگۆڕێت.
لە فیلمی_ئازەر_ باوكەكە بە كچەكەی دەڵێت: ئەوەی نەیتوانی بەباشی ئیدارەی خێزانەكەی بدات، دەبێتە هۆی شێواندنی خێزانەكەی.” دوای_27_ ساڵ خۆ بەرێوەبرد ( هەڵبەت ئەم ساڵانە لەرووی مێژووییەوە زۆرنین، لەرووی تەمەنی ئێمەی مرۆڤەوە زۆرن.) ئەم خۆبەرێوەبردنە هەمان ئەو تێگەیشتنەیە بۆ خێزان لە فیلمەكەدا دەركی دەكەین. ئێمە واتە_نوخبەی سیاسی و رۆشنبیری و چینە پەروەردەییەكە و یاساییەكان_ هەریەكمان لە شوێنی خۆیەوە بەشێكی ئەم ناتەندروستبوونی خۆ بەرێوەبردنە و ئەم فەرهەنگەی بەردەكەوێت و، زۆرینەی كۆمەڵگەش لەگەڵ ئەو مۆدێلە ناتەندروستەدا دەستوپەنجە نەرم دەكات، كە بوەتە كێشەیەكی گەورە بۆ دروستكردنی دونیایەكی باشتر.
دەبینین، هەموو چوار ساڵ جارێك، پرۆسەی دەنگدان بە شێوازی خراپتر و خراپتركردن بەرێوە دەچێت. لەبری هەنگاونان بۆ چاككردنی، وێرانتر دەبێت، شێوازی پیسخۆری لەناو حوكومرانیدا، هیچ كاڵبوونەوەیەكی تێدانییە و بەردەوام پیسخۆری بە یاسایی دەكرێت و، لەوەش تێپەڕیكردوە و هاتوەتە ناو خانەكۆمەڵایەتییەكانەوە ! هەوڵدان بۆ بەهێزكردنی یاسا پەكیكەوتوە و، حیزب و خێل شوێنی یاسایان گرتوەتەوە! ئایدۆلۆژیای حیزبی لە هەموو بەهایەك بەهێزترە! یەكتر سڕینەوە و یەكتر تۆمەتباركردن، گەیشتووەتە ئاستێكی شەرم هاوەر! كۆمەڵگە وەك خێزانێك لە پەرشوبڵاویدایە و، شوێنێك نییە ئەم خەمە گەورەیە بگرێتە ئەستۆی خۆی. دوای درێژكردنەوەی هەموو ئەو ناتەندروستییە، لە شێوازی حوكمڕانی، بەهەموو پنتەكانییەوە، تەندروستی، ئابووری، پەروەردە و كلتوور و یاسا و… هتد، سەرلەنوێ زۆرینەی كۆمەڵگە بە خۆشحاڵییەوە لەگەڵ ئەم شێوازەدایە و بەرگریلێدەكات و هەوڵی مانەوەی دەدات! پاش ئەم دیمەنە پرسیارە راستەقینەكە دێت، ئایا ئەمە بەرهەمی فەرهەنگی زۆرینەی كۆمەڵگە نییە؟ گەر بەرهەمی فەرهەنگی زۆرینەی كۆمەڵگە نییە، ئەی بەرهەمی چییە؟
بۆ وەڵامی ئەو پرسیارە، رێگایەكی ئاسان دەدۆزمەوە، ئەویش حیكایەتێكی _مەلای مەشهور_ە. ئەشێت ئەم حیكایەتە رێگای تێگەیشتنێكەمان ئاسان بكات بۆ تەواوی دیمەنەكە.
” رۆژێك مەلا چوویە بەردەرگای ماڵێك لە دەرگاكەی دا، كچێك هاتە دەرەوە، مەلا داوای لەتێك نانیكرد، چونكە برسی بوو، كچە وتی نیمانە!
مەلا: دەی باشە كەمێك ئاوم بۆ بێنە
كچە: ئاویشمان نییە
مەلا: دەدایكت بانگی با دوو قسەی لەگەڵ بكەم
كچە: دایكم لە ماڵ نییە
مەلا: بۆ كوێ چووە؟
كچە: چووە بۆ پرسە.
مەلا: دەی بە دایكت بڵێ، هەقە هەموو خەڵك بێن بۆ ماڵی ئێوە بۆ شێوەنكردن بۆ ئەم حاڵەی ئێوە، نەك دايكت بەم حاڵەوە بچێت بۆ پرسە.
